گزارش خبري - تحليلي مهر/گرد غربت هزاران ساله بر تپه حسنلو

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: گزارش خبري - تحليلي مهر/گرد غربت هزاران ساله بر تپه حسنلو
اروميه - خبرگزاري مهر: تپه حسنلو در شش كيلومتري دشت سلدوز نقده از جمله تپه‌هاي تاريخي آذربايجان غربي است كه شهرتي جهاني دارد، ولي به رغم قدمت ديرينه 6 هزار سال قبل از ميلاد، اين اثر به درستي معرفي نشده و هنوز مي توان گرد غربت را در چهره هزاران ساله اين تپه مشاهد كرد.

به گزارش خبرنگار مهر در اروميه، هرچند اين غبار بي توجهي را مي توان در تك تك برخي آثار تاريخي وجهاني كشور نيز مشاهده كرد ولي به دليل ويژگي بارز و قدمت بالاي تپه حسنلو و جام زرين كشف شده در آن نمي توان از روي اين بي تفاوتي هاي به سادگي گذشت چرا كه اين آثار تاريخ و هويت يك ملت هستند و بايد زنگار فراموشي از چهره آنها زدوده شود.

معاون امور عمراني استاندار آذربايجان غربي در اين زمينه در گفتگو با خبرنگار مهر به تاريخ و قدمت بالاي اين اثر اشاره كرده و گفت: متاسفانه با وجود قدمت طولاني اين اثر هنوز غريب و ناشناخته مانده است و در اين راستا استان آمادگي لازم براي همكاري با سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري كشور در انجام پژوهش ها و تشكيل سايت موزه در اين منطقه را دارد.

محمد باقر داراياني با تاكيد بر اينكه بايد در بخش معرفي آثار تاريخي و فرهنگي استان تلاش مضاعفي انجام شود، عنوان كرد: آثار به دست آمده از تپه ها و محوطه هاي تاريخي استان از شهرت بالاي جهاني برخوردارند و بايد با معرفي اين آثار يك آشتي فرهنگي ميان مردم و ميراث برقرار ساخت.

اين مسئول با بيان اينكه آذربايجان غربي به عنوان مهد تمدنهاي كهن از ظرفيت بالايي در بخش فرهنگي و تاريخي برخوردار است بر توسعه زيرساختهاي گردشگري در استان تاكيد دارد.

وي ادامه مي دهد: هويت، اصالت و فرهنگ هر جامعه در گروه ميراث فرهنگي و تاريخ آن منطقه است و براي مقابله با اقدام برخي كشورهاي منطقه در سرقت فرهنگي بايد فعاليتهاي پژوهشي و تحقيقاتي را افزايش دهيم.

برنامه ريزي براي ساماندهي تپه باستاني حسنلو در نقده

رئيس پژوهشكده باستانشناسي سازمان ميراث فرهنگي گردشگري و صنايع دستي كشور هم در سفر هفته گذشته خود به استان از بررسي مسائل مربوط به ساماندهي و معرفي جهاني تپه باستاني حسنلو خبر داد.

فاضل در گفتگو با خبرنگار مهر بر لزوم احداث سايت موزه در مكان تپه حسنلو تاكيد كرد و افزود: اين كار مستلزم برنامه ريزي پنج ساله شامل نقشه برداري و تعيين مختصات ژئوفيزيكي منطقه است .

علي زنجاني نماينده مردم نقده و اشنويه در مجلس شوراي اسلامي با اشاره به وجود 47 تپه باستاني در منطقه نقده معتقد است بايد رشته باستانشناسي در دانشگاه آزاد اسلامي نقده در جهت ارتقاي سطح علمي منطقه راه اندازي شود.

حسنلو؛ گنجينه تمدن ۸ هزارساله

تپه باستاني حسنلو در آذربايجان غربي، در جنوب غربي درياچه اروميه، در منطقه سرسبز شهرستان نقده (سرزمين تاريخي سلروز) و در ۷ كيلومتري شمال شرقي اين شهرستان واقع است و به علت مجاورت با دهستان حسنلو به اين نام معروف شده است.

ارتفاع اين تپه از بستر رودخانه گدار كه از كنار آن مي گذرد، ۲۰ متر و قطر آن حدود ۲۵۰ تا ۲۸۰ متر است. چند تپه باستاني ديگر هم كه ارتفاع آنها از ۱۵ متر تجاوز نمي كنند، در اطراف اين تپه پراكنده اند.

شناسايي و حفاري اين تپه باستاني در سال ۱۳۱۳ صورت گرفت. در طي اين حفاري، تعدادي ظروف سفالي با اشكال متنوع و مختلف به دست آمد. در سال ۱۳۳۶ كاوش علمي و تخصصي تپه باستاني حسنلو را هيئت حفاري و كاوش مشترك ايراني - آمريكايي آغاز كرد و در اين حفاري و كاوش، از خرابه ها شهر، دژي از زير خاك بيرون آمد كه به عقيده باستان شناسان متعلق به قوم "ماننا" است.

ديوارهاي اين بناها و منازل و معابد آن با پايه هاي سنگي ساخته شده و در بالاي آنها از آجرهاي بزرگي به طول ،۴۰ عرض ۲۳ سانتيمتر و ضخامت ۱۴ سانتيمتر استفاده شده است. در قسمت حفاري شده اين تپه، ويرانه هاي شهر يا دژي ديده مي شود كه از دو بخش عمده تشكيل شده است.

قسمت نخست به تالار شاهي يا معبد سلطنتي معروف است و در آن سكوهاي بزرگ و كوچكي ديده مي شود و در انتهاي جنوب تالار تختگاه يا محراب معبد قرار دارد و در اين قسمت سكوهاي بزرگ و كوچك ديده مي شود.

قسمت ديگر، تالار بزرگ يا معبد اصلي است كه در ضلع شمالي و مجاور بناهاي تالار اول قرار گرفته و كف آن فرش شده است و در آن دو قطعه سنگ بزرگ ديده مي شود. باستان شناسان اين دو قطعه سنگ سرخ رنگ و بزرگ را وسيله اي براي مجازات محكومان يا براي به جا آوردن قرباني به درگاه رب النوع مي دانند كه سر قربانيان و محكومان را روي آن مي گذاشتند و از تن جدا مي كردند. در انتهاي اين تالار، سه ستون بزرگ سنگي جاي گرفته است.

پشت اين ستونهاي چهار متري، خانه هاي كوچكي با مصالح سنگي قرار دارد كه به نظر باستان شناسان، محل سكناي بردگان، كنيزان يا خادمان معبد بود. در اين قسمت، اسكلت ۴۰ زن نيز پيدا شده است. دور تا دور بناها را حصار و بارويي به ارتفاع ۶ متر فرا گرفته است كه قسمتي از اين بارو و حصار و كنگره هاي آن در ضلع غربي بر اثر كاوش و حفاري نمودار شده است.

تپه باستاني حسنلو يكي از مهمترين اماكن باستاني و تاريخي ايران و جهان به شمار مي رود و باستان شناسان ايراني و خارجي قدمت آن را حدود ۸۰۰ تا ۱۴۰۰ سال قبل از ميلاد تخمين زده اند. حدس ديگر آن است كه آثار مربوط به ويرانه هاي تپه حسنلو در ۷۰۰ يا ۶۵۰ سال قبل از ميلاد به آتش كشيده شده است.

اين تپه داراي ۱۰ دوره متمايز سكونت است كه آنها را از قديم به جديد يعني از دوره دهم تا دوره اول كه آخرين دوره است، تقسيم بندي كرده اند. اين دوران از دوره ابتدايي سنگي آغاز و تا دوره باستاني، مادها و دوره اسلامي ادامه مي يابد.

قدمت دوره ابتدايي و سنگي تپه حسنلو به عقيده دكتر رابرت دايسون، باستان شناس آمريكايي و سرپرست هيئت حفاري تپه حسنلو، به ۶ هزار سال قبل از ميلاد برمي گردد. تاريخ تقريبي سكونت اول به حدود هزاره ششم قبل از ميلاد مي رسد و دوراني را شامل مي شود كه تپه حسنلو زياد مورد توجه نبود. در اين دوره ها به بناهاي خشتي گلي و سنگي برخورد شده است.

از دوره چهارم سكونت در تپه حسنلو، يعني در هنگام آتش سوزي بزرگ تا دوره هفتم سكونت، آثار ساختماني به دست آمده است كه دلالت بر سكونت در اين تپه دارد. دوره چهارم حسنلو مهمترين دوره فرهنگي اين دوره است. در ميان بناهاي سمت شرقي حياط مركزي، بقاياي چند انبار و اصطبل قابل تشخيص است كه از اين انبارها مقدار زيادي خمره كشف شده است كه به گماني به درد ذخيره آب دژ مي خورد و به گماني ديگر مخصوص نگهداري مشروبات بوده است.

در جانب ورودي حياط، مجموعه اي از بناهايي مانند تالار بزرگ يا پرستشگاه و تعدادي اتاق هاي متصل و مربوط به هم قرار داشته است. در اين ميان، پرستشگاه بيش از ديگر بناها قابل توجه است. اين پرستشگاه داراي سقف و ستونهاي چوبي بوده و ۲۴/۳۰ متر طول و ۱۸/۵ متر عرض داشته است.

در دژ حسنلو، اتاق هايي نيز به انبار و آشپزخانه و اسلحه خانه اختصاص داشته است، از اسلحه خانه كه معلوم نشده كارگاه اسلحه سازي يا محل نگهداري جنگ افزار بود، مقدار زيادي شمشير و سه نيزه آهني كشف شده است.

در اطراف غربي حياط، حدود ۱۵ باب اتاق بزرگ و كوچك وجود داشته و جام زرين حسنلو در يكي از اتاقهاي همين قسمت كشف شده است.

بناهاي شمالي حياط مركزي گوياي جايگاه مخصوص زنان و كنيزان بوده است چون در اين قسمت مقدار زيادي جعبه هاي مخصوص نگهداري وسايل آرايشي چون سرمه دان و وسمه دان استخواني يافت شده است.

از تپه باستاني حسنلو در سال هاي ۱۳۱۳ تا ۱۳۵8طي حفاري هاي باستان شناسان ايراني و آمريكايي انواع و اقسام ابزار و ادوات جنگي مانند شمشير، خنجر، نيزه، سرنيزه هايي از جنس مفرغ و آهن به همراه هزاران ظروف سفالي و اشياي استخواني سنگي سفالي، شيشه اي و فلزي گوناگون كه هر يك داراي ارزش تاريخي، باستاني و هنري هستند، كشف شده است كه در موزه ها ايران باستان، آذربايجان، آمريكا، فرانسه و ديگر كشورهاي جهان نگهداري مي شود.

جام زرين حسنلو

مهمترين اثر مكشوفه تپه باستاني حسنلو كه اهميت ويژه اي در جهان و باستان شناسي دارد، جام طلايي حسنلو است.

وزن اين جام ۹۵۰ گرم، بلنداي آن ۲۱ سانتيمتر، قطر آن ۲۵ سانتيمتر و محيط لبه آن ۶۱ سانتيمتر است و در موزه ايران باستان تهران نگهداري مي شود.

اين جام اثر كاملاً خيره كننده اي است؛ زيرا بيش از حد ظريف كاري داشته و فاقد تركيب مجلل است. قدمت جام طلايي كشف شده از تپه حسنلو در حدود ۸۰۰ سال قبل از ميلاد مسيح است.

بر روي بدنه اين جام معروف، نقش هاي بسياري حك شده است كه احتمالا داستان حماسي را روايت مي كنند.

در رديف بالايي، ايزدي بالدار سوار بر گردونه اي كه يك گاو نر آن را مي كشد به سوي كاهني در حركت است كه جامي در دست دارد و در اين حال از دهان گاو، رودي جاري است كه احتمالا نماد حيات و باروري محسوب مي شود.

در رديف پاييني و زير گردونه حيات، پهلواني در حال نبرد با موجودي نيمه انسان و نيمه اژدها است.

از تصاوير قلمزني شده آن سوي جام مي توان به ايزدهاي شاخدار سوار بر ارابه، كاهناني كه در حال حمل قوچ هاي قرباني هستند، پهلواني كه گرز و كمان در دست دارد، مردي كه در حال رام كردن شير است و پدر و مادري كه در حال بازي با كودك خردسالشان هستند، اشاره كرد.

واقعيت اين است كه نه تنها تپه حسنلو بلكه صدها اثر باستاني و تاريخي در آذربايجان غربي، اين منطقه را در زمره مناطق ديدني و داراي استعداد و امكانات بي نظير گردشگري قرار داده است كه اين امر تلاش بيش از پيش مسئولان را مي طلبد تا اين استان به جايگاه واقعي خود در اين زمينه دست يابد.

زدودن گرد غبار از اين تپه و ساير آثار باستاني ضرورتي است كه بخشي از آن بر عهده رسانه هاست زيرا اثري كه معروفيت جهاني دارد بايد در داخل كشور به اندازه ساير بناهاي باستاني شناخته شده باشد كه در مورد اين تپه چنين نيست و اميد است با تدابير مسئولان به زودي اين تپه همچون ساير بناهاي باستاني و تاريخي ايران منجر به افتخار و مباهات ايرانيان شود.
شنبه 13 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 221]