سقوط بي‌سابقه؛ نفت اوپك 70 دلا‌ري شد؛...و اينك فاجعه

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: سقوط بي‌سابقه؛ نفت اوپك 70 دلا‌ري شد؛...و اينك فاجعه

گروه اقتصاد: اين جمله شايد بدترين خبر براي توليدكنندگان نفت باشد؛ مخصوصا توليدكنندگاني كه تمام روابط اقتصادي خود را بر پايه نفت بنا گذاشته‌اند. همين چند وقت پيش وقتي بهاي جهاني نفت تا مرز 140 دلا‌ر بالا‌ رفت بسياري از تحليلگران جهاني از اين اتفاق با عنوان تلخ‌ترين واقعه براي تاريخ نفت ياد كردند. آنها بي‌محابا سخن مي‌گفتند و در اوج هيجان نفتي كشورهاي توليدكننده نفت اين ادعا را در بوق مي‌كردند كه رشد ناگهاني بهاي نفت خطري بزرگ را درون خود پرورش مي‌دهد. بدون شك اما حق با اين گروه از تحليلگران بود. يعني حالا‌ مي‌توان با قاطعيت بيشتري گفت كه مخالفان و محكوم‌كنندگان به درستي آينده ناخوشايند طلا‌ي بدرنگ 140 دلا‌ري را پيش‌بيني كرده بودند.

يعني حالا‌ كه قيمت‌ها تا مرز 70دلا‌ر به عقب بازگشته است و واهمه نفتي تمام خوشي‌هاي نفت گران را در گلو خشك كرده است، با سادگي بيشتري مي‌توان درك كرد كه نفت 140 دلا‌ري خطري بود كه از كمين خارج شده است. اين جمله را البته يكي از تحليلگران نفتي ديروز به بلومبرگ گفته بود. او بر اين باور است كه روزهاي خوب نفت به پايان رسيده و حالا‌ بايد تلخي گراني نفت را با سقوط ناگهاني قيمت‌ها مزمزه كرد. يعني همان اتفاقي كه كشورهاي نفتي را دچار ترس و لرز كرده است. براي لحظه‌اي فكر كنيد كه نفت 140 دلا‌ري پول‌محوران توليدكننده نفت را به جايي رسانده بود كه مي‌پنداشتند به زودي مي‌توانند با پول نفت تمام گره‌هاي اقتصادي را باز كنند و به همه آرزوهاي اقتصادي خود نيز دست يابند اما حالا‌ با سقوط نفت اوپك به 70 دلا‌ر بدون شك مي‌توان حدس زد كه چه اتفاقي براي اين رويا رخ داده است. البته اين تنها بخشي از ماجرا را به تصوير مي‌كشد. در كنار اين جريان براي لحظه‌اي به آينده نيز توجه كنيد. پول‌محوران از آن رو كه گمان مي‌برند با پول مي‌توانند هر كاري را انجام دهند برنامه‌هايي را براي اقتصاد طراحي كردند كه فقط مي‌تواند با رنگ مشكل‌گشاي پول به سرانجام برسد. البته اكنون با اين فرضيه كاري نداريم كه در نهايت بينش پول‌محور به دليل به گل نشستن يا فرو رفتن در گرداب پديده‌هايي چون تورم محكوم به شكست است بلكه در اوج رهاشدگي نفت از قيمت‌هاي بالا‌ بايد به اين امر توجه كرد كه اين سقوط قيمت‌ها مي‌تواند با سرعت بيشتري زمينه زمين خوردن اين گروه از كشورها را فراهم كند. براي باور اين موضوع بهترين كار نگاه كردن به اقتصاد كشورهايي است كه خود را تا دندان به درآمدهاي نفتي مجهز مي‌كنند. براي آنها بازگشت نفت از مرز140 دلا‌ر به70 دلا‌ر بدون شك يك شوك اقتصادي را نقش مي‌زند، مخصوصا اينكه اگر اين گروه از كشورها نتوانسته باشند از گراني نفت در جهت ذخيره‌سازي درآمدهاي نفت بهره برده باشند يا زيرساخت‌هاي اقتصادي خود را تقويت كرده باشند. نمونه كامل اين ماجرا را در اقتصاد ايراني مي‌توان جست‌وجو كرد. شايد البته خيلي ديگر از كشورها دچار اين ماجرا باشند اما اقتصاد ايراني از نزديك چنين پديده‌اي را به رخ مي‌كشد. در 3 سال گذشته بيشترين درآمدهاي نفتي نصيب اقتصاد ايراني شده است. به طوري كه كارشناسان از اين دوران با عنوان روزگار شيرين درآمدهاي نفتي ياد مي‌كنند اما نتيجه در نهايت به جايي رسيده است كه در عرض 3 سال ميزان تورم از 5/10 درصد تا بيش از 23 درصد بالا‌ آمده است و ميزان نقدينگي نيز از 70 هزار ميليارد تومان تا بيش از 168 هزار ميليارد تومان رشد را تجربه كرده است. البته اين يك نقدينگي غيرمولد است. در مورد اقتصاد ايراني طي 3 سال گذشته بسيار مي‌توان نوشت ولي به طور خلا‌صه بايد گفت كه درست در همين 3سال قيمت محصولا‌ت مختلف از 100 تا 500 درصد افزايش بها را تجربه كرده‌اند. اين پرش قيمت‌ها بدون شك نتيجه حاكم شدن ايده پول‌محور در چارچوب هر اقتصادي است. پول‌محوران اما شايد برنامه‌ريزاني باشند كه بيش از هر چيز در اقتصاد خواهان گسترش خير هستند. آنها مي‌خواهند با حراج پول رفاه را هديه كنند. اين خوشبينانه‌ترين نگاه به تصميم‌گيراني است كه گمان مي‌برند هر چه بيشتر خرج شود بيشتر مي‌توان گره‌هاي اقتصادي را باز كرد اما مشكل اينجا است كه درست در نقطه مقابل، انگاره‌هاي علمي اقتصاد پاسخي منفي به اين نحوه نگرش اقتصادي مي‌دهند. يعني بيشتر خرج كردن براي باز كردن بهتر گره‌هاي اقتصادي در نهايت به كور شدن و افزايش گره‌هاي اقتصادي منجر مي‌شود. حالا‌ در نظر بگيريد در اين آشفته‌بازار، بهاي نفت نيز به صورت ناگهاني كاهش يابد. نفت درواقع مدينه فاضله اقتصاد براي اين دسته از كشورها است كه با افتادن قيمت آن همه چيز به نقطه آخر نزديك مي‌شود. ديگر نمي‌توان در دوران نفت ارزان شعارهاي اقتصاد مردم پسند داد و سطح نقدينگي غيرمولد را بالا‌ برد. البته اگر واقعي نگاه كنيم كاهش بهاي نفت مي‌تواند نقطه نجات باشد چون هميشه سياست‌هاي آلوده به درآمدهاي نفتي مصيبت‌هاي اقتصادي را براي مردم افزايش مي‌دهد اما چون اين آلودگي به بينشي نهادينه‌شده در ظرف تصميم‌گيري‌ها تبديل مي‌شود، كاهش بهاي نفت درواقع سرعت رشد سلول‌هاي سرطاني را افزايش مي‌دهد. براي همين اين روزها كه نفت به عقب بازگشته است كارشناسان با شتاب به كشورهاي نفتي هشدار مي‌دهند. در ايران رئيس‌كل بانك مركزي با وزير اقتصاد كميته بحران تشكيل داده‌اند اما آيا واقعا مي‌توان به اين راحتي اقتصاد ايراني را از تلخي ارزان شدن ناگهاني نفت نجات داد؟ تحليلگران اقتصاد ايران به اين پرسش پاسخ منفي مي‌دهند. آنها بر اين باورند كه در 3 سال گذشته و در اوج گراني بهاي نفت هيچ استفاده مطلوبي از درآمدهاي نفتي نشده و به عبارت بهتر اقتصاد ايراني شيرين‌ترين روزهاي نفت را از دست داده است. به نظر مي‌رسد حق با اين گروه از تحليلگران است. كارشناسان زبده اقتصاد مي‌گويند در حال حاضر حداقل بايد 100 ميليارد دلا‌ر در حساب ذخيره ارزي ايران وجود داشته باشد. اين موضوع را بايزيد مردوخي عضو هيات امناي منحل شده حساب ذخيره ارزي نيز تاييد مي‌كند اما نمايندگان مجلس با تعجب مي‌گويند كه در اين حساب 8 ميليارد دلا‌ر بيشتر انباشته نشده است! اين رقم موجب حيرت بسياري از اقتصادي‌هاي ايران شده است. از همين رقم مي‌توان حدس زد كه نفت 70 دلا‌ري خطري بزرگ براي اقتصاد ايراني محسوب مي‌شود. البته اين افت شاخص‌ها فقط گريبان نفت را نگرفته است. جالب اينجا است كه در 24 ساعت گذشته بهاي هر اونس طلا‌ نيز تا 68 دلا‌ر سقوط را تجربه كرده است. به عبارتي مي‌توان گفت كه وضع شاخص‌هاي جهاني اقتصاد بحراني غيرمنتظره را پشت‌سر مي‌گذارد. در اين شرايط به نظر شما بحران با چه فاصله‌اي در كنار اقتصاد ايراني ايستاده است؟

‌ بهاي نفت

درحالي كه قيمت نفت در بازارهاي جهاني متاثر از بحران مالي همچنان در حال سقوط است، براي نخستين بار در بيش از يك‌سال گذشته قيمت نفت وست‌تگزاس به زير 77 دلا‌ر، نفت برنت درياي شمال به كمتر از 75 دلا‌ر و متوسط قيمت نفت اوپك به حدود 70 دلا‌ر رسيد. ‌ ايسنا نيز در اين باره مي‌نويسد: بر اثر ادامه و گسترش دامنه بحران مالي، قيمت نفت وست‌تگزاس آمريكا براي تحويل در ماه نوامبر به كمتر از 78 دلا‌ر سقوط كرد. اين قيمت حدود هشت دلا‌ر كمتر از روز قبل بود. در همين روز، در بازار بورس مواد معدني لندن، بهاي نفت برنت درياي شمال به 75 دلا‌ر رسيد كه حدود 7 دلا‌ر نسبت به روز قبل كاهش داشت. ‌

فروشندگان نفت نگران آن هستند كه اقتصاد جهان در اثر ادامه و گسترش بحران مالي، به يك ركود عميق دچار شود. چنين ركودي، در صورت وقوع به معناي كاهش مداوم تقاضاي نفت در بازارهاي جهان خواهد بود. اين درحالي است كه همين چند ماه پيش، بهاي نفت در اوايل تابستان گذشته حدود 140 دلا‌ر در هر بشكه بود. ‌

بنا بر ارزيابي آژانس بين‌المللي انرژي (‌) IEA، در حال حاضر تقاضا براي نفت به سطح سال 1993 سقوط كرده است. همه‌پيش‌بيني‌ها حاكي از آن است كه كشورهاي صنعتي جهان، كه مصرف‌كننده عمده نفت هستند، دست‌‌كم تا آينده‌نزديك، نفت كمتري خريداري خواهند كرد. علا‌وه‌بر اين، كاهش قيمت نفت، به كاهش و يا حتي توقف سرمايه‌گذاري در اين صنعت منجر خواهد شد. ‌

مارتين لوئيس، تحليل‌گر دويچه‌بانك، در اين خصوص مي‌گويد: كاهش مداوم رشد اقتصادي جهان، قيمت نفت را به شدت كاهش داده است. بدتر شدن چشم‌انداز رشد اقتصادي جهان، موجبات سقوط بازهم‌بيشتر قيمت نفت را فراهم خواهد آورد. به گفته اين تحليلگر، ممكن است قيمت نفت در آينده نزديك به زير60 دلا‌ر نيز برسد. ‌

عوامل سقوط بهاي نفت ‌

به گفته كارشناسان، بيش از هرچيز دو عامل در سقوط بهاي نفت موثر است. يكي بهبود برابري دلا‌ر در برابر يورو و ديگري ركود اقتصادي در كشورهاي بزرگ صنعتي جهان. تاثير تعيين‌كننده را البته ركود اقتصادي دارد. تا يك سال پيش، موسسات تحقيقاتي اروپا در پيش‌بيني اينكه رشد اقتصادي آلمان دست‌كم 5/2 خواهد بود ترديدي نداشتند. در هفته‌هاي اخير اما همين موسسات، نخست صحبت از نيم درصد رشد كردند و حال مي‌گويند صفر درصد. يعني هيچ رشدي در كار نيست. اين درحالي است كه اقتصاد اروپا در قياس با ديگر كشورهاي بزرگ صنعتي، كمتر در معرض تلا‌طم‌هاي بحران مالي بين‌المللي قرار دارد. ‌

چالش بزرگ توليدكنندگان ‌

سقوط ادامه‌دار بهاي نفت اكنون به چالش اصلي و مهم اقتصاد توليدكنندگان بزرگ نفت تبديل شده است. غلا‌محسين نوذري، وزير نفت ايران خواستار اتخاذ سياست‌هايي براي تثبيت بهاي نفت است. او مي‌گويد، تثبيت بهاي نفت هم به سود توليدكنندگان و هم مصرف‌كنندگان است. ‌ درآمدهاي كلا‌ن و بي‌سابقه ناشي از افزايش بهاي نفت در دو سال گذشته، موجب تزريق ميلياردها دلا‌ر به اقتصاد توليدكنندگان شد اما اين دلا‌رها به جاي افزايش رشد اقتصادي و ايجاد اشتغال، افزايش تورم را به‌ارمغان آورد. اكنون كاهش بهاي نفت و تقريبا نصف شدن آن نسبت به 6 ماه پيش، اقتصاد وابسته به نفت اين كشورها را در برابر چالش خطرناك تازه‌اي قرار داده است. ‌

انتهاي خبر // روزنا - وب سايت اطلاع رساني اعتماد ملي//www.roozna.com
------------

------------
دوشنبه 22 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 198]