دكتر ابوالقاسم غفاري

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: دكتر ابوالقاسم غفاري، از برجستهترين دانشمندان ايراني در حوزه علوم رياضي، فيزيك و صنعت فضاست. ايشان نخستين ايراني راه يافته با سازمان فضايي آمريكا، ناسا ميباشد. دكتر غفاري تنها خارجي حاضر در پروژه بزرگ آپولو بوده است. پيش از آن نيز در زمينه علوم رياضي و فيزيك، فعاليت هاي فراواني به انجام رسانيده است كه يكي از برجستهترين آنها، همكاري با پروفسور اينشتين در زمينه نظريه وحدت ميدانها ميباشد. نظريهاي كه سالها ذهن دانشمندان را به خود مشغول داشته است و تلاشي است در جهت يگانهكردن كل نيروهاي جهان هستي

دكتر غفاري در 25 خرداد ماه سال 1285 هجري شمسي در تهران متولد شد و تحصيلات پايۀ خود را در دبيرستان دارالفنون به اتمام رسانيد. رياضيات و فيزيك را در دانشگاه نانسي فرانسه تحصيل كرد و ديپلم ستارهشناسي و آناليز عالي رياضيات را نيز از آنجا دريافت نمود. او دكتراي رياضياتِ فيزيك را از دانشگاه سوربن فرانسه اخذ كرد. در 1315 به اعضاي هيئت علمي دانشگاه تهران پيوست و پس از اتمام خدمت سربازي از سال 1319 تا 1334 به عنوان استاد تمام آناليز عالي تدريس كرد و اين در حالي بود كه در سال 1325، به دعوت دانشگاه سلطنتي لندن مدتي را در آنجا گذرانده و مدرك پي اچ دي تصحيح فاكتورهاي سرعت و روش هودوگراف در ديناميك گازي را از آنجا دريافت كرد.
پس از آن، در دانشگاههاي لندن و آكسفورد، به حل مسائل پيچيده فيزيك مشغول شد و نسبيت را نيز در دانشگاه آكسفورد نزد پروفسور ميلن، فراگرفت. در سال 1339، به دعوت دانشگاه هاروارد، به آنجا نقل مكان كرد و تحقيقاتي را در زمينه معادلات ديفرانسيل و نيز حل مسائل ديناميك گازي به انجام رسانيد. در اين مدت همچنين به عنوان عضو موقت انستيتو مطالعات پيشرفته در پرينستون و نيز دستيار تحقيقاتي رياضيات در دانشگاه ايالتي پرينستون انتخاب گرديد.
در سالهاي 1340 و 1341، با پروفسور آلبرت اينشتين در رابطه با نظريه وحدت ميدانها فعاليت كرد و همزمان، با پروفسور مورس و لفچز در رابطه با معادلات ديفرانسيل در ابعاد بزرگ كار كرد. در 1341 بار ديگر به ايران بازگشت و به تدريس معادلات ديفرانسيل در دانشگاه تهران پرداخت. در 1347 رساله پروفسوري خود را در زمينه رياضيات و استاتيك در دانشگاه واشنگتن ارائه داد و از 1337 تا 1341 در اين دانشگاه به تدريس معادلات ديفرانسيل پرداخت. در 1343، تحت عنوان دانشمند هوافضا به پايگاه فضايي گودارد ناسا نقل مكان كرد. پس از آن به پروژه عظيم آپولو پيوست و به انجام محاسبات مربوط به مسير انتقال كپسول حامل انسان به مدار ماه پرداخت. و در سال 1351، از ناسا بازنشسته شد و تحقيقات خود را در زمينه ديناميكهاي ستارهاي و كنترل ماموريتهاي بين سيارهاي ادامه داد. او در 1348 به پاس خدماتش در جريان ماموريت آپولو ـ 11 از طرف نيكسون، رئيس جمهور وقت ايالات متحده، مدال افتخار دريافت كرد. ايشان همچنين در پروژه جنگ ستارگان نيز فعاليتهايي را به انجام رسانيدهاند.
دكتر غفاري هم اكنون در آمريكا ساكن بوده و همچنان به انجام تحقيقات علمي در سن 101 سالگي ميپردازد. گروه نجوم شفق تصميم گرفت تا در مصاحبهاي ويژه با پروفسور غفاري، به سراغ سالهاي فعاليت ايشان در ناسا در زمان انجام پروژه عظيم آپولو برود. بخشي از اين مصاحبه را ميتوانيد در اينجا مشاهده كنيد.
- آقاي دكتر از راهيابي به سازمان فضايي آمريكا براي ما توضيح دهيد
بله، يك كنگره بينالمللي است كه هر ساله در يكي از شهرهاي اروپا يا آمريكا تشكيل ميشود، من در همه اين كنگرهها شركت كردم. اولين كنگرهاي كه من در آن شركت كردم در سال 1950 در دانشگاه هاروارد و آخرين آن هم در سال 1972 در ونكوور كانادا بود و كنگرههاي ديگري هم بود كه هر 4 سال يكبار برگزار ميشد و آشنايي من با اين موضوعات، از اين كنگرهها آغاز شد. زماني كه در سال 1956 به آمريكا رفتم، به اداره استاندارد آنجا منتقل شدم و در آنجا با شخصي به نام دكتر هوگ درايدن (معاون پيشين ناسا؛ امروزه يكي از پايگاههاي ناسا به احترام وي، درايدن ناميده شده است) آشنا شدم. زماني كه ناسا تشكيل ميشد، از عده زيادي جهت همكاري دعوت كردند كه درايدن نيز مرا به ناسا دعوت كرد.

- آقاي دكتر از سالهاي فعاليت خود در ناسا براي ما بگوييد.
ناسا، 8 شعبه داشت كه شعبه مربوط به موشكهاي فضايي، در ايالت آلاباما قرار داشت و رياست آن را دكتر ورنر فون براون (پدر موشكهاي فضايي آمريكا) عهدهدار بود. در اين بخش قريب به 40 آلماني با تابعيت آمريكايي فعاليت ميكردند. من در يكي از سخنرانيهاي فون براون در واشنگتن با او آشنا شدم. او پس از كار در آلاباما، معاونت ناسا را به عهده گرفت و پس از آن نيز به نيويورك نقل مكان كرد و مدير يك كمپاني ساخت هواپيماهاي اف ـ 14 شد. در اين مدت همچنين سفري به تهران داشت كه در آن با شاه ايران ملاقات كرد و رايزنيهايي را درباره فروش اين نوع هواپيماها به ايران انجام داد. البته اين كار به آساني صورت نگرفت زيرا آمريكا بيم آن داشت كه اين هواپيماها از طريق ايران به شوروي منتقل شود.
در هر صورت، 2 سال اوليه فعاليتهاي من در ناسا، در زمينه مشاوره بود و بعد از آن به پروژه آپولو انتقال يافتم. پس از آن نيز به پروژه ژوپيتر ملحق شدم. در پايان هم از ناسا بدليل مشكلات رفت و آمد به ايران، تقاضاي بازنشستگي كردم. پيش از آپولو، موشك هاي ردستون و تيتان، منحصرا توسط ارتش آمريكا ساخته ميشد اما پس از شروع پروژه آپولو، موشك هاي ساترن كه مختص سفر به ماه بودند ساخته شد.
وظيفه ما در آپولو، تعيين مسير فضاپيما در جريان سفر به ماه بود تا فضاپيما بتواند در كوتاهترين زمان، حداكثر فعاليت را انجام دهد و يا اگر اشتباهاتي در مسير رخ ميداد، آنها را اصلاح ميكرديم. ما از ابتداي پروژه و از مأموريت آپولو – 1، در ناسا استخدام شديم. پرتاب هاي اوليه (تا آپولو – 11) همگي آزمايشي بودند تا بالاخره آپولو – 11 موفق شد بر سطح ماه فرود بيايد. خطر جاني هم فقط در ماموريت آپولو – 1 رخ داد. البته در ماموريت آپولو – 13 نيز مشكلاتي براي فضانوردان بوجود آمد كه با هدايت بسيار عالي فرمانده ماموريت، با سلامت به زمين بازگشتند.

- آيا شما در جريان ماموريت آپولو – 13 نيز حضور داشتيد؟
خير، من آن زمان به پروژه ژوپيتر منتقل شده بودم. (پروژه ژوپيتر مربوط به ارسال نخستين روبات دستساز بشر به سمت سياره مشتري بود كه پايونير ـ 10 نام داشت).

- همكاران شما در آپولو چه كساني بودند؟
زماني كه در ناسا بودم، رياست بخش ما را يك اتريشي به عهده داشت كه پيش از آن در ساخت موشك هاي وي ـ 1و وي ـ 2 (اولين نسل موشك هاي جنگي و فضايي جهان) فعاليت داشت كه در جنگ جهاني دوم به اسارت آمريكا گرفته شده بود. موشك هاي وي ـ 2 همان موشك هايي بود كه در اواسط جنگ جهاني، آلمان بر ضد انگليس به كار مي برد. از فعالان اين موشك، تنها اين شخص با من همكار بود. معاون اين بخش، يك آلماني بود و نفر سوم هم بنده بودم. ما 3 نفر در رآس اين قسمت از پروژه آپولو بوديم.

- با توجه به اينكه يك مسابقه بزرگ فضايي مابين آمريكا و شوروي در جريان بود، جو كار در پروژه آپولو چگونه بود ؟
بله، همانطور كه گفتيد بين آمريكا و شوروي مسابقه بزرگي بود. در اكتبر 1957، اين مسابقه با پرتاب اسپوتنيك -1 (نخستين ماهواره جهان) آغاز شد. صبح روز چهارم اكتبر 1957، دكتر كشي افشار (بنيانگذار موسسه ژئوفيزيك ايران) به من تلفن كردند و مرا از اين اتفاق باخبر كردند. البته اين پنجمين باري بود كه شوروي دست به اين كار مي زد. در دفعات قبل، اين تجربه، ناموفق بود. چندي بعد هم يك ماهواره ديگر پرتاب كردند اين بود كه اين مسابقه فضا شروع شد. آمريكا هم در ابتدا فعاليت هايي انجام مي داد، اما رسمي نبود. موشك ها هم اكثرا به دست ارتش ساخته مي شد، و فون براون و دسته اش هم تا پيش از تاسيس ناسا در ارتش فعاليت مي كردند كه بعدا به ناسا پيوستند.
البته آمريكا هم تلاش بسياري كرد و كار فوق العاده اي انجام داد چراكه دانشمندان زيادي در آمريكا وجود داشتند اما جمع آوري آنها آسان نبود اين بود كه طول كشيد تا سرانجام در سال 1958 اجازه تاسيس ناسا صادر شد. در ابتدا دفتر كار ما در يك عمارت قديمي در گوشه اي از كاخ سفيد بود و پس از رسمي شدن ناسا، يك شعبه در آلاباما و بخشي به نام مركز پرتاب هاي فضايي در واشنگتن تاسيس شد. من بدليل آنكه دوستان قديمي ام اكثرا در واشنگتن بودند، همانجا ماندم.

- كمي درباره اعطاي نشان افتخار از طرف رئيس جمهور آمريكا هم توضيح بدهيد
آپولوي 11 در ژولاي 1969 رفت به ماه و برگشت. در همان اواخر ماه ژولاي يك برنامه در كاخ سفيد برگزار كردند، زماني كه نيكسون رئيس جمهور بود. تعدادي از فعالان پروژه آپولو – 11 از جمله ما نيز در اين برنامه دعوت داشتيم. خبرنگاران بسيار زيادي در آنجا حضور داشتند. در ابتدا نيكسون سخنراني كرد و پس از آن نيز مدال هايي طراحي شده بود كه به ما اعطا شد.

- گويا ناسا قصد دارد تا بار ديگر انسان هايي را به ماه و مريخ اعزام كند نظر شما درباره امكان عملي شدن اين پروژه چيست ؟
بله. امروزه اكثر پروژه هاي تحقيقاتي فضايي، باسرنشين نيست و البته كشورهاي ديگر هم مانند هند و ژاپن و چين نيز در اين زمينه فعاليت مي كنند و ماموريت هايي را به ماه مي فرستند و تحقيقاتي را در قسمت هاي شمالي ماه انجام مي دهند. شما مي دانيد كه پيش از آنكه انسان به ماه برود صحبت از اين بود كه سطح ماه چگونه است. در ناسا نيز يك استاد فيزيك سخنراني را انجام داد كه در آن به اين موضوع اشاره كرد كه سطح ماه شبيه گرد و خاك است و در صورت فرود شيئي روي آن، آن جسم در گرد و خاك ماه فرو مي رود. همگي ما تعجب كرديم كه پس چرا ما اينهمه زحمت مي كشيم ! خلاصه صحبت از اين موضوع زياد بود و سرانجام هم روي ماه فرود آمدند. البته ناسا برنامه هاي بسياري دارد. اما اشكال آن، كمبود بودجه است. تا پيش از اين هم پيش بيني مي شد تا انتهاي سال 2010، ماموريت هاي سرنشين دار به مريخ برود اما من گمان نمي كنم. البته ماموريت هاي بدون سرنشين زيادي در حال انجام است كه من زياد وارد نيستم.

- آقاي دكتر، رابطه شما با نجوم و اخترشناسي چگونه آغاز شد؟
ما زماني كه در پاريس براي ديپلم رياضي درس مي خوانديم، مجبور بوديم فيزيك نيز بخوانيم. در ژوئن 1932 زماني كه ليسانس رياضي را گرفتم فيزيك را شروع كردم، بعد از فيزيك هم نجوم را شروع كردم. پس از آن هم در رصدخانه پاريس مشغول به كار شدم. البته كار من محاسباتي بود و رصدي نبود. من پس از آن به تهران و بعد از آن نيز به لندن رفتم. پس از آن هر نسخه از تزي را كه در پاريس نوشته بودم به مناطق مختلف فرستادم. يكي از آنها را براي اينشتين در پرينستون فرستادم كه او هم در جواب، يك نامه كوتاهي به زبان انگليسي فرستاد. البته زبان او فرانسه بود اما به تازگي انگليسي را فراگرفته بود. او نوشته بود: "بسيار جذاب است!".
در سال 1952 زماني كه براي نجوم از هاروارد به پرينستون آمدم، در اولين جلسه من با اينشتين، او به من گفت كه مقاله شما بسيار جذاب است و بيشتر درباره رياضيات است و 3 فصل اول را داخل رياضيات شديد.

- تلخ ترين و شيرين ترين خاطره زندگي علمي شما چيست ؟
زماني كه آپولو – 11 روي ماه فرود آمد همه ما بسيار خوشحال بوديم و اين شيرين ترين خاطره من بود. و تلخ ترين نيز مربوط به آپولوي اول بود كه زماني كه فضانوردان وارد كپسول فضايي شدند، ناگهان اين محموله آتش گرفت و ما شاهد ماجرا بوديم كه اغلب از بين رفتند.
در اين مصاحبه دكتر غفاري علي رغم كهولت سن، با شوق و علاقه خاصي به سوالات ما پاسخ مي گفت و همچنين با تشويق فعاليت هاي گروه ما اظهار كرد : سالها پيش در تهران، ما نيز قصد انجام كاري مشابه (تاسيس انجمن نجوم) را داشتيم اما محقق نشد و فعاليت هاي شما بسيار عاليست و برايتان آرزوي موفقيت دارم.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 312]