چشم‌ها براي آينده

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: چشم‌ها براي آينده
عمومي- اصغر صفري فرد:
در دنيا تقريبا 314ميليون نفر دچار مشكلات بينايي هستند. بيش از 45ميليون نفر نابيناي مطلق، 135ميليون كم نابينا و بقيه نيز دچار اختلالات كمتر حاد بينايي مانند مشكلات انكساري درمان نشده (نزديك بيني، دوربيني و آستيگماتيسم) هستند.

بيش از 90درصد مبتلايان به اختلالات بينايي در كشورهاي در حال توسعه و فقير زندگي مي‌كنند، جايي كه افراد مسن، به‌ويژه بانوان مسن با مشكلات متعدد در مورد دسترسي به درمان‌هاي مورد نياز چشمي روبه‌رو هستند. در هر 5 ثانيه يك نفر به تعداد نابينايان افزوده شده و در هر دقيقه يك كودك و طي يك سال يك تا 2 ميليون نفر دچار مشكلات بينايي مي‌شوند.

براساس گزارش‌هاي جهاني، گستره نابينايي در جوامع توسعه ‌يافته ۶۰نفر در هر يك ميليون نفر است كه اين رقم در جوامع در حال توسعه و فقير به بيش از ۱۰برابر يعني ۶۰۰نفر در هر يك ميليون نفر مي‌رسد. هر چند كه سه چهارم اختلالات بينايي، قابل پيشگيري و درمان است، اما كارشناسان پيش‌بيني مي‌كنند در صورت عدم‌انجام اقدامات پيشگيرانه تعداد افراد نابينا در سال ۲۰۲۰به ۷۶ميليون نفر و افراد مبتلا به نقص بينايي به بيش از ۲۰۰ميليون نفر برسد. مهم‌ترين علل نابينايي، آب مرواريد 39درصد، مشكلات انكساري درمان نشده 18درصد، آب سياه 10درصد، استحاله لكه‌اي وابسته به سن7درصد، مشكلات شبكيه وابسته به ديابت4درصد، تراخم3درصد و مشكلات بينايي در بچه‌ها 3درصد هستند.

هر چند كه 80درصد مبتلايان به نابينايي بالاي 50سال سن دارند، اما بايد توجه كرد كه بالا رفتن سن مستلزم از دست دادن بينايي نيست.اهميت نابينايان به‌عنوان بخش بزرگي از جامعه انساني سبب شده تا سازمان بهداشت جهاني، دومين پنجشنبه ماه اكتبر هر سال را روز جهاني بينايي نامگذاري كند. اين مناسبت سالانه كه از سال2000 ميلادي آغاز شده، بهانه‏اي است تا به نابينايان و مشكلات آنها بيشتر توجه كنيم.

روز جهاني بينايي تلاش مي‌كند تا توجه عمومي را به اين نكته جلب كند كه 80درصد موارد نابينايي قابل پيشگيري يا قابل درمان هستند و دولت‌ها و مؤسسات و ساير منابع سرمايه‌گذار را بايد تشويق كرد تا در پيشگيري جهاني از نابينايي سرمايه‌گذاري كنند. هر چند هزينه اقتصادي سالانه پيشگيري از نابينايي در جهان حدود 28ميليارد دلار تخمين زده مي‌شود، اما نسبت به ساير مقوله‌هاي بهداشتي درماني، درمان‌هاي بازيابي بينايي و راه‌هاي پيشگيري از ابتلا به نابينايي از مقرون‌به‌صرفه‌ترين اقدامات درماني در مقوله بهداشت و درمان هستند.

برنامه اصلي روز جهاني بهداشت در سال‌جاري، كه متمركز روي بيماري‌هاي چشم و مشكلات بينايي در افراد مسن جامعه و با شعار «چشم‌ها براي آينده» و مبارزه با نقص بينايي در سنين كهنسالي است، نشان‌دهنده اين است كه سن جامعه جهاني در حال افزايش است و با مسن شدن افراد، نابينايي نيز مانند ساير بيماري‌هاي مزمن در حال افزايش است. اجراي برنامه‌هاي پيشگيري از نابينايي، نه تنها درد و آلام انسان‌هاي رنج كشيده را تسكين مي‌‌شود، بلكه موجب مي‌شود حدود 220 ميليارد دلار نيز به‌دليل از دست‌ندادن توليد و بهره‌وري كشورها از بين نرود.

برنامه‌هاي بهداشتي درماني وسيع و گسترده‌اي براي پيشگيري از ابتلا به انواع بيماري‌ها و مشكلات بينايي انجام شده و يا در حال انجام است. سازمان جهاني بهداشت با همكاري آژانس بين‌المللي پيشگيري از نابينايي و بعضي سازمان‌هاي غيردولتي بين‌المللي در مورد مديريت پيشگيري از اختلالات بينايي، برنامه‌اي را تحت عنوان Vision 2020 با هدف از بين بردن نابينايي‌هاي قابل پيشگيري تا سال 2020 طراحي و به مرحله اجرا گذاشته است، تا اينكه براي همه افراد بشر حق برخورداري از ديدن فراهم شود. در حال حاضر بيش از 100كشور جهان اجراي اين طرح را آغاز كرده‌اند. به‌نظر مي‌رسد انجام موفقيت‌آميز برنامه بينايي 2020 باعث جلوگيري از نابينا شدن حدود 100ميليون نفر در سطح جهان بشود.

برنامه بينايي 2020 از راه تشويق و ترغيب سازمان‌هاي دولتي و غيردولتي به همكاري و مشاركت در برنامه‌ريزي، توسعه و اجراي اهداف ملي مراقبت از چشم‌ها، از طريق سه راهبرد اصلي كنترل بيماري، توسعه منابع انساني و ايجاد زيرساخت‌هاي لازم براي ارائه خدمات بهداشتي درماني اوليه در حذف مهم‌ترين عوامل ايجاد‌كننده نابينايي قابل پيشگيري تا سال 2020 موفقيت آميز خواهد بود.

پيام‌هاي سازمان بهداشت جهاني براي روز جهاني بينايي 2008 تمركز و توجه بيشتر در مورد حفظ بينايي افراد مسن جامعه است.

عوامل ايجاد‌كننده نابينايي‌هاي قابل پيشگيري

مهم‌ترين عامل نابينايي در سطح جهاني، آب مرواريد است. انجام برنامه‌هاي Vision 2020باعث مي‌شود كه تعداد افرادي كه به اين بيماري در آينده مبتلا مي‌شوند، كاهش يابد. به غيراز كشورهاي پيشرفته و ثروتمند، آب مرواريد هنوز علت اصلي ايجاد‌كننده نابينايي در سطح جهاني است. عمل جراحي آب مرواريد درمان ساده، مقرون به صرفه و بسيار رايجي است كه در كشور‌هاي در حال توسعه توصيه مي‌شود. اين درمان سبب مي‌شود مردم بازدهي مالي خود را تا 1500درصد هزينه صرف شده براي جراحي در اولين سال پس از جراحي، افزايش دهند.

تراخم، هم يك عامل مهم نابينايي در برخي از فقير‌ترين كشورهاي جهان است. برنامه‌هاي Vision 2020 براي رفع اين مشكل بزرگ عبارت‌است از: جراحي، استفاده از آنتي‌بيوتيك‌ها، بهداشت صحيح در هنگام اجابت مزاج و تغييرات محيطي. خبر خوب اين است كه به‌دليل افزايش سطح بهداشت جهاني و اقدامات مؤثر بهداشتي و اجتماعي كشورها، علل عفوني ايجاد‌كننده نابينايي در سطح جهاني در حال كم شدن است و تعداد مبتلايان به تراخم از 360ميليون نفر در سال1985 به حدود 80ميليون نفر امروزه كاهش پيدا كرده است.
نابينايي كودكان مشكلي است كه بايد به آن توجه ويژه داشت. نابينايي كودكان روي 5/1ميليون كودك در سطح جهان كه بيشتر آنها در آفريقا و آسيا زندگي مي‌كنند، تاثير دارد.

تمركز ويژه برنامه‌هاي Vision 2020 روي ايجاد و توسعه مراكز بهداشتي درماني چشم كه ويژه كودكان باشند، است. درصورتي‌كه اختلالات بينايي به‌خصوص تنبلي چشم به موقع تشخيص داده نشود، از سن 8سالگي به بعد تقريباً هيچ كاري براي درمان آن نمي‌توان انجام داد و فرد حتماً نابينا شده، يا اينكه با اختلالات شديد بينايي در آينده مواجه خواهد بود.

خوشبختانه حدود نيمي از تمام نابينايي كودكان با درمان‌هاي اوليه و به موقع قابل پيشگيري هستند.كم بينايي نيز قابل پيشگيري است. حدود 124ميليون نفر به‌دليل مشكلات انكساري، مبتلا به كم بينايي هستند. برنامه Vision2020 روي اقدامات براي تصحيح عيوب انكساري مانند دستيابي آسان به وسايلي مانند عينك و لنز‌هاي تماسي تمركز يافته است تا كودكان بتوانند در مدرسه حضور يافته و بزرگسالان هم كيفيت زندگي خود را بهبود دهند.

آب مرواريد، مهم‌ترين عامل نابينايي در جهان

طبق آخرين ارزيابي‌ها، آب مرواريد ناشي از كهولت، مسئول حدود 40درصد موارد نابينايي در سطح جهاني بوده و تخمين زده مي‌شود كه 18ميليون نفر را گرفتار كرده است. آب مرواريد به كدورت عدسي چشم كه به‌طور طبيعي كاملا شفاف است، گفته مي‌شود. عدسي چشم عمدتا از آب و پروتئين ساخته شده است. پروتئين‌ها به طرز ظريفي قرار گرفته‌اند كه باعث شفافيت عدسي مي‌شود و در نتيجه نور از لابه‌لاي آنها به راحتي عبور مي‌كند. اما با بالا رفتن سن، بعضي از اين پروتئين‌ها تغيير ماهيت داده، به‌هم چسبيده و باعث كدر شدن نواحي كوچك در عدسي مي‌شوند.

با گذشت زمان اين نواحي بزرگتر شده و باعث كاهش بينايي مي‌شود. در مراحل اوليه تنها بخش كوچكي از عدسي كدر بوده و شايد آب مرواريد مشكل خاصي ايجاد نكند، اما در بيشتر مواقع اين روند ادامه مي‌يابد و بخش بزرگي از عدسي كدر مي‌شود و بينايي را مختل مي‌سازد. تار شدن يا محو شدن بينايي(مثل اينكه از پشت شيشه اشياء را مي‌بينيد)، حساس شدن به نور، درخشندگي زياد نور اتومبيل‌ها در شب، خيرگي و پخش نور چراغ‌ها و نور آفتاب، ديدن هاله اطراف چراغ‌ها، كاهش ديد در نور شديد آفتاب، كم رنگ شدن يا محو شدن رنگ‌ها، افزايش ديد نزديك، تغيير مداوم شماره عينك و يا لنز تماسي و دوبيني يا چندبيني (كه با افزايش شدت آب مرواريد وضعيت بدتر مي‌شود) علائم بيماري هستند.

آب مرواريد ناشي از افزايش سن شايع‌ترين نوع آب مرواريد بوده و به‌تدريج طي چند سال پيشرفت مي‌كند، اما آب مرواريد در افراد جوان و افراد ديابتي ممكن است به سرعت طي چند ماه پيشرفت كند. در مراحل اوليه بعضي از انواع آب مرواريد، وضعيت بينايي با استفاده از عينك ممكن است به‌طور موقت بهتر شود. دارو، قطره، ورزش و يا عينك مانع بروز يا بهبود آب مرواريد نمي‌شوند. وقتي كاهش بينايي در زندگي روزانه فرد تاثير گذاشت، جراحي تنها راه درمان است، كه شامل خارج كردن عدسي كدر شده و جايگزيني آن با عدسي مصنوعي است.

بسياري از مردم تصور مي‌كنند كه كاهش بينايي جزء جدايي‌ناپذير پيري است؛ در حالي كه عمل آب مرواريد بسيار آسان، كم خطر و بي‌درد است. عمل جراحي آب مرواريد عملي بسيار موفق بوده و سالانه حدود 5/1ميليون نفر در آمريكا و چند صد هزار نفر در ايران تحت اين عمل جراحي قرار مي‌گيرند. عدسي تار شده بيمار، خارج شده و توسط لنز مصنوعي جايگزين مي‌شود. هر چند كه عمل آب مرواريد جزء 5درمان مقرون به صرفه در دنيا است، اما در بيشتر مناطق دور افتاده كشورهاي در حال توسعه و فقير، بسياري از بيماران، به‌دليل عدم‌دسترسي به امكانات درماني چشم پزشكي با هزينه قابل‌قبول و مناسب، همچنان نابينا باقي مي‌مانند و هنوز آب مرواريد، مهم‌ترين عامل نابينايي باقي مانده است.
شنبه 20 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 279]