نشانههاي يك فرد خلاق

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

فرد- علي نيازي مشوري :
امروزه بازار خلاقيت خيلي گرم است و افراد زيادي پيدا ميشوند كه ادعاي خلاقيت دارند ولي آيا همه آنها طبق ادعايي كه ميكنند خلاق هستند؟از كجا بفهميم چه كسي خلاق است؟ نشانههاي يك فرد خلاق چيست؟ اگر بخواهيم خلاق باشيم چگونه بايد باشيم؟
از ديدگاهي، نخستين گامها براي شناخت نحوه بازيابي خلاقيت، شناسايي خصوصيات افراد خلاق و درك چگونگي زندگي آنها ميتواند باشد. بدين صورت كه با دريافت اين شناخت، خواهيم دانست كه چه خصوصيات و ويژگيهايي را بايد در خود احيا ساخته و از آنها مراقبت كنيم تا از اين طريق خلاقيتمان در روند احياي مجدد قرار گيرد. با فهم اين شاخصهها و مراقبت از آنها در جريان زندگي روزمره بستر و مقدمات تجلي خلاقيتمان فراهم خواهد شد.
اما شايد پرداختن به اين كه چه كسي خلاق است و به چه كسي نبايد خلاق گفت، كار چندان سادهاي نباشد، از آن جهت كه، پاسخگويي به اين سؤال، ارتباطي مستقيم به تعريفي دارد كه از خلاقيت ميپذيريم. تعاريف مطرح شده براي خلاقيت متفاوت و گوناگون و گاهي ضد و نقيض است و معيارهاي شناخت افراد خلاق و در نتيجه تعريف كيستي فرد خلاق را متغيير ميسازد؛ با اين حال در اينجا سعي شده است آنچه را كه اكثر صاحبنظران و محققان (درزمينه خلاقيت) مطرح كردهاند، عرض كنيم.
خلاق يعني چه؟
خلاق يكي از اسامي خداوند است و به معني بسيار خلقكننده، آفريننده، آفريدگار و... در لغتنامه دهخدا معنا شده است. در اصطلاح، خلاق به كسي ميگويند كه در موقعيتهاي لازم و ضروري، در برخورد با مسائل، راهحلهايي مؤثر و كاربردي براي حل مسائل و رفع موانع ارائه ميكند. عدهاي پا را فراتر نهاده و چنين عقيده دارند كه فرد خلاق نهتنها در موقعيتهاي مختلف، ايده ارائه ميكند بلكه خود آستينها را بالا زده و تا عملي شدن ايدهاش كار را پيگيري ميكند. عدهاي نيز چون «رابرت ويزبرگ» از آن جهت كه خلاقيت را كاري عادي و روزمره تعريف ميكنند، عقيده دارند كه همگان در هر لحظه در حال خلاقيتاند و در نتيجه هر كسي شايسته لقب خلاق است و مسئله را اين ميدانند كه كسي فعلاً به خلاقيت آنها پي نبرده است.
مثالي از اين مورد، افراد خلاقياند كه در طي زندگي خود كسي آنها را نشناخت و پس از مرگشان تازه به خلاق بودن آنها پي بردند؛ از جمله وانگوگ، نقاش بزرگ كه در فقر و گمنامي مرد. وي را بعدها بنيانگذار سبك اكسپرسيونيسم دانستند و آثار وي، بهعنوان آثاري خلاق و گرانبها به شمار آمد. ولي در زمان حياتش، كسي وي را خلاق ندانست و به قابليتهاي هنري او توجه چنداني نشان نداد.
عبور روزمره ما از خيابان مثال ديگري در تاييد اين موضوع است كه هر كسي را ميتوان خلاق دانست. اين پندار براساس اين تعريف خلاقيت است كه: «خلاقيت كاري است نو كه تا به حال كسي آنرا انجام نداده است.» تصور كنند از خياباني شلوغ عبور ميكنيد و ماشينها در حال حركت هستند. كاري كه شما انجام ميدهيد هيچكس تابهحال در جهان انجام نداده است و انجام هم نخواهد داد و حتي اگر شما دست كسي را بگيريد و با هم از خيابان عبور كنيد باز هم هيچكدام مانند هم عبور نميكنيد.
توضيح اينكه، هيچگاه ماشينهايي كه در حال عبور از خياباناند يك وضعيت توزيع ثابتي ندارند و ثانياً هيچ دونفري به صورت يكسان از خيابان عبور نميكنند (مكثها و شروع به حركتهاي آنها با هم متفاوت است). اين، مثال قابل تعمقي است كه سؤالي را برميانگيزد و آن اين كه اگر همه ما خلاقيم و دائم در حال خلاقيت، پس چرا خلاقيت عدهاي به چشم ميآيد و خلاقيت عدهاي ديگر خير؟ عدهاي عنوان «خلاق» را ميگيرند و مورد تشويق و توجهند و عدهاي ديگر خير؟ پاسخ شايد اين است كه براي درك خلاقيت و شناخت فرد خلاق، بايد جامعه و مردم، خلاقشناس و پذيرنده خلاقيت باشند؛ بايد نگاه «خلاقبين» پيدا كنند. مردم خلاقيتهايي را كه برايشان قابل درك و فهم است، مورد تشويق قرار ميدهند و نه غير آن را. در اين نگاه هر چه اعمالي كه فرد انجام ميدهد عامالمنفعهتر شده، بهگرفتن عنوان «خلاق» نزديكتر ميشود؛ (البته اين تنها يكي از عوامل است).
براساس نظريهاي ديگر، عدهاي بر اين عقيدهاند كه هرقدر فرد دانش، مهارت و ممارست بيشتري داشته و از حافظه قويتري بهرهمند بوده و قدرت تجزيه و تحليل مسائل را از ابعاد متنوعتري دارا باشد، احتمال بيشتري دارد كه «خلاق» باشد. اكثر صاحبنظران در زمينه خلاقيت با اين فهرست صفات موافق بوده و آن را معياري براي اعطاي لقب «خلاق» به فرد ميدانند؛ تقريباً تمام كساني كه براي خلاقيت فرمول ارائه ميكنند.
صفات يك فرد خلاق
از ديگر صفاتي كه براي افراد خلاق برميشمرند و اكثر صاحبنظران با آن موافقند عبارتنداز:
1 - داشتن تخيل قوي
2 - كنجكاوي فراوان
3 - دقت خاص (دقت به مواردي كه ديگران به آنها توجه ندارند)
4 - توانايي نوع ديگر ديدن مسائل و موضوعات
5 - شوخ طبعي و بذلهگويي (بهطور كلي داراي شخصيت غيرمتعارف و غيررسمي)
6 - توجه به زمان و وقتشناسي
7 - اعتماد به نفس بالا و وقار
8 - خودانگيختگي
9 - داشتن تفكر شهودي
10 - داشتن طرزفكر انتقادي
11 - نوعي شجاعت خاص در بيان آرا و نظرات خود و دفاع از آنها
12 - پذيرنده و يادگيرنده (عاشق و آماده يادگيري و دريافت از درون بيرون)
هرقدر نشانههاي بيشتري از موارد ياد شده در فرد مشاهده شود، احتمال بروز خلاقيت در وي بيشتر خواهد بود. اين موارد درواقع همان عوامل سنجش ميزان خلاقيت افراد است.
مكانيزمهايي كه براي سنجش ميزان خلاق بودن، از آنها ياد ميشود، درواقع مكانيزمهايي هستند كه از طريق آنها ميزان حضور و فعال بودن اين ويژگيها بررسي ميشوند. البته بايد دقت كرد چنانكه بيان شد حضور اين عوامل و خصوصيات در فرد تنها احتمال بروز خلاقيت توسط وي را افزايش ميدهد و وجود اينها دليل بروز حتمي خلاقيت در اشخاص نيست. به هر حال هميشه استثناء وجود دارد و ممكن است بعضي از افراد خلاق اين خصوصيات را نداشته باشند. شايد به هيچوجه نتوان قبل از آن كه فرد در عمل، خلاقيتي را بهخرج دهد گفت كه وي خلاق هست يا نيست، تنها ميتوان با مشاهده حضور يا عدم حضور خصوصيات افراد خلاق در وي حدس زد كه احتمال بروز خلاقيت از او زياد است يا كم.
نظرات متفاوت
در اينجا سؤالي مطرح ميشود و آن اينكه آيا خلاقيت، سبب بروز خصوصيات در افراد خلاق ميشود يا اين خصوصيات سبب خلاقيت ميشوند؟
جواب به اين سؤال مشكل و شايد غير ممكن است. شايد بتوان گفت كه خلاقيت و خصوصيات ياد شده لازم و ملزوم يا علت و معلول يكديگرند و تفكيكناپذير هستند.»
باوجود كليه خصوصياتي كه براي فرد خلاق برشمرده شد، ويژگيهاي ديگري هم به آنها اطلاق شده است: «خلاق كسي است كه از بينش برخوردار است. او آنچه را كه هيچكس تا به حال نديده و نشنيده ميبيند و ميشنود و به هستي ارائه ميكند. از نظر وي خلاق درواقع كسي است كه از خود چيزي ندارد و مجرايي بيش نيست. او نه در گذشته زندگي ميكند و نه براي آينده. او فقط در لحظه و براي اين لحظه زندگي ميكند. اين لحظه همه چيز است. او فردي است خودانگيخته. فرد خلاق باورهاي زيادي را يدك نميكشد او فقط حامل تجربههاي خويش است. فرد خلاق نميتواند راه رفته را طي كند بلكه بايد خود، در ميان جنگلهاي انبوه زندگي راه را بيابد؛ بايد تنها گذر كند... كسي كه چنين زندگي ميكند هر لحظه در حال خلق خواهد بود و اين همان معني واژه خلاق است.
به هر حال نظرات گوناگوني در مورد اينكه به چه كسي ميتوان «خلاق» گفت وجود دارد كه در بيشتر موارد جاي تأمل دارند و اينجا بهاندازه مجال، به معدودي از آنها پرداختيم. در پايان به ذكر چندين خصوصيت رفتاري افراد خلاق در زندگي روزمره اشاره ميكنيم. آگاهي از اين حالات ميتواند به مديران و مسئولان در شناسايي پرسنل خلاق و به اولياء و مربيان در شناسايي كودكان و افراد خلاق كمك كند تا در صورت مشاهده اين عوامل، اين افراد را تحت توجه ويژه قرار دهند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 213]