منبت کاری

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: منبت کاری هنری است مشتمل بر حکاکی و کنده کاری بر روی چوب بر اساس نقشه ییدقیق. این تعریف اصولی منبت کاری است که در وحله ی اول هیچ خاطره یی را زنده نمیکند و غیر از یک تعریف معمولی کتابت شده هیچ چیز دیگری را به ذهن متبا در نمینماید در حالیکه چوبهای منبت کاری شده هر کدام نمونه ی خوبی از احساس، ادراک و اندیشه ی پدید آوردند گانش میباشد. یکی از ظرایف صنایع دستی ایران که چونان دیگر انواع این صنعت پر پیشینه تلفیق بلیغی ازهنر و حوصله محسوب میشود دست اندر کاران آن از مواد اولیه یی ارزان و فراوان محصولاتی گران بها با ارزشهای مصرفی و هنری فوق العاده بالا به وجود میآورند صنعت منبت کاری است که از گذشته هایی دور در ایران رواج داشته و علیرغم بی دوا چوب در برابر عوامل جوی، در کاخها، صندوقچه ی روی مقابر، منابر مساجد و... که از روزگاران قدیم به جا مانده دلیل خوبی بر گستردگی این هنر و رونق در رواجش در ایران میباشد.
منبت کاری هنری است مشتمل بر حکاکی و کنده کاری بر روی چوب بر اساس نقشه ییدقیق. این تعریف اصولی منبت کاری است که در وحله ی اول هیچ خاطره یی را زنده نمیکند و غیر از یک تعریف معمولی کتابت شده هیچ چیز دیگری را به ذهن متبا در نمینماید در حالیکه چوبهای منبت کاری شده هر کدام نمونه ی خوبی از احساس، ادراک و اندیشه ی پدید آوردند گانش میباشد.
تاریخچه منبت کاری همانند بقیه ی هنرها و صنایعی که بنیانگذار آن مردم عادی بودهاند ودر امان جوامع پراکنده ی بشری متولد شده و رشد کرده چندان روشن نیست و به درستی نمیتوان گفت این هنرصنعت از چه زمانی ابداع شده و رواج یافته.
اما آنچه مسلم است چوب به عنوان فراوانترین ماده ی اولیه ی موجود در طبیعت جزو نخستین موادی است که توجه بشر را به خود جلب کرده و برای ساخت و پرداخت انواع وسایل مصرفی و هنری مورد استفاده قرار گرفته. بنا به اسناد و مدارک موجود منبت کاری در ایران متکی به سابقه یی بیش از هزار و پانصد سال است و حتی عده یی از محققان به صراحت اظهار نظر نمودهاند که قبل از ظهور ساسانیان نیز منبت کاری در ایران رواج داشته، ولی هیچ بازمانده ی تاریخی که این ادعا را اثبات کند در دست نیست.
قدیمیترین اثر منبت موجود که تاریخ نیمه ی اول قرن سوم هجری قمری را دارد یک لنگهدر چوبی متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز است که در دوره ی عمر و بن لیث صفاری ساخته شده و دارای زیر سازی از چوب تبریزی میباشد و روی آن با خلال هایی از چوب گردو و نقوش پر ضلعی بسیار زیبایی زینت شده (-) و بعد از آن باید یک سر در منبت کاری شده از چوب کاج را مورد اشاره قرار داد که ساخت قرن چهارم هجری قمری است و روی آن با ظرافت کامل خطوط کوفی با قطری حدود سه سانتی متر کنده کاری شده است.
بعد از ظهور اسلام و با توجه به شیوع روحیه ی ساخت مراکز و مساجد اسلامی، هنرمندان ایرانی جزو اولین کسانی بودند که تمامی توان و استعداد خویش را صرف تزئین مساجد کردند و به موازات هنر نمایی معماران، کاشیکاران سنگتراشان، گچبرها و... منبت کاران نیز جذب فعالیت در این زمینه شدند و آثاری به وجود آوردند که متاسفانه امروزه نمونههای زیادی از آنها در دست نیست ولی به اتکای همان باقیمانده های ناچیز میتوان گفت آنچه برای تزئین مساجد و به شکل منبر، رحل قرآن و در و پنجره ساخته شده نمونه ی بسیار ارزنده یی از ذوق و هنر ایرانیان است.
در دوره ی صفویه، با توجه به اینکه ساخت ابنیه ی مذهبی و نیز کاخهای سلطنتی در ایرانافزایش چشمگیر و محسوسی یافت عده ی زیادی از هنرمندان به اصفهان که مرکز کشور بود و اکثر ابنیه ی مورد اشاره در آن احداث میشد روی آوردند و تجمع این هنرمندان در یک نقطه که تبادل تجربیات از اولین برآیندهای آن بود باعث شد تا آثاری ماندنی و اعجاب انگیز به وجود آید.
به دنبال حمله ی افغانها به ایران و پس از آن درگیریهای سیاسی که عرصه را بر هر نوعفعالیت سازنده یی محدود میگردد هنرمندان و صنعتگران منبت کار تدریجا پراکنده و جذب مشاغلی غیر تخصصی شدند و آن عده یی هم که هنوز به کار اشتغال داشتند و با سماجت میکوشیدند تا جلوی مرگ این هنر صنعت ارزنده را بگیرند مجال چندانی برای فعالیت در رشته ی هنری و صنعتی خود نداشتند. در این زمان، آباده (از توابع استان فارس) تنها مرکز تجمع منبت کاران کشور به حساب میآمد و جز این، در هیچ جای دیگر از کشور پهناورمان نشانی از منبت کاران و منبت کاری دیده نمیشد.
بعد از سقوط سلسله ی قاجاریه، مردم که از واگذاری بدون قید و شرط کشور توسطحکومتگران به بیگانگان به تنگ آمده و جستجو گر راهی برای بازگشت به ازرشهای فرهنگی و صنعتی خویش بودند، علیرغم حکومت کودتا که سعی در حفظ روابط و ضوابط پیشین داشت بسیاری از معیارها را در هم ریختند و بدیهی است که در چنین شرایطی هنرمندان و صنعتگران و اهل حرفه نیز نقشی بزرگ داشتند. در همین رابطه استاد احمد صنیعی و استاد علی مختاری که جزو معدود باقیماندگان استادان منبت کار بودند به تهران آمده و ضمن جدی گرفتن حرفه ی منبت کاری به تربیت شاگردانی جهت احیا و حفظ هنر و صنعت آبا واجد ایشان پرداختند و تاسیس سازمان صنایع دستی ایران به عنوان حافظ و نگاهبان صنایع سنتی و بومی وسیله ی دیگری بود که باعث شد تا عده یی در زیر چتر حمایت آن گرد آمده و مانع مرگ منبت کاری در ایران شوند.
هم اینک شهر آباده در استان فارس و شهر گلپایگان در استان اصفهان مرکز اصلی منبتکاری محسوب میشود و جز این در شهر بوشهر نیز عده یی به منبت کاری اشتغال دارند و در دیگر نقاط کشور هم به طور پراکنده منبت کاری رایج است.
منبت کاران ایرانی با بهره گیری از انواع چوب که به راحتی و با قیمت ارزان از داخل کشورقابل تهیه است و به کمک ابزار کاری بسیار ساده و ابتدایی که از چند قلم و اسکنه ی فلزی تجاوز نمیکند با صبر و حوصله یی در خود ستایش ذهنیات خود را که اکثرا نیز منبت از ارزشهای اصیل اسلامی و ایرانی است و به شکل خطوط کوفی و نقوش اسلیمی، ختایی و گل و مرغ و... متجلی میشود به منصه ی ظهور میرسانند و علاوه به درهای مسجد و زیارتگاهها، صندوقهای روی مقابر و ساخت انواع رحل و منبر در اندازههای مختلف که نمونه ی آنها را در اکثر مساجد و زیارتگاههای کشور میتوان دید به تهیه و تولید وسایل مصرفی نیز اشتغال دارند و محصولاتی نظیر قاب عکس، قاب آئینه جعبه ی قاشق و چنگال، سرویسهای رومیزی اداری، انواع ظروف و... تولید میکنند که خریداران و مصرف کنندگان زیادی دارد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 399]