نظارت وزارت ارشاد بر گالري ‌ها و نگارخانه ‌ها موزه هنرهاي معاصر رودررو يا همراه گالري‌دارها؟

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: نظارت وزارت ارشاد بر گالري ‌ها و نگارخانه ‌ها موزه هنرهاي معاصر رودررو يا همراه گالري‌دارها؟
جام جم آنلاين: چندي است حوزه تجسمي، شاهد اخبار زيادي بوده و توجه همگان را به خود جلب كرده است. بعد از استعفا و بركناري ناگهاني حبيب‌الله صادقي و جايگزيني محمود شالويي به جاي او و تكيه شالويي بر مسند مديريت امور تجسمي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و موزه هنرهاي معاصر، اخبار زيادي از موزه به گوش رسيد كه از برگزاري دوسالانه‌ها آن هم به صورت مستمر، جشنواره تجسمي فجر و... خبر مي‌داد.

در اين ميان شالويي در گفتگويي اعلام كرد قانون نظارت بر نمايشگاه‌هايي كه گالري‌ها برگزار مي‌كند را به صورت بسيار جدي‌تر دنبال خواهد كرد و آن را به جريان خواهد انداخت. اعلام اين خبر واكنش‌هايي هم از ديدگاه‌هاي مثبت و هم از سوي افراد مخالف در پي داشت.

نگارخانه و گالري‌ها جزو مهم‌ترين مركز تجسمي و هنري براي نمايش آثار هنري به شمار مي‌روند. در تمام كشور‌هاي دنيا نگارخانه‌ها و گالري‌هاي تجسمي جزو جدانشدني هنر به شمار مي‌روند و اين در حالي است كه در كشور ما هنوز تعريف درستي از نگارخانه‌ها وجود ندارد.

اغلب مردم كشورمان اطلاعات دقيقي از نگارخانه‌ها كه مكاني براي نمايش آثار هنري است ندارند. در چند سال اخير نگارخانه‌هاي زيادي بويژه در تهران فعال شده‌اند كه براساس چارچوب تعيين شده‌اي آثار هنرمندان را به نمايش مي‌گذارند و به طور حتم نگارخانه و گالري‌ها جزو اساسي‌ترين مراكز هنري براي معرفي آثار هنرمندان نسل جديد محسوب مي‌شوند.

نگارخانه محلي است كه آدمي را به آرامش براي تفكر و انديشه در فكر و تجربه نگرش هنرمندانه به جهان پيرامون و پديده‌‌هاي آن دعوت مي‌كند، از اين روست كه به دور از هياهو و غوغاي روزمره، روح و روان سيقل مي‌يابد و انديشه فضاي جولان گسترده‌تري پيدا مي‌كند.

از اين رو بهره گرفتن از توان و قدرت تجسم هنرمندان عواملي عقلي و حسي را توامان به نمايش مي‌گذارند كه گاه به وراي صورت اشياء و رخدادها رخنه كرده و جلوه‌گاه احساس و عواطف فردي مي‌شود. مكاني براي تخيل، تعقل و جلوه‌گري ذهن؛ از اين روست كه نگارخانه‌ها جايگاه و منزلتي بي‌بديل مي‌يابند.

از ديگر سو نگارخانه‌ها گلوگاه‌هاي محرك گردش چرخه اثر هنري بين مردم و هنرمند و در نهايت آن رونق بخش حوزه اقتصاد هنرند كه اميد است با عنايت و حمايت بيشتر از آنها بتوان زمينه مناسب‌تري را براي ايفاي نقش واقعي‌تر در جامعه فراهم ساخت.

چند سال پيش و در دوره دولت هفتم، قانوني به تصويب رسيد كه وزارت ارشاد و مديريت امور تجسمي آن موظف است پيش از چيدمان آثار در نمايشگاه‌هايي كه در نگارخانه‌ها و گالري‌ها برپا مي‌گردد نظارت مستقيم داشته باشد و به روي ديوار رفتن آثار منوط به اجازه ارشاد باشد.

با انتصاب محمود شالويي به عنوان مدير امور هنرهاي تجسمي بار ديگر ضابطه دريافت مجوز برپايي نمايشگاه‌ها مطرح شد. هرچند اين طرح در سال‌هاي گذشته نيز اجرا مي‌شد، اما در دوران مديران قبلي نظارت جدي در اين زمينه صورت نمي‌گرفت.

محمود شالويي درخصوص اين قانون مي‌گويد: همه نمايشگاه‌ها، اكسپوها و برنامه‌هاي مختلف هنرهاي تجسمي كه از سوي ارگان‌هاي مختلف دولتي يا خصوصي برگزار مي‌شود، بايد با هماهنگي دفتر امور هنرهاي تجسمي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي باشد.

شالويي اظهار مي‌دارد: طبق قانون مصوب سال 1373 مركز هنرهاي تجسمي وزارت ارشاد بايد از برگزاري همه برنامه‌هاي تجسمي كشور مطلع باشد و پيش از برگزاري هر نمايشگاهي با اين مركز هماهنگي لازم صورت بگيرد، اما متاسفانه بدون آن كه اين قانون لغو شده باشد، به طور جدي به آن عمل نمي‌شده است.

اين در حالي است كه مركز هنرهاي تجسمي كه متولي برنامه‌هاي تجسمي كشور است و در اين زمينه مسوول و پاسخگوست، از برگزاري بسياري از برنامه‌هاي تجسمي مطلع نبود.

وي مي‌افزايد: ‌اين نامه براي سازمان‌ ها و نهادهاي برگزاركننده برنامه‌ هاي تجسمي ازجمله سازمان فرهنگي و هنري شهرداري تهران، حوزه هنري، بنياد شهيد، دانشگاه‌ ها ، نگارخانه ‌ها ، بانك ‌ها و... ارسال شده است و ضمن استقبال از همكاري آنها در برگزاري اين گونه نمايشگاه‌ ها ، ‌از آنها درخواست كرديم كه طبق قانون، برگزاري نمايشگاه ‌ها و فعاليت‌هاي خود را در زمينه هنرهاي تجسمي به اطلاع مركز هنرهاي تجسمي وزارت ارشاد برسانند و با هماهنگي وزارت ارشاد فعاليت‌هاي تجسمي خود را انجام دهند.

شالويي با بيان اين كه اين قانون تاكنون حالت برزخي يافته بود مي‌گويد: هر مديري در سيستم مديريتي خود موظف به اجراي قانون است و ما هم هيچ ‌گونه محدوديتي را با اجراي اين قانون ايجاد نكرده‌ايم، ضمن اين كه طبق اين قانون، ‌كاملا‌ منطقي است كه متولي برنامه‌هاي تجسمي كشور از برگزاري هر گونه فعاليت در زمينه هنرهاي تجسمي مطلع باشد.

شالويي تاكيد مي‌كند: همه ارگان‌ها و دستگاه‌هايي كه به برگزاري برنامه‌هاي مختلف در زمينه هنرهاي تجسمي اقدام مي‌كنند، بايد يك هفته پيش از برگزاري نمايشگاه با مركز هنرهاي تجسمي وزارت ارشاد هماهنگ كنند و انتظار داريم كه همگان در زمينه اجراي قانون با ما همكاري نمايند.

در اين رابطه و درخصوص اين قانون، ليلي گلستان مدير گالري گلستان مي‌گويد: در دولت قبلي هم ما مجبور به ارسال عكس آثار نمايشگاه‌ها بوديم تا بعد از بررسي و كسب مجوز نمايشگاه برپا كنيم كه نسبت به اين مساله هم هميشه معترض بوديم.

در دوران وزارت مهاجراني درخواست كرديم كه به نگارخانه‌داران اعتماد شود و هر نگارخانه‌داري مسووليت آثار آويخته بر ديوار نگارخانه‌اش را بپذيرد كه اين درخواست پذيرفته شد و در دوران مديريت حبيب‌الله صادقي در دفتر امور هنرهاي تجسمي نيز اين مساله همچنان رعايت مي‌شد، اما در دوران مديريت آقاي شالويي اين مساله دوباره به جريان افتاده و نگارخانه‌داران را با مشكلاتي روبه‌رو كرده است.

وي مي‌افزايد: آقاي شالويي اين مساله را به مصوبه‌اي مربوط دانستند كه گمان نمي‌كنم مصوبه مجلس باشد و بيشتر يك مصوبه درون سازماني است و مي‌توان درباره آن صحبت كرد و اميدوارم در جلساتي كه با آقاي شالويي خواهيم داشت، ايشان اين تحمل را داشته باشند كه با نگارخانه‌داران صحبت كنند و درددل آنها را بشنوند.

هرچند اين جريان در دوره‌هاي قبل اجرا نمي‌شد، ولي به اين معنا نيست كه شالويي نتواند از حق نظارتي خود استفاده كند كه به هر حال هر تصميم مديريتي هم موافق و هم مخالف خواهد داشت هرچند شالويي چند روز پيش در نشستي كه با حضور محمدحسين ايماني خوشخو معاون هنري وزارت ارشاد با نگارخانه‌داران داشت، از طرح جامع براي ايجاد نمايشگاه فروش آثار هنري در آينده نزديك خبر داد و خواستار مشاركت فعال نگارخانه‌ها شد.

وي همچنين خواستار ارتباط نزديك‌تر نگارخانه‌ها با مركز هنرهاي تجسمي كشور شد: «هر چقدر ارتباط ما با شما نزديك‌تر باشد، يقينا مي‌توانيم از اين ارتباط نزديك در جهت اعتلا و توسعه هنري بهره‌برداري بيشتري داشته باشيم و مردم و جامعه هنري هم از ما و شما انتظار چنين همكاري، هماهنگي و همدلي را دارند».

حقيقت‌شناس مدير انجمن نقاشي نيز درباره دريافت مجوز برپايي نمايشگاه از سوي هنرمندان و نگارخانه‌داران مي‌گويد: به هر حال هنرمندان قبلا هم براي برپايي نمايشگاه با مشكلاتي مواجه بودند و ممكن بود پيداكردن يك نگارخانه مناسب يا اتمام كارها تا زمان نمايشگاه براي آنها دشوار باشد، اما مجوز برپايي نمايشگاه به اين مشكلات دامن مي‌زند چون ممكن است تا آخرين لحظه معلوم نباشد كه نمايشگاه مجوز دريافت مي‌كند يا نه و اين كه برخي از هنرمندان تا زمان برگزاري نمايشگاه كارهاي خود را به اتمام نرسانده‌اند در حالي كه براي گرفتن مجوز بايد چند هفته زودتر كارهاي خود را تمام كرده باشند تا بتوانند از آنها عكس بگيرند و به وزارت ارشاد برده و مجوز را كسب كنند.

رئيس انجمن نقاشان افزود: اين كار تا حدي به كار هنري آسيب مي‌زند و به نظر مي‌آيد هنرمندان بايد از اين لحاظ هزينه‌اي نيز براي عكاسي آثار بپردازند.

كم شدن سرعت كار نگارخانه‌ها

مدير نگارخانه آريا معتقد است كه دريافت مجوز برپايي نمايشگاه در نگارخانه‌ها بر روند سرعت كاري آنها و خلاقيت هنرمندان موثر خواهد بود.

آريا اقبال، مدير نگارخانه آريا و يكي از اعضاي گروه هفت نگاه درباره تاثير دريافت مجوز برپايي نمايشگاه مي‌گويد: مجوز برگزاري نمايشگاه در ميزان رفت و آمد مردم به نگارخانه‌ها تاثير نمي‌گذارد، اما مشكلات ديگري پيش مي‌آيد كه ازجمله آن تاخير در روند سرعت كار نگارخانه‌ها و خلاقيت هنرمندان است؛ زيرا بسياري از هنرمنداني كه در نگارخانه‌ها نمايشگاه برپا مي‌كنند تا آخرين لحظه كار مي‌كنند و حتي يك هنرمند زماني كه موعد نمايشگاهش مشخص شد تازه با خيال راحت و آسوده به خلق آثار مي‌پردازد.

وي مي‌افزايد: وقتي قرار باشد براي نمايشگاه‌ها مجوز بگيريم، هنرمند بايد تا آخرين لحظه نگران باشد كه مجوز دريافت كند و براي همين ممكن است روي كارش هم تاثير بگذارد چون بايد خيلي زودتر از موعد نمايشگاه، از آثار عكس بگيرد تا براي براي دريافت مجوز اقدام كند.

وي درخصوص تاثير مجوز بر نگارخانه‌ها نيز توضيح داد: ما معمولا از يك؛ فصل زودتر جدول نمايشگاه‌هاي خود را آماده مي‌كنيم تا برنامه كاري‌مان مشخص باشد، اما درصورتي كه بخواهيم مجوز دريافت كنيم، در جدول‌بندي برنامه‌ها هم موثر است چون ممكن است يكي از هنرمندان نتواند مجوز دريافت كند و زماني اين مطلب را دريافت كرده باشيم كه ديگر نتوانيم در آن موعد از هنرمند ديگري دعوت كنيم تا آثارش را به نمايش بگذارد كه در روند سرعت كار نگارخانه‌ها مهم است و يك هفته نگارخانه بدون نمايشگاه مي‌ماند.

اقبال يكي از نتايج كسب مجوز را فضاي بي‌اعتمادي مي‌داند: يكي از نتايج كسب مجوز براي برپايي نمايشگاه، پايان دادن به فضاي بي‌اعتمادي است كه ميان نگارخانه‌دار و وزارت ارشاد رخ مي‌دهد. اين در حالي است كه در طول سال‌هايي كه ما نمايشگاه برگزار مي‌كرديم و اجباري براي دريافت مجوز نبود، مشكلي پيش نيامد زيرا مديران نگارخانه‌ها با هنجارهاي جامعه آشنا هستند و مي‌دانند چه آثاري بايد به نمايش درآيد. مسلما اگر به نظر مي‌آمد كاري با ارزش‌هاي جامعه مغايرت دارد، مسوولان نگارخانه اجازه نمايش آن را نمي‌دانند.

نظارت مستقيم بر گالري‌دارها اجرايي نيست‌

عليرضا سميعي‌آذر، مدير اسبق مركز امور تجسمي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي درباره وضع قانون نظارت بر نمايشگاه‌هاي گالري‌ها پيش از برپايي مي‌گويد: اين جريان قانون نيست، بلكه مقرراتي است كه مركز هنرهاي تجسمي براي مكانيسم نظارت بر فعاليت‌هاي گالري‌ها وضع كرده است.

وي مي‌افزايد: در هر دوره اين مقررات از سياست‌هاي مركز تبعيت مي‌كند. در دوره‌اي سياست وزارت ارشاد حمايت از گالري‌ها و اعطاي مسووليت ارائه آثار هنري به مديران گالري‌ها بود و در اين دوره ظاهرا سلب مسووليت از گالري‌ها و تقبل آن از سوي مركز هنرهاي تجسمي مدنظر است.

وي اين مقررات را مقرراتي درون سازماني مي‌نامد: مركز هنرهاي تجسمي مي‌تواند براي محكم كردن اين مقررات آن را به امضاي وزير ارشاد يا معاون هنري وي برساند، ولي اين كار تاكنون صورت نگرفته است.

سميعي‌آذر نظارت بر گالري را حق مسلم وزارت ارشاد مي‌داند: اين نظارت قانوني بر نمايشگاه‌هاي داخلي، حق مسلم مركز امور تجسمي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي است كه شيوه اعمال اين حق و دستورالعمل آن را نيز خود ارشاد تنظيم مي‌كند.

وي در پاسخ به سوالي مبني بر اين كه به نظر شما آيا اين روش نظارت صحيح است يا خير، مي‌گويد: اگر من به اين شيوه اعتقاد داشتم، خودم آن را عملي و اجرا مي‌كردم!

وي اين طريقه نظارت را شيوه‌اي كم‌ثمر توصيف مي‌كند: وزارت ارشاد اين امكان را ندارد كه بر كليه گالري‌هاي سراسر كشور يا حتي تهران نظارت مستمر و مستقيم داشته باشد. اين كار نياز به حجم وسيع عمليات نظارتي دارد.

مدير اسبق موزه هنرهاي معاصر تهران مي‌افزايد: امور تجسمي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با مبادرت به اين كار انرژي خود را صرف كارهايي كه بتوان آنها را سودمند و بهينه ناميد، نمي‌كند.

وي اين كار را سلب مسووليت از گالري‌ها مي‌داند: يك نفر مجوز گالري داري را از ارشاد مي‌گيرد و بعد هر اثري را كه بخواهد با مسووليت ارشاد به نمايش درمي‌آورد، اين گزينه يكي از نتايج اين قانون است.

وي مي‌گويد: وقتي وزارت ارشاد پس از بررسي‌هاي زياد به يك گالري مجوز مي‌دهد، به اين معني است كه صلاحيت او را تاييد كرده پس بايد به استناد اين تاثير صلاحيت به او اين مسووليت را بدهد كه به نيابت از مركز امور تجسمي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، كنترل و نظارت كافي روي آثار داشته باشد.

وي ورود به اين جريان را براي ارشاد مناسب نمي‌داند: ورود به اين مساله چيزي جز دردسر براي وزارت ارشاد نخواهد داشت و به اعتقاد من اصل نظارت را هم مخدوش مي‌كند زيرا راه‌هاي فرار از زير فشار اين قانون توسط برخي پيدا خواهد شد.

مدير اسبق مركز امور هنرهاي تجسمي نفس اعمال اين قانون را به معناي عدم اعتماد به گالري‌دارها و جامعه هنرهاي تجسمي برمي‌شمرد: جامعه تجسمي كشور ما هرگز درصدد ارائه چيزهاي خلاف شئونات اسلامي و فرهنگي جامعه نبوده و نيست و طي اين چند سالي هم كه اين مقررات بود ولي عملي و اجرايي نمي‌شد مورد نقضي براي اين قانون پيدا نشد.

دريافت مجوز برپايي نمايشگاه به سليقه مديران برمي‌گردد

ايرج اسكندري دريافت ضابطه مجوز برپايي نمايشگاه‌هاي تجسمي را كه با انتخاب مدير جديد امور تجسمي قرار است از سر گرفته شود، به سليقه مديران نسبت داد.

ايرج اسكندري، نقاش و مدرس دانشگاه معتقد است اين طرح ضابطه‌اي بوده كه گاهي از سوي مديران ناديده گرفته شده است: برخي ضوابط از گذشته در وزارت ارشاد وجود داشته كه جنبه قانوني هم دارد، اما بعضي از مديران بنا به خواست و سليقه خود آن را تعريف كرده‌اند. به همين سبب گاهي دريافت مجوز ناديده گرفته مي‌شد.

وي درباره نحوه عملكرد مديران سابق در اين زمينه توضيح داد: در گذشته ما براي برپايي نمايشگاه از آثار عكس مي‌گرفتيم تا پس از مشاهده كارها توسط مديران، مجوز دريافت كنيم، اما اين قانون در زمان مديريت آقاي سميع‌‌آذر براساس سليقه ايشان حذف و در زمان آقاي حسيني‌راد بار ديگر مطرح شد. در دوران آقاي صادقي نيز اقدامي در اين زمينه صورت نگرفت، اما آقاي شالويي تصميم گرفته است بار ديگر ضابطه را اجرايي كند.

اسكندري ادامه مي‌دهد: اين مساله به سليقه مديران برمي‌گردد يعني يك مدير تصميم مي‌گيرد در وهله اول هنرمندان را آزاد بگذارد و در صورتي كه مشكلي پيش آيد، با آنها برخورد كند، اما مدير ديگر براين باور است كه از ابتدا بايد مجوز صادر شود. همان‌طور كه در زمينه مطبوعات هم چنين قانوني اجرا مي‌شود يعني مانند گذشته‌هاي دور، روزنامه پيش از انتشار مورد بازبيني قرار نمي‌گيرد و مطبوعات مختار هستند مطالب خود را طبق ضوابط قانوني منتشر كنند، ولي اگر از حدود قانوني تخطي كنند، با آنها برخورد مي‌شود.

اين استاد دانشگاه مي‌افزايد: به‌ هر حال اين قانون ضابطه‌اي است كه وجود داشته است هرچند گاهي اجرايي نمي‌شود و انجام دوباره آن مقداري زحمت براي هنرمندان ايجاد مي‌كند چون آنها مجبورند از تمام كارها عكس بگيرند.

نظارت در اختيار ناظران واقعي‌

بي‌شك نظارت داشتن حق مسلم يك مدير در سطح كشور، است و اگر يك مدير نظارتي بر واحد تحت نظارت خود نداشته باشد نمي‌تواند مدير موفقي باشد. البته اين دليل نمي‌شود كه چون سميعي آذر و صادقي به نگارخانه‌ها اعتماد كرده و كار نظارت را به آنها سپردند مديران خوبي نبودند بلكه آنها هم نظارت بر نگارخانه‌ها را داشتند ولي اين نظارت را به بعد از برپايي نمايشگاه موكول كرده بودند. مدعي اين جريان هم جريان گالري هما بود كه در دوره صادقي پيش آمد.

بسياري از ايراداها و گلايه‌هاي گالري داران بي‌لطفي است. اين ‌كه هنرمندان بايد از آثار خود عكس بگيرند، هنرمندان كار خود را تا لحظات آخر آماده نمي‌كنند يا اين كه گالري‌دارها زمان را براي برگزاري نمايشگاه از دست مي‌دهند، همگي با كمي نظم و كمي صرف وقت برطرف مي‌شود و روال بعد از مدتي عادي خواهد شد.

متاسفانه در گير و دار اين جريان‌ها كمتر كسي به اين موضوع بسيار مهم اشاره مي‌كند كه «اگر قرار است نظارتي باشد، ناظران چه كساني هستند؟».

بايد منتظر ماند و ديد كه شالويي براي اين منظور و براي اين بازرسي چه كساني را انتخاب مي‌كند كه به هر جهت وي مي‌تواند با به كارگيري و استفاده از افرادي لايق و اساتيدي كه مورد اقبال عمومي باشند و گالري‌دارها نيز آنها را قبول داشته باشند به اين بحث‌ها و شايد هم مشكلات، پايان خوشي بدهد.

مجيد احمدي‌
يکشنبه 21 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 160]