مقدمه ای بر پرندگان ایران

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: در سطح کره زمین 300 میلیار پرنده زیست می کنند که در 9648 گونه تقسیم بندی می شوند و این تعداد گونه در واقع 0.1 پرندگانی هستند که از زمان ماقبل تاریخ باقی مانده اند یعنی 90٪ آنها از بین رفته اند که نکته بسیار قابل توجهی می باشد و باید در این راه ازهر کوششی دریغ نکرد
شناخت طیف متنوع پرندگان ایران که امروزه تعدادآن به 514 گونه مختلف میرسد و در 19 راسته و 79تیره و 220 جنس تعلق دارند کار ساده ای نیست و نیاز به آموزش بازدیدهای میدانی مستمر دارد و تازمانی شناخته نشوند
اهمیت کارکرد و نقش چند جانبه آنها همچنان در ابهام باقی مانده و حفاظت آنهانیز بطور کامل مسیر نخواهد شد

پرندگان ایران:

طبق اطلاعات موجود 514 گونه پرنده در ايران وجود دارد كه مي توان آ“نها را به ترتيب زير تقسيم بندي كرد:
- 324 گونه پرنده در ايران زاد و ولد مي كنند.
- 81 گونه زمستان گذرند.
- 5 گونه خارج از فصل جفت گيري به سواحل جنوبي مي آيند.
- 37 گونه به صورت اتفاقي ديده مي شوند.
-13 گونه وضع نامشخصي دارند.
4 گونه از خارج وارد- و شايد به طور عمد- در طبيعت رها شده اند.
در ميان 323 گونه بومي، 100 گونه كاملاً بومي اند، 86 گونه در بعضي قسمت هاي ايران بومي هستند ولي ممكن است در قسمت هاي ديگر كشور تابستان گذر يا مهاجر عبوري باشند، 78 گونه تابستان گذر و خيلي از آنها مهاجر عبوري هستند كه در زمستان ديده نمي شوند و 59 گونه در بعضي از قسمت هاي كشور تابستان گذر و در قسمت هاي ديگر زمستان گذرند (فيروز، 1378، ص 224).
پرندگان ايران در، 19 راسته و 79 خانواده جاي گرفته اند.
از ميان پرندگان بومي حدود 250 گونه در اصل متعلق به مناطق جغرافيايي ديگر بوده اند كه در آن نقاط تكامل يافته و سپس در قسمت هايي از ايران گسترش يافته اند كه شرايط محيطي با زيستگاه اصلي آنها مطابقت داشته است.
نزديك به 50 گونه از پرندگاني كه در دشت ها و جنگل هاي نسبتاً خنك ناحيه خزر و آذربايجان يافت مي شوند و در واقع به مناطق جنگلي و استپ هاي مرطوب اروپاي معتدل و اسيا تعلق دارند و اين قسم از شمال ايران حد جنوبي پراكندگي آنها را تشكيل مي دهد. از بين پرندگان، داركوب سبز، داركوب خال دار بزرگ، ديوار خزك و اليكايي را مي توان نام برد.
در حدود 40 گونه ديگر كه در اصل وابسته به جنگل هاي پهن برگ اروپايي معتدله هستند به طور عمده در شمال و غرب ايران در جنگل هاي نواي البرز، آذربايجان و زاگرس ديده مي شوند. از آن جمله مي توان به كبوتر جنگلي، سار، چرخ ريسك سرآبي، سهره جنگلي اشاره كرد.
نزديك به 30 گونه ديگر از پرندگان كه مربوط به بتوه زارهاي گرم منطقه مديترانه اند، در غرب ايران به جنگل هي تنك غرب منطقه زاگرس و دامنه هاي جنوبي البرز روي آورده اند كه شرايط محيطي مناسبي براي زندگي آنها داشته است. به عنوان مثال داركوب باغي، چرخ ريسك سياه، زرده پره رخ زرد از آن جمله اند (فرهنگ دره شوروي، 1377، ص 15)
تعداد كمي از گونه هاي پرندگان كه متعلق به استپ هاي گرم تركستان و جنوب روسيه هستند فقط در استپي مشابه در شمال و شمال شرقي ايران يافت مي شوند مانند چكاوك طوقي و دزدپره سر سياه.

همان طور كه پيش تر نيز ذكر شد، حدود 4/3 وسعت ايران را سرزمين هاي خشك و نيمه خشك تشكيل مي دهد. اين سرزمين ها شامل كورهاي بزرگ، شنزارهاي وسيع و كوهستان هاي با پوشش گياهایي كم و پراكنده اند. پرندگاني كه در اين بخش از سرزمين ما به سر مي برند، بيابان دوست هستند و در سراسر پهنه وسيع كويري و بياباني آفريقا پراكندگي دارند. از بين اين پرندگان مي توان از دودك، هوبره، زاغ بور، كوكر خال دار، چكاوك هدهدي و سهره صورتي نام برد.

زاغ بور كه به طور گسترده اي در كويرهاي مركزي و شرقي ايران ديده مي شود، پراكندگي محدود جهاني دارد و خارج از ايران تنها در حاشيه مرزهاي غربي پاكستان گزارش شده است. پرندگاني كه در ايران زاد و ولد ي كنند تنها 45 گونه به نواحي بسيار وسيع بياباني تعلق دارند چرا كه در نواحي خشك بياباني تعداد و تنوع گونه هاي جانوري محدود است.

ارتفاعات البرز و تا اندازه اي رشته كوه زاگرس منطقه زيست گونه هاي كوهستاني است كه زادبوم اصلي آنها سلسله كوه هاي جنوب اروپا- آسيا بوده است.

در حد 15 گونه مانند هما، زاغ نوك زرد و گنجشك برفي به گروه وسيعي از جانوران تعلق دارند كه از جنوب اروپا تا سلسه جبال هيماليا گسترش يافته اند. در حالي كه معدودي ديگر مانند داركوب سبز راه راه، سسك نقابدار صرفاً به جانوران هيماليا هستند كه غربي پراكندگي آنها تا ايران مي رسد.

همچنين چندگونه معدود نظير سهره مغولي كه سرزمين اصلي آنها استپ هاي سرد و فلات هاي مغولستان و تبت است فقط در ارتفاعات شمال شرقي ايران كه منتهي اليه پراكندگي آنهاست ديده مي شود.

در جنوب ايران پرندگاني يافت مي شوند كه اصل آفريقايي يا هندي دارند و حد شمالي پراكندگي آنها به دشت هاي ساحلي و دامنه هاي يك كوكوي خال دار كه فقط تا جنوب زاگرس گسترش دارند و ديگر حواصيل زرد در حدود 20 گونه كه به جانوران آفريقا و هندوستان اختصاص دارند عموماً در طول كمربند باريكي در سراسر جنوب كشور زندگي مي كنند كه از ميان آنها اگرت ساحلي، باخورك كوچك، زنبور خور كوچ و سسك دم دراز را مي توان نام برد.
نزديك 30 گونه ديگر اصولاً هندي هستند كه منتهي اليه شمال غربي منطقه پراكندگي آنها گوشه شرقي ايران را دربرمي گيرد. براي مثال مي توان به حواصیل هندي، ال پشت سفيد، مينا و شهدخوار اشاره كرد.

سواحل جنوبي ايران كه از نظر جغرافيايي حد شمالي اقيانوس هند را تشكيل مي دهد، زيستگاه مناسبي براي پرندگان دريايي ويژه اين درايي گرم را فراهم مي سازد كه نوك سرخ دريايي، پرستوي دريايي پشت دودي از آن جمله اند. بعضي از پرندگان مهاجر از منطقه قطبي توندرا، برخي از منطقه تايگا جنگل هاي پهن برگ اروپاي معتدل و غرب آسيا، گروهي از سيبري و بالاخره تعدادي از استپ هاي ماوار خاورميانه به ايران مهاجر مي كنند.
بسياري از آنها سراسر زمستان را در ايران مي مانند در حالي كه برخي تا آفريقا و هند پيش مي روند و زمستان را در آن نواحي سپري مي كنند (دره شوري، 1377، ص 16)

وضعيت زيستي و حمايتي پرندگان:

بر اساس تقسيم بندي اتحاديه جهاني حفاظت، سه گونه از پرندگان ايران وضعيت بحراني دارند:
درناي سيبري، دال پشت سفيد و گيلان شاه خال دار.

هم چنين يك گونه به نام اردك سرسفيد در معرض انقراض
12 گونه نيز آسيب پذير تلقي شده اند، كه عبارت اند از: غاز پيشاني سفيد، عروس غاز، اردك مرمري، عقاب ماهي خوار پالاس، عقاب تالابي، عقاب شاهي، دليجه كوچك، خروس كولي دشتي، يلوه حنايي، ميش مرغ، فاخته خاوري و باكلان گلو سياه.
اين طبقه بندي از منظر جهاني صورت گرفته است چنان كه ممكن است وضعيت تعدادي از گونه هاي موجود در ايران در شرايط بحراني باشد اما از آن جايي كه در سراسر جهان چنين وضعيتي ندارند نام آنها در فهرست سرخ اتحاديه جهاني حفاظت قرار نگرفته است.
مانند هوبره كه در ايران جزو جانوران در معرض خطر هستند، اما از منظر جهاني نسل آن دچار هيچ گونه تهديدي نيست.
از نظر حمايتي و قوانين ملي تمام پرندگان شكاري گوشت خوار حمايت شده هستند مانند: عقاب ها، كركس ها، قوش ها، بحري، بالابان، شاهين، باز، قرقي، طرلان، سارگپه، هما، ليل، جغدها، ساير پرندگان حمايت شده عبارت اند از: پليكان، درنا، پرستو، بلبل، سار صورتي، سسك، سينه سرخ، كبك دري، اردك مرمي و عروس غاز (سازمان حفاظت محيط زيست، 1379، ص 526)

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 526]