حرمت موهاي سپيد

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: به مناسبت روز جهاني سالمندان
حرمت موهاي سپيد
جام جم آنلاين: جمعيت جوان كشور ما باعث شده تمامي توان كشور صرف اين قشر شود، اما كمكم سالمندي هم چهره خود را نشان خواهد داد. ايران از جمله كشورهايي است كه روند رشد جمعيت سالمند در آن بسيار سريع در حال رخ دادن است. در جهان در سال 1950 از هر 12 نفر يك نفر بالاي 60 سال بوده است.

سال 2000 از هر 10 نفر يك نفر بالاي 60 سال بوده است و پيشبيني ميشود در سال 2050 از هر 5نفر يك نفر سالمند بالاي 60 سال باشد. در كشور ما نيز در طول 40 سال گذشته جمعيت سالمندان كشور افزايش چشمگيري يافته است كه انتظار ميرود ظرف 20 سال آتي به بيش از 2 برابر افزايش يابد.
كشور ما جامعهاي جوان دارد و تصور عمومي بر اين است كه همه بايد به فكر نسل جوان باشند. در اين ميان نسلي ديگر در حال فراموشي است؛ نسل قديم كه به آنها سالمند ميگويند. اين در حالي است كه جامعه ما بسرعت به سمت سالمند شدن پيش ميرود، اما هنوز نه زيرساختهاي مناسبي براي اين گروه بهوجود آمده و نه مرجع مناسبي براي حمايت و رسيدگي به نيازهاي آنها مشخص شده است. هرچند هنوز جمعيت ما جوان است و فرصت برنامهريزي و ايجاد ساختار مناسب خدماتدهي به سالمندان را داريم، اما اگر غفلت كنيم و از اين فرصت استفاده نكنيم جبران آن به دليل زمان از دست رفته و بار مالي بالاي آن در سالهاي آينده امكانپذير نيست.
رو به سالمندي در سال 1335، تنها 3 درصد از افراد جامعه بالاي 60سال داشتند كه اين تعداد با 2 برابر افزايش به 6/6 دهم درصد در سال 1375 رسيده است. بر مبناي محاسبات انجام شده ميانگين سن جمعيت كشور در سال 1355 در ايران 4/17 سال بوده كه اين آمار سال 75 به 4/19 سال و سال 81 به 22 سال رسيده است. جمعيت 60 سال و بالاتر ايران در سال 1365، معادل 43/5 درصد جمعيت بوده است، طبق آمار در سال 65 جمعيت سالمند كشور حدود 2 ميليون و 687 هزار سالمند گزارش شده است.
مرور گروههاي سني جمعيت ايران در سال 1385 نشاندهنده افزايش مطلق افراد سالمند 60 ساله و بالاتر است. 26/7 درصد جمعيت ايران را در حال حاضر سالمندان تشكيل ميدهند؛ در حالي كه بر اساس ارزيابيهاي جمعيتشناختي، با توجه به نرخ رشد 5/1 درصدي جمعيت و همچنين سن اميد به زندگي در ايران كه در حال حاضر 75 سال است، جمعيت كشور در سال پاياني چشمانداز 20 ساله كشور، 107 ميليون نفر خواهد بود كه از اين تعداد7/14 درصد از جمعيت را سالمندان تشكيل خواهند داد؛ يعني ايران با آغاز سده جديد شمسي با پديده اجتماعي سالمندي روبهرو خواهد شد و جمعيت سالمند كشور در عرض 20 سال (1405-1385) نزديك به 3 برابر خواهد شد. به دليل ساختار نامناسب جمعيت كشور، طي چند سال آينده، پيش از آن كه از بحران ناشي از انفجار جمعيت كودك و نوجوان خارج شويم، در بحران افزايش جمعيت سالمندي گرفتار ميشويم.
پيشبيني ميشود سال 1425 ميانگين سن جمعيت كشور به حدود 35 سال برسد، يعني ديگر جمعيت جواني در كشور نخواهيم داشت و اين همان بحراني است كه طي 50 سال آينده در صورت عدم برنامهريزي صحيح در اين زمينه با آن مواجه خواهيم شد. اين موضوع ضرورت توجه بيش از پيش مسوولان را نسبت به امور سالمندان و برنامهريزيهاي لازم در اين خصوص آشكار ميكند.
سلامت سالمندان پيري يك فرآيند طبيعي از تغييرات مربوط به زمان است كه با تولد شروع شده و در سراسر زندگي ادامه مييابد. سن پيري مرحله نهايي زندگي است. اين دوران زماني است كه افراد به مراقبتهاي ويژه سلامت نيازمندند. گرچه بيشتر سالمندان تصور ميكنند از سلامت برخوردارند، اما از هر 5 سالمند حداقل 4 نفر مبتلا به بيماريهاي مزمن هستند. اين در حالي است كه با كنترل منظم فشارخون و وزن، استفاده از آب آشاميدني سالم، رژيمغذايي مناسب و مشاوره با پزشك و پرسنل بهداشتي ميتوان از بروز بسياري از اين بيماريها جلوگيري كرد. هدف نهايي نظامهاي سلامت در بحث سالمندان اين است كه سالمندي كه در هر مكان و زمان و به هر دليل كه متقاضي استفاده از خدمات بهداشتي درماني سالمندي است بتواند از اين خدمات بهره بگيرد و دريافت خدمات يادشده باعث دستيابي به زندگي سالم يا مستقل شود.
تغذيه و سالمندان برنامههاي غذايي سالمندان بايد حاوي مواد غذايي غني از ويتامينها و املاح بويژه كلسيم و آهن مانند شير و لبنيات، گوشت و حبوبات باشد. توصيه ميشود حتماً روزانه از سبزي و ميوه تازه استفاده شود. تعداد وعدههاي غذا بايد حداقل روزي 5 وعده و مقدار غذا در هر وعده كم باشد. در سالمنداني كه جويدن غذا براي آنها مشكل است، مصرف غذاهاي نرم مانند پوره، گوشتهاي نرم، سوپ، آشهايي كه حبوبات زياد ندارند، آبميوه، ميوههاي رندهشده و سبزي خرد شده توصيه ميشود. غذاهاي چرب و سرخ شده، سس مايونز و سبزيهاي نفاخ مانند كلم و گلكلم بهتر است تا حد امكان كمتر مصرف شود و مصرف 3 عدد تخممرغ در هفته كافي است.
مصرف چربي نيز بايد در اين سنين كم شود. آن مقدار كم هم روغن مايع مانند روغن زيتون باشد. همچنين براي جلوگيري از كمآبشدن بدن روزانه بايد حداقل 8 - 6 ليوان مايعات ترجيحا آب ساده تا قبل از ساعت 8 شب بنوشند.
ورزش و سالمندان شروع سن سالمندي از60 سالگي بوده و عدم فعاليت بدني در اين دوران معمولا روبه افزايش ميرود. اين مساله از نظر فيزيكي و رواني اثرات نا مطلوبي دارد.
در سنين سالمندي ميتوان با انجام ورزشهاي متناسب از اختلالات روحي و معلوليتهاي جسمي كه در دوران سالمندي پديد ميآيد پيشگيري كرد.
فعاليت بدني ميتواند خواب را در تمام دورههاي سني افزايش دهد و از عوارض بيماريهاي قلبي، ديابت، فشار خون، كليه و... پيشگيري كند. تمرينات مقاومتي ميتواند اثر بسيار مهمي در حفظ استقلال در افراد سالمند داشته باشد. پيشرفت قدرت عضلاني قلب به دنبال تمرينات بدني مشاهده شده است. كندي حركت از ويژگيهاي سن بالاست. سالمنداني كه فعاليت بدني پياپي دارند اغلب ميتوانند اين كاهش را با توجه به سن خود به تعويق بيندازند. تحقيقات نشان از آن دارد ورزش در كاهش اضطراب و استرس بسيار موثر است. البته فعاليتهاي ورزشي فقط اضطراب و استرس را كاهش نميدهد، بلكه باعث بهبود بيماريهاي مزمن و كمك به برگشت سريع از استرسهاي رواني ميشود. ورزش يكي از عوامل مهم براي قرار گرفتن كلسيم در داخل استخوان و محكم شدن استخوانهاست.
سالمندان فعاليت ورزشي خود را بايد در برنامه روزانه به مدت 15 تا 20 دقيقه انجام دهند. فعاليتهايي همچون پيادهروي در سطح صاف، شنا، نرمشهاي سبك و تمرينهاي هوازي ميتواند در سلامتي و نشاط سالمندان بسيار موثر باشد. سالمندان براي انجام پيادهروي بايد دقت كنند كه كفشهاي راحت، كاملاً اندازه و بنددار بپوشند كه پا را در خود نگهدارد و مانع تاثير ضربه به پا شود. همچنين جورابهاي ضخيم نخي كه عرق پا را جذب و پاها را حفظ ميكند، بپوشند.
درخصوص لباس بهتر است لباسهاي راحت، سبك و متناسب با دماي هوا بپوشند. در تابستان لباسهاي با رنگ روشن بپوشند و در زمستان به جاي يك لباس ضخيم، چند لباس نازكتر به تن كنند تا بتوانند بتدريج با گرمشدن بدن هنگام پيادهروي، لباسهاي خود را كم كنند.
براي اينكه از مشكلات احتمالي جلوگيري شود، بايد پيادهروي را با سرعت كم شروع كنند. همچنين سالمندان بايد در يك وضعيت متعادل و راحت راه بروند. سر را بالا نگه دارند و به جلو نگاه كنند نه به زمين. در هر قدم بازوها را آزادانه در كنار بدن حركت دهند. بدن را كمي به جلو متمايل كرده گام برداشتن را از مفصل ران و با گام بلند انجام دهند و روي پاشنه فرود آمده و با يك حركت نرم به جلو بروند و از برداشتن گامهاي خيلي بلند خودداري كنند.
سالمندي و تغييرات بدني انسان بالغ بعد از 40 سالگي به ازاي گذشت هر 20سال از عمر، 5/1 سانتيمتر از طول قدش كاسته ميشود. تغييرات واضح كه ناشي از تداخل بسياري از عوامل همچون سن، جنس، نژاد و محيط زندگي هستند در دهه پنجم زندگي اتفاق ميافتند. به موازات كاهش قد استخوانهاي بلند، ظاهري غير متناسب از نظر طولي پيدا ميكنند. ضخامت ديسكهاي بين مهرهاي كاهش مييابد كه اين خود نيز سبب كوتاهي تنه ميشود. بسياري از افراد خيلي پير وضعيت خميده به خود گرفتهاند به اين شكل كه لگن و زانوهاي آنها تا شده، بازوها از محل آرنج خم ميشود و در سطح بالاتر از تنه قرار ميگيرد. اين تغييرات بهدليل كاهش انعطافپذيري رباطهاست. براي برقراري ارتباط چشمي در پيران سر به طرف عقب خم ميشود به طوري كه به نظر ميرسد فرد در حال جلو آمدن است.
متاسفانه در كشور ما گرايش به طرد سالمندان از منازل و سپردن آنها به خانههاي سالمندان به شدت در حال افزايش است
مغز استخوان به طور متناوب دچار ساختوساز و برداشت است. عدم تعادل در اين روند به صورتي كه برداشت از آن بيشتر و رسوب كلسيم در آن كمتر باشد، مشخصه پيري استخوان است. تغييرات ساختمان و وضعيت بدن عمدتا به علت كاهش كلسيم در استخوانها طي روند تحليل غضروفها و عضلات اتفاق ميافتد.
تحليل استخواني ميتواند منجر به بد چفت شدن فكها و دندانها در هنگام جويدن و بهدنبال آن احساس درد هنگام جويدن و گاز گرفتن شود.
كشش يا قوام عضلاني برخي از گروههاي عضلات به طور ثابت بعد از 30 سالگي كاهش مييابد. علل احتمالي شايد به خاطر از دست رفتن اعصاب منتهي به اين عضلات و نيز كاهش اجزاي عصبي نخاعي حسي و حركتي به عضلات باشد. سلولهاي عصبي در نخاع پس از 80 سالگي از دست ميروند. 65 تا 85 درصد قدرت و بنيه افراد نسبت به حداكثر توان در 25 سالگي از دست ميرود.
رباطها، تاندومها و مفاصل، شواهد چسبندگي سلولي را طي زمان نشان ميدهند كه منجر به سفتي و كاهش انعطافپذيري آنها و افزايش خطر پارگيشان ميشود.
تغييرات زيادي با افزايش سن بر پوست تاثير ميگذارند. اين تغييرات با چروكيدگي، شكنندگي، تغييرات نامنظم رنگ پوست، خشكي و انواع زخمهاي پوستي مشخص ميشوند.
تغييرات صورت به علت تغيير چربي زير جلدي، ضخامت درم، كاهش خاصيت ارتجاعي و فشار ناشي از عضلات زير پوست ايجاد ميشود. كاهش توده استخواني بويژه استخوان چانه موجب ميشود كه اندازه فك بالايي، بيني و پيشاني افزايشيافته به نظر بيايد. از دست رفتن دندانها كه با گذاشتن دندان مصنوعي تصحيح نشده باشد موجب از بين رفتن ظاهر لبها ميشود.
پلكها به خاطر توزيع مجدد چربي در آنها پفكرده به نظر ميرسند. بعكس چشمها به دليل كاهش چربي زير جلد دور چشم به نظر گودافتاده هستند. كاهش خاصيت ارتجاعي سبب پايين افتادن فك زيرين و طويل شدن گوشها شده كه در نهايت منجر به بزرگي غبغب ميشود. تصلب شريانها نيز به ميزان بيشتري در افراد سالمند اتفاق ميافتد.
روزي براي احترام ايرانيان عهد باستان نخستين مردمي بودند كه براي اداي احترام، بزرگداشت و سپاسگزاري از سالخوردگان روز مشخصي را در سال تعيين كردند و اين روز، 25شهريور هر سال بود كه قدمت آن به 3 هزار سال ميرسد. ژاپنيها هم 15 سپتامبر (25 شهريور) را به عنوان روز سالخوردگان برگزار ميكنند كه گمان نميرود ربطي به روز باستاني سالخوردگان ايران داشته باشد. تنها از چند دهه پيش توجه به سالخوردگان و بازنشستگان در سراسر جهان چشمگير شده است.
19 سال پيش، سال مجمع عمومي سازمان ملل روز اول اكتبر (9 مهرماه) را روز جهاني سالمندان اعلام كرد؛ روزي كه در آن وضعيت سالمندان، مشكلات و خواستههاي آنان در كانون توجه جوامع قرار ميگيرد.در اين روز توجه جهانيان به موضوع سالمندي و پير شدن جمعيت جلب ميشود. آنچه مهم است اين است كه براي تجليل از سالمندان و نهادينهكردن موضوع تكريم از سالمندان در جامعه بايد نهادهاي فرهنگي و خدماتي با تدوين برنامههاي درازمدت شرايط را براي ورود ساير نهادها در اين حوزه فراهم كنند.
جدايي از خانواده يكي از دغدغههاي سالمندان در جوامع مختلف جدايي از خانواده و كابوس خانه سالمندان است. امروز جدايي سالمند از خانواده و جامعه و نگهداري آن در آسايشگاه، نگرشي مردود شده است و در مقابل راهكار مشاركت فعال سالمند در خانواده و جامعه جايگزين آن شده است. اين مساله موجبات پيوند بيشتر جوانان و ميانسالان و سالمندان را فراهم ميكند؛ زيرا جوانان امروز، سالمندان فردا هستند. برخلاف فرهنگ غرب، كه وجود سالمندان را در خانوادهها، زائدهاي مزاحم ميپندارند و ميكوشند براي آنكه آزاديهاي شخصيشان محدود نشود و مزاحمي نداشته باشند، به نحوي آنان را از محيط خانه و روابط خانوادگي دور كنند و به خانه سالمندان بفرستند، اسلام و فرهنگ ايراني براي آنان حرمت قائل است، به رعايت حقوق و احترام سالخوردگان سفارش كرده و به بهرهگيري از تجارب و افكار پخته آنان تشويق ميكند. اما متاسفانه در كشور ما گرايش به طرد سالمندان از منازل و سپردن آنها به خانههاي سالمندان بشدت در حال افزايش است.
براساس اطلاعات موجود هماكنون حدود 5 ميليون سالمند در كشور وجود دارند كه براساس آمارهاي رسمي 5 هزار نفر از آنها در آسايشگاههاي سالمندي زندگي ميكنند. به دليل فرهنگ ايراني اسلامي و حرمت به سالمندان، بسياري از خانوادهها تا حد توان از سالمند خود نگهداري و مراقبت ميكنند و عليرغم اينكه دوران سالمندي به دليل بيماريها بار اقتصادي زيادي را به خانوادهها تحميل ميكند، اما بسياري از بردن سالمند خانواده به سراي سالمندان خودداري ميكنند. اما آن دسته از سالمنداني كه به خانه سالمندان سپرده ميشوند، چندان وضع مناسبي ندارند.
دكتر كيومرث احمدي دراينباره ميگويد بيش از 50 درصد افراد مسني كه در سراي سالمندان نگهداري ميشوند، از سوءتغذيه رنج ميبرند. وي با اعلام اين مطلب ميافزايد: خدماترساني نامناسب، رژيم غذايي بد سالمندان، نداشتن آگاهي كافي درباره درمانهاي دارويي و برنامهريزيهاي نامناسب در برخي مراكز نگهداري باعث سوءتغذيه سالمندان شده است. اين سالمندان همچنين دچار افسردگي، ياس و نااميدي ميشوند، به گونهاي كه حضور در اين مراكز را به عنوان پايان زندگي تلقي ميكنند.
جاي سالمندان، پيش از آنكه در "آسايشگاه"ها و "سراي سالمندان" باشد، كانون گرم و بامحبت خانههاست، تا چراغ خانه روشن بماند و محور تجمع و الفت افراد شوند و از انديشه آنان نيز استفاده شود. بالاخره آنان، حاصل يك عمر، تجربه و چشيدن سرد و گرم روزگارند و ميتوانند مشاور خوبي در تصميمگيريهاي زندگي باشند. خوشبختانه هنوز خانوادهها در جامعه ما احترام و تكريم سالمندان را رعايت ميكنند و به همين سبب 80 درصد سالمندان ما در خانوادهها هستند به همين علت آموزش به خانوادهها و توانمندكردن خود سالمندان بايد در دستور جدي كار قرار گيرد.
علي اخوان بهبهاني

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 257]