رفع ابهام فلسفه اشراق

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: معمولاً سرسلسلۀ فلاسفۀ اشراق را افلاطون می دانند و اشراقیان را پیروان افلاطون به شمار می آورند.78 خود شیخ اشراق نیز روش خود را که بر پایۀ استدلال و کشف و شهود درونی است، به افلاطون نسبت می دهد و او را امام حکمت اشراق می خواند.79
فلسفۀ اشراق را از دو جنبه به افلاطون نسبت می دهند: یکی از جهت منابع و مضامین، دیگری از جهت روش و شیوه های بحث و تفکر فلسفی؛ اما این دو جنبه، هر دو قابل تأمل و دقت است.
در مورد نکته اول، اگر منظور این است که یکی از منابع این فلسفه، آرا و نظریات افلاطون است، این سخن درست است؛ اما باید توجه داشت که سهروردی تنها در برخی از آرا – مانند نظریه مُثُل و ارباب انواع – از افلاطون متأثر است و از بسیاری از آرای شیخ اشراق و اشراقیان مسلمان، مانند اصالت ماهیت، بساطت اشیا، تقسیم ماهیت به نور و ظلمت و عَرَض بودن صورت شیء در آثار افلاطون اثری به چشم نمی خورد. اصولاً می توان گفت که صورت کلی فلسفۀ اشراق، ابتکار و ابداع شخص اوست؛ شاهد، آنکه سهروردی در انتهای کتاب حکمة الاشراق ادعا می کند که محتوای کتاب را از روح القدس دریافت کرده است و دانایان خلف و سلف از محتوای کتاب وی آگاه نبوده اند.80
اما در مورد روش حکمت اشراق، باید گفت که روش افلاطون با روش شیخ الاشراق از جهاتی متفاوت است. افلاطون معرفت را یادآوری و شهود عقلانی مثال های مجرد می دانست و این شهود را از طریق جدال عقلی و دیالکتیک میسر می دانست، نه از طریق تهذیب نفس و ریاضت. از نظر افلاطون، مقدمات شهود عقلی و جدال نیز، اموری مانند ریاضیات و هندسه می باشد که ذهن آدمی را تقویت می کند.81
اما اشراق و شهودی که شیخ اشراق مطرح می سازد، یک سلوک قلبی است، بنابراین مقدمۀ آن عبارت از مجاهده و تهذیب نفس و آماده سازی قلب برای اشراق نور معرفت است. شهید مطهری در این باره می گوید: «شیخ اشراق تحت تأثیر عرفان و متصوفه اسلامی، روش اشراقی را انتخاب کرد [و] آمیختن اشراق و استدلال با یکدیگر ابتکار خود او است. ولی او – شاید برای اینکه نظریه اش بهتر مقبولیت بیابد – گروهی از قدمای فلاسفه را دارای همین مشرب معرفی کرد».

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 162]