كنوانسيون آمريكايي حقوق بشر

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: فرآیند تصویب كنوانسیون
با رشد روز افزون گفتمان حقوق بشر و شكلگیری و تدوین اسناد بین المللی حقوق بشر حركت حمایت حقوق بشر گرایی در مناطق و قارههای مختلفی پیگیری شد. حتی میتوان ادعا كرد چنین حركتی در سطح منطقهای گاهی گامی جلوتر از روند بین المللی بوده است. به عنوان نمونه میتوان به اعلامیه آمریكایی حقوق و تكالیف انسان اشاره نمود كه چند ماه قبل از اعلامیه جهانی حقوق بشر تدوین شده است. كنوانسیون آمریكایی حقوق بشر از جمله معاهدات الزام آور منطقهای حقوق بشر است،[1] كه در 22 نوامبر 1969 در كنفرانسی دیپلماتیك[2]بین كشورهای آمریكایی كه در سنخوزه (Sanjose) كاستاریكا تشكیل شده بود تصویب و در معرض امضای كشورهای آمریكایی گذاشته شد و در 18 ژوئیه 1978 نیز قابلیت اجرا پیدا نمود.[3] فاصله بین زمان تصویب و لازم الاجرا شدن به جهت لزوم تصویب این سند توسط 11 كشور بوده كه در ماده 74 كنوانسیون آمریكایی پیشبینی شده است. این معاهده گرچه مشابهت زیادی با میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی (1969) و كنوانسیون اروپایی حقوق بشر (1950) دارد، اما با این حال تفاوتهای متعددی را میتوان میان این اسناد چه از لحاظ شكلی و چه ماهوی برشمرد. بارزترین وجهه مشترك بین این سه معاهده را میتوان مربوط به انعكاس حقوق بشر فردی یا حقوق نسل اول در آنها دانست.
هیچ گونه فلسفۀ سیاسی خاص آمریكا لاتین از متن این معاهده استنباط نمیشود. این معاهده از حیات بشر از لحظه انعقاد نطفه (پیدایش جنین یا شروع دوره بارداری) (tent of conception) حمایت به عمل میآورد.[4]
تدوین این معاهده الزام آور منطقهای را میتوان گامی اساسی در حمایت از حقوق بشر و آزادیهای اساسی در سطح نظام آمریكایی حقوق به شار آورد. به طور كلی كنوانسیون آمریكایی حقوق بشر در قالب یك مقدمه و 82 ماده تنظیم شده كه مباحث عمده مطروحه در آن شامل دو بخش میگردد.
بخشی از مباحث بطور مستقیم به ذكر حقوق ماهوی به رسمیت شناخته شده و تبیین حدود و ثغور آنها اختصاص یافته و بخش دیگر نیز عمدتاً شامل مقرراتی مربوط به نهادهای نظارتی و اجرایی این كنوانسیون میباشد.
دو پروتكل الحاقی، یكی در زمینه حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و دیگری در مورد لغو مجازات اعدام در سالهای 1988 و 1990 تصویب شدهاند.[5]

نگاهی به محتوای كنوانسیون
با توجه به این كه این كنوانسیون در قالب یك مقدمه و سه قسمت تدوین یافته تلاش مینمایم تا محتوای كنوانسیون در اسلوب تنظیمی ارایه شود. در مقدمه كنوانسیون آمریكایی حقوق بشر به تمایل دولتهای نیمكره آمریكا به متحد شدن در چهارچوب نهادهای دموكراتیك و ایجاد سیاست آزادی شخصی و عدالت اجتماعی بر بنای رعایت حقوق اساسی انسان و ملاحظه اصول حقوق انسانی مندرج در منشور سازمان كشورهای آمریكایی و اعلامیه آمریكایی حقوق بشر و تأیید اعلامیه جهانی حقوق بشر اشاره شده و تأكید گردیده كه حقوق اساسی انسان ناشی از تعلق او به یك دولت واداشتن ملیت خاص نیست، بلكه از شخصیت انسانی قطع نظر از تعلقات وی ناشی میشود و از همین رو مورد حمایت بین المللی قرار میگیرد.[6]

1- تعهد كلی دولتها و حقوق ماهوی
قسمت اول (بخش اول) كنوانسیون كه شامل پنج فصل میباشد دارای 32 ماده است فصل اول به تعهدات عام و كلی دولتهای عضو اشاره نموده كه در این راستا ماده یك، تعهد به رعایت حقوق بشر و آزادیهای به رسمیت شناخته شده در این كنوانسیون و احترام تضمین آنها را نسبت به تمامی انسانها بدون هرگونه تبعیض خواستار شده است. در ماده 2 نیز لزوم اتخاذ راهكارهای قانونی توسط دولتهای عضو جهت اجرای مقررات كنوانسیون در سطح داخلی مورد تأكید قرار گرفته است.
فصل دوم تا حدودی گسترده بوده و شامل مواد سوم تا بیست و پنجم میشود كه مطابق آنها مهمترین حقوق مدنی و سیاسی كه در سطح نظام آمریكایی به رسمیت شناخته شده در این فصل درج گردیده است. بطور خلاصه مهمترین حقوق مقرره در این فصل عبارتند از: حق شناسایی در برابر قانون به عنوان شخص[7]، حق حیات[8]، حق بر رفتار و برخورد انسانی و ممنوعیت شكنجه و رفتارهای غیرانسان، تحقیر آمیز و ظالمانه[9]، حق آزادی از بردگی و ممنوعیت كار اجباری و قاچاق زنان[10]، حق آزادی شخصی و امنیت خصوصی و ممنوعیت دستگیری و بازداشت خودسرانه[11]، حق دادرسی عادلانه[12]، عطف بماسبق نشدن قوانین كیفری[13]، حق جبران خسارت[14]، حق برخورداری از حریم خصوصی (حق خلوت)[15]، حق آزادی وجدانو مذهب[16]، حق آزادی فكر و بیان[17]، حق پاسخ[18]، حق اجتماع و تشكیل اجتماعات مسالمت آمیز[19]، حق آزادی تشكیل مجامع[20]، حق تشكیل خانواده و ازدواج آزادانه و با رضایت كامل طرفین و بهرهمندی از حقوق مساوی زوجین در تمامی مراحل نكاح و انحلال آن[21]، حق داشتن نام[22]، حقوق كودك[23]، حق تابعیت[24]، حق مالكیت[25]، آزادی عبور و مرور و اقامت[26]، حق مشاركت در دولت،[27] حق حمایت مساوی[28]، حق حمایت قضایی[29] و....البته بدیهی است كه این حقوق و آزادیها برخی مطلقاند و برخی هم دارای قیود و محدودیتهاییاند كه حدود و ثغور آنها در مواد مربوطه بیان شده است. فصل سوم كنوانسیون كوتاه بوده و تنها شامل ماده بیست و شش میگردد كه در آن بر تعهد دولتهای عضو به همكاری داخلی و بین المللی به ویژه با ماهیت اقتصادی و فنی جهت توسعه تدریجی و تحقق حقوق اقتصادی، اجتماعی و ... مندرج در منشور سازمان كشورهای آمریكایی تأكید شده است.
فصل چهارم كنوانسیون شامل مواد بیست و هفتم تا سی و یكم میباشد كه در آنها به مقرراتی درباره تعلیق تضمینها تفسیر و اجرا مقررات كنوانسیون تصریح گردیده است. در بند ماده 27 به امكان تعلیق برخی از حقوق و آزادیها در زمان جنگ و خطر عمومی و دیگر خطرات اضطراری كه استقلال و امنیت كشور را تهدید میكند اشاره شده و در بند 2 ماده 27 هم برخی از موارد را بطور خاص برشمرده و آنها را از شمول بند 1 خارج نموده و تعلیق این موارد را به هیچ وجه مجاز نمیداند. در ماده 29 نیز محدودیتهایی را در خصوص تغییر مقررات كنوانسیون مقرر نموده تا بدین وسیله از تفسیر كنوانسیون به شكلی كه موجب محرومیت شخص یا دولتهای برشمرده شده در این كنوانسیون تصریح شده و آنها را تنها بر اساس قانون و به جهت مصالح عمومی و مطابق با اهدافی كه این محدودیتها برای آنها تعیین شده موجه میداند.
در فصل پنجم كه تنها شامل ماده 32 میشود بر رابطه میان تكالیف و حقوق تأكید شده و شخصی را در برابر خانواده جامعه و بشریت مسؤول شناخته است.

2- نهادهای نظارتی كنوانسیون آمریكایی
قسمت دوم كنوانسیون شامل فصل ششم تا نهم (4 فصل) میگردد كه از ماده سی و سه تا هفتاد و سه را شامل میشود. در این قسمت عمدتاً مقرراتی درباره شیوههای حمایت از هنجارهای به رسمیت شناخته شده، گنجانده شده است. در گام اول در ماده سی و سه با به رسمیت شناختن دو نهاد كمیسیون آمریكایی حقوق بشر و دیوان آمریكایی حقوق بشر گام نخست در شناسایی ارگانهای صلاحیت دار جهت نظارت و اجرای مقررات كنوانسیون صورت پذیرفت و سپس در ادامه در فصل هفتم نحوه تركیب، تشكیل و انتخاب اعضای كمیسیون آمریكایی حقوق بشر و همچنین وظایف، نحوه عملكرد و آیین كار آن به تفصیل در مواد 34 تا 51 شرح داده شده است.[30]
در فصل هشتم نیز دیگر ناد نظارتی و قضایی ناظر بر اجرای مقررات نمدرج در كنوانسیون یعنی دیوان آمریكایی حقوق بشر معرفی گردیده است. نحوه تركیب، تشكیل، انتخاب اعضا، مدت انجام وظایف آنها و چگونگی ویژگیهای شخصی و انتخاب آنها و سایر مقررات مربوط به صلاحیت و وپایف این دیوان و اقدامات آن و آیین رسیدگی دیوان در مواد 52 تا 69 گنجانده شده است.[31] در این قسمت در نهایت در فصل نهم به مقرراتی عام درباره مصونیت قضاوت دیوان و اعضای كمیسیون و همچنین ممنوعیت اشغال آنها به فعالیتهای دیگر و نحوه دریافت حقوق و هزینههای سفر و اعمال مجازاتهایی علیه اعضای كمیسیون یا قضاوت اشاره شده كه شامل مواد 70 تا 73 میباشد.

3- مقررات عام و نهایی
قسمت سوم كنوانسیون هم شامل دو فصل دهم و یازدهم میشود كه از ماده 74 شروع شده و به ماده 82 ختم میشود. این قسمت بخش پایانی مقررات كنوانسیون است و مطابق رویه معمول در سایر اسناد در این قسمت هم مقرراتی عام و نهایی درباره كمیسیون آمریكایی حقوق بشر و دیوان آمریكایی حقوق بشر بیان شده است. ماده 75 كنوانسیون این اختیار را به دولتها داده كه ضمن تصویب كنوانسیون نسب به برخی از مواد آن حق تحفظ یا حق شرط (Reservation) اعلام نمایند، مشروط بر این كه با مقررات كنوانسیون وین در مورد معاهدات مصوب 23 مه 1969 مطابقت داشته باشد.
در این كنوانسیون حتی خروج از آن نیز پیش بینی شده و ماده 78 صریحاً بیان مینماید كه دولتهای عضو میتوانند پس از گذشت 5 سال از تاریخ لازم الاجرا شدن آن، طی یادداشتی كه برای دبیركل سازمان كشورهای آمریكایی ارسال میكنند، خروج خود از كنوانسیون را اعلام نمایند و یك سال بعد از وصول این یادداشت خروج از كنوانسیون و عدم تعهد به اجرای مقررات آن قطعی میشود.
به این ترتیب كنوانسیون آمریكایی حقوق بشر ضمن به رسمیت شناختن بسیاری از حقوق ماهوی مهم و بنیادین در راستای اجرای آنها به تدوین مقرراتی در تأسیس دو نهاد نظارتی مهم نیز پرداخته و به این وسیله گام مهمی در سطح منطقهای در نظام آمریكایی حقوق بشر در جهت ترویج تقویت و حمایت از حقوق بشر برداشته است.

منابع تکمیلی
برای توضیح بیشتر در خصوص این كنوانسیون و جایگاه آن در نظام آمریكایی حقوق بشر علاوه بر منابع ارجاع شده در متن به منابع زیر مراجعه نمایید:
1-Buergenthal, T. Shelton, D, protection Human Rights in the Americas- cases and materials, fourth Revised Edition, kohl, Strasbourg, Arlington, N. p. Engel publisher, 1995.
2-Buergenthal, Thomas, The American convention on Human Rights: Illusions and Hopes, 21 Buffalo law Review, 1971,121.
3-Davidson, Scott, The Inter- American Human Rights system, Alders hot, partmouth,1997.

[1]. ر.ك: سيد محمد قاري سيد فاطمي، حقوق بشر در جهان معاصر دفتر اول درآمدي بر مباحث نظري: مفاهيم، مباني قلمرو و منابع مركز چاپ و انتشارات دانشگاه شهيد بهشتي، 1382، صص 189-188.

[2] . American convention on Human Rights signed by the organization American states on 22 November 1969fntered into force on 18 July 1978, series no. 36, OEA/ser. L/v/II. 23 Doc . Revision 2.
[3] . Scott Davidson, The American convention on Human Rights, in: The Essentials of Human Rights , Ed. By Rhona k. m. smith and Christien van den Anker, Hodder Arnold, 2005, p.9.
[4] . تاموشات ، كريستيان ؛ حقوق بشر مباني نظري، تحولات تاريخي و سازو كارهاي اجرايي، مترجم: حسين شريفي طراز كوهي، بنياد حقوقي ميزان، تهران، نشر ميزان، چاپ اول، بهار 1386، ص 116-115.

[5] . مهرپور، حسين؛ نظام بين المللي حقوق بشر، تهران، انتشارات اطلاعات، چاپ دوم، 1383، ص 214.

[6] . ر.ك: هرپور، حسين؛ همان، ص 215 و
preamble of the American convention on Human Rights signed at the Inter-American specialized conference on Human Rights, san Jose, Costa Rica 22 November 1969,
[7] . ACHR (1969), Art.3

[8] . ACHR (1969), Art. 4

[9] . ACHR (1969), Art. 5

[10] . ACHR (1969), Art 6

[11] . 7 .ACHR (1969), Art

[12] . ACHR (1969), Art.8

[13] . ACHR (1969), Art.9

[14] . ACHR (1969), Art.10

[15] . ACHR (1969), Art. 11

[16] . ACHR (1969), Art. 12

[17] . ACHR (1969), Art. 13

[18] . 14 .ACHR (1969), Art

[19] . ACHR (1969), Art . 15

[20] . ACHR (1969), Art . 16

[21] . ACHR (1969), Art . 17

[22] . ACHR (1969), Art. 18

[23] . ACHR (1969), Art . 19

[24] . ACHR (1969), Art . 20

[25] . ACHR (1969), Art. 21

[26] . ACHR (1969), Art . 22

[27] . ACHR (1969), Art .23

[28] . ACHR (1969), Art .24

[29] . ACHR (1969), Art .25

[30] . براي توضيح ر.ك: حسين مهر پور، پيشين، ص 218-221؛
Christina cerna, The Inter-American commission on Human Rights: Its organization and Examination of petitions and communications, in: The Inter-American system of Human Rights, Ed. By: David. j. Harris and Stephen Livingstone, Clarendon press, Oxford, 1998, pp.65-114.
[31]: Antonio Augusto Cancado Trindade, The operation of the Inter- American court of Human Rights , in: The Inter- American system of Human Rights, Ed. By: pavid j. Harris and Stephen Livingstone, Clarendon press, oxford, 1998, pp. 233-150.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 4123]