صفحاتي از دفاع مقدس(2)؛از عمليات سومار تا عمليات فرمانده كل قوا

واضح آرشیو وب فارسی:حيات: صفحاتي از دفاع مقدس(2)؛از عمليات سومار تا عمليات فرمانده كل قوا
تهران - حيات

5/7/59 عمليات پدافندي سومار
ارتش عراق در منطقه غرب كشور ايران سه محور اساسي را مورد هدف قرار داده بود كه به ترتيب از سمت شمال منطقه قصر شيرين، سر پل ذهاب به سمت اسلام آباد و در قسمت مياني منطقه سومار و نفت شهر و در قسمت جنوبي منطقه مهران به طرف ايلام و دهلران قرار دارد. سراسر اين منطقه پوشيده از رشته كوه هايي است كه در امتداد مرز ايران و عراق گسترش يافته و حركت ستوني، نظامي را در محورهاي غرب به شرق و يا برعكس با دشواري فراواني روبرو مي كند، لذا دور از انتظار نبود كه يگان هاي عراقي در همان ارتفاعات مرزي زمين گير شده و تنها در محور هايي به پيشروي نسبي دست يابند كه متكي به خطوط مواصلاتي بين شهرهاي ايران باشد.
در منطقه سومار نيز اينچنين شد و به جز تصرف دو شهر كوچك نفت شهر و سومار در خاك جمهوري اسلامي ايران هدف مهمي توسط عراقي ها تصرف نگرديد. يگان هاي تيپ دوم لشگر 81 زرهي از نيروي زميني ارتش ايران براي مقابله با تهاجم عراق در اين منطقه گسترش يافته بودند.
اين عمليات به دليل برتري نيروهاي دشمن با تصرف نفت شهر و سومار پايان يافت و سرلشكر شهيد منصور وطن پور از خلبانان شجاع هوانيروز در اين ايام در منطقه جنوب به شهادت رسيد.

23/7/59 عمليات آفندي پاي پل كرخه
حوادث روزهاي اول جنگ در منطقه پاي پل كرخه در خاك ايران بسيار مهم و سرنوشت ساز بوده است. بعد از آنكه نيروهاي ايراني توانستند توسط تيپ 2 لشگر 92 زرهي عراق را در غرب رودخانه كرخه متوقف نمايند و نه تنها به دشمن اجازه عبور از كرخه را ندهند بلكه در غرب رودخانه سرپلي را نيز براي خود حفظ نمايند تدبير فرماندهان نظامي بر اين نكته متمركز گرديد تا دشمن را هر چه سريعتر شكست داده و به مرزهاي بين المللي برسانند. بر اين اساس عمليات آفندي 23 مهر ماه توسط لشگر 21 حمزه از نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران طرح ريزي و اجرا گرديد. اين لشگر كه در حال اجراي ماموريت در كردستان براي مبارزه با ضد انقلاب بود فورا به منطقه جنوب منتقل گرديد تا در شرق رودخانه كرخه مانع از عبور دشمن به طرف جاده اهواز، انديمشك گردد.
فشار دشمن باعث شد تا حركتي عليه آنها انجام گيرد. ساعت 7 صبح روز 23/7/59 در پناه تانك ها كه در پاي پل به طرف مواضع عراق يورش مي بردند سربازان جان بركف حركت خود را آغاز كردند و بدين سان اولين عمليات گسترده و هماهنگ شده ايران تنها در كمتر از يك ماه از شروع رسمي جنگ انجام گرفت. در اين روز امير سرلشگر شهيد محمدرضا ضيايي در اين منطقه به شهادت رسيد. از آثار و نتايج ثبت اين عمليات اين بود كه عراق با تلفات زيادي مواجه شد و از حالت تهاجمي به شيوه دفاعي روي آورد.

8/8/59 عمليات آفندي شمال آبادان
در تاريخ 19 مهر 1359 نيروهاي عراقي توانستند بر روي رودخانه كارون در حوالي روستاي مارد در خاك جمهوري اسلامي ايران يك دستگاه پل شناور را نصب كرده و در حاليكه نبرد تن به تن در خرمشهر ادامه داشت، به طرف جاده آبادان- اهواز پيشروي كرده و پس از عبور از جاده جهت قطع محور ابادان- ماهشر اقدام كنند. با مقاومت سرسختانه نيروهاي ايراني دشمن پس از تصرف سه راهي ماهشر آبادان به طرف رودخانه بهمنشير متمايل شد و سعي نمود با عبور از رودخانه محاصره ابادان را كامل نمايد. جهت ايجاد سهولت دسترسي زميني به آبادان لازم بود تا در اولين گام جاده ماهشهر- ابادان از دست دشمن خارج گردد. لذا قرارگاه اروند كه در اين زمان مسووليت منطقه را به عهده داشت طرح عمليات شمال آبادان را براي اجرا به يگان هاي محدود خودي ابلاغ نمود.
هر چند عمليات به اهداف نهايي خود نرسيد ولي با رسيدن به مواضع دشمن و وارد آوردن تلفات و ضايعات قابل توجه روحيه تهاجمي نيروهاي خودي تقويت گرديد و زمينه براي طراحي و اجراي عمليات بعدي به خوبي مهيا شد. در اين عمليات 15 تانك دشمن منهدم گرديد.

9/8/59 عمليات پدافندي پاي پل كرخه
با عدم موفقيت حمله لشكر 21 حزمه ارتش جمهوري اسلامي ايران در تاريخ 23/7/59 اين لشكر در شرق رودخانه كرخه مستقر گرديد و عناصري از تيپ دوم دزفول در سر پل غرب رودخانه مستقر شدند. حفظ سر پل اشغالي بسيار حايز اهميت بوده و تا عمليات فتح المبين در سال 61 اين سر پل نه تنها در مقابل حملات مكرر نيروهاي عراق با رشادت و جانبازي رزمندگان دلاور ارتش ايران حفظ گرديد، بلكه با عمليات هاي متهورانه گسترش و توسعه پيدا كرد.
بعداز تجديد سازمان، لشكر 21 حمزه با تحويل گرفتن سر پل از لشكر 92 زرهي در تاريخ 7/8/59 مسووليت پدافند منطقه را به عهده گرفت.
فرماندهان عراقي به تصور اينكه صدمات وارده به لشكر توانايي مقاومت سربازان را كاهش داده است كه با يك حمله مي توانند سر پل را تصرف نموده و زمينه را براي عبور از رودخانه فراهم آورند، در مورخه 9/8/59 حدود نيمه شب تهاجم سنگين خود را آغاز نموده و با پشتيباني متمركز آتش توپخانه به مدت 11 ساعت آن را ادامه دادند كه خوشبختانه به دليل مقاومت شديد نيروهاي خودي، دشمن با به جا گذاشتن تلفات و ضايعات فراوان مجبور به عقب نشيني گرديد. سر پل حفظ شد و روحيه سربازان به شدت ارتقا پيدا كرد. در اين عمليات حدود 240 نفر از نيروهاي عراقي كشته و زخمي شدند وتعدادي نيز از جمله يك فرمانده آتشبار به اسارت درآمدند. سرپل غرب رودخانه حفظ شد و دشمن عقب نشيني كرد 5 قبضه توپ همراه ده دستگاه تانك و نفر بر دشمن منهدم گرديد.

26/8/59 عمليات آفندي آزادسازي سوسنگرد
تهاجم گسترده عرقا به ايران در استان خوزستان در سه محور عمده انجام گرفت. در محور دزفول رزمندگان ارتش جمهوري اسلامي ايران توانستند دشمن را در غرب رودخانه كرخه زمين گير كرده و از قطع جاده اهواز – انديمشك جلوگيري نموده و حتي سرپلي را نيز در غرب رودخانه در پاي پل كرخه حفظ نمايند. در محور خرمشهر و آبادان قسمتي از خرمشهر اشغال گرديد و ابادان به شكل ناقص به محاصره در آمد. ولي در محور مياني جهت تصرف اهواز مقاومت سرسختانه نيروهاي ايراني كه انسجام كاملي هم داشتند، باعث گرديد تا عراق بارها سمت حملات خود را تغير دهد ولي هيچگاه نتوانست موفقيتي در اين زمينه بدست آورد. لذا جهت حفظ روحيه نيروهاي متجاوز خود به تصرف شهر سوسنگرد اكتفا نمود تا بتواند با تغيير نام آن به خفاجيه زمينه تبليغاتي محدودي را فراهم آورد. اين اقدام در 25/8/59 به نتيجه رسيد. لشكر 92 زرهي ارتش در 26/8/59 حمله خود به طرف سوسنگرد را آغاز نمود. در اينعمليات شهر سوسنگرد آزاد و مواضع پدافندي نيروهاي عراق به رودخانه مالكيه متمايل گرديد. جاده حميديه- سوسنگرد آزاد و دشمن حدود 15 كيلومتر عقب نشيني كرد و 750 نفر از نيروهاي عراقي كشته و زخمي شدند.

عمليات آفندي عاشورا 28/8/59
انجام عمليات آفندي به ويژه در منطقه غرب كشور توسط نيروهاي جمهوري اسلامي ايران در ماه هاي اوليه تجاوز دشمن، بسيار سخت و مشكل بود. نيروهاي ايراني به دشواري عراق را متوقف نموده و در حاليكه هنوز انسجام كامل و مناسبي بين يگان هاي نيروي زميني ارتش ايران كه به عنوان نيروهاي اصلي جنگ عمل مي كردند با نيروهاي مردمي كه هنوز سازماندهي نشده بودند و تركيب مشخصي نداشته اند برقرار نشده بود، انتظار عمومي اين بود كه دشمن را به عقب رانده و جنگ به پايان برسد. براين اساس انجام عمليات آفندي و حمله به عراق اجتناب ناپذير بود كه نهايتا منجر به بازپس گيري قسمتي از مناطق اشغالي مي شد و يا اينكه به انهدام دشمن اكتفا مي گرديد.
عمليات عاشورا توسط لشكر 81 زرهي ارتش جمهوري اسلامي ايران بر اين اساس طراحي وبا هدف تصرف ارتفاعات بند پيرعلي و سارات ها اجرا گرديد . اين عمليات كه در بيست و هشتم آبان ماه 1359 آغاز شد سه روز ادامه داشت ولي منجر به تصرف زمين نگرديد.
در اين عمليات به يك گردان از تيپ 29 دشمن و 2 گروهان تانك و گردان 4 تپ 32 نيروي مخصوص به ميزان 60 الي 70 درصد اسيب وارد شد.

2/9/59 عمليات پدافندي سوسنگرد
به دنبال آزادسازي سوسنگرد در مورخه 26/8/59 توسط لشكر زرهي ارتش جمهوري اسلامي ايران و يگان هايي از سپاه و نيروهاي شهيد دكتر چمران، تيپ 2 دزفول مواضع مستحكمي را در چهار كيلومتري جنوب جاده سوسنگرد حميديه به طول 15 كيلومتر احداث نمود. سه روز بعد از حمله نيروهاي ايراني، يگان هاي عراقي يك گشتي به مواضع اعزام كردند كه با دادن تلفات مجبور به عقب نشيني شدند.
متعاقب اين درگيري در تاريخ 2/9/59 حمله هماهنگ شده اي از طرف عراق جهت تصرف مجدد سوسنگرد آغاز گرديد. اين حمله از سمت هويزه آغاز شد و متكي به محور جفير- هويزه به سوسنگرد بود. تلاش عراق با مقاومت شديد نيروهاي ايراني روبرو گشت و با تحمل تلفات و ضايعات فراوان مجبور به عقب نشيني شد.
به نظر مي رسيد دشمن ضمن اينكه اشغال مجدد سوسنگرد را هدف قرار داده بود براي كنترل جاده سوسنگرد- حميديه نيز طراحي نموده و نهايتا تسهيل عمليات اينده خودش را به طرف اهواز مدنظر قرارداده بود. امير سرلشكر شهيد سيد حسين موسوي در اين منطقه به شهادت رسيد. دشمن موفق به اشغال اهداف نشد و نيروهاي ايراني 30 دستگاه تانك و نفر بر، 6 عراده توپ و 14 دستگاه خودروي دشمن را منهدم كردند.

عمليات نصر 5/10/59 تا 18/10/59
عمليات نصر با فرماندهي ستاد مشترك ارتش طرح ريزي و اجرا شد. در اين عمليات علاوه بر يگان هاي ارتش، سه گروهان نيروي داوطلب از سپاه پاسداران نيز حضور داشتند كه شماري از دانشجويان پيرو خط امام هم در ميان آنان بودند. طبق طرح عمليات مي بايست در چند مرحله انجام مي شد و اهداف آن عبارت بود از: انهدام دشمن در جنوب كرخه كور و پيش روي به سمت جوفير؛ آزادسازي غرب كارون از جمله خرمشهر و تامين مرز؛ عبور از مرز و تعقيب دشمن تا بصره. هرچند توان لازم براي رسيدن به اين اهداف فراهم نشده بود، ولي مرحله اول اين عمليات با موفقيت چشمگيري اجرا شد و 800 تن از نيروهاي دشمن به اسارت درآمدند. در ادامه براثر فشار دشمن حفظ منطقه ممكن نگرديد، لذا با عقب نشيني بدون برنامه، غنايم بدست آمده جاماند و نيروهاي خط اول كه از سپاه و دانشجويان پيرو خط امام بودند به محاصره دشمن درآمدند و بسياري از آنان از جمله سيدحسين علم الهدي فرمانده سپاه هويزه به شهادت رسيدند.

عمليات توكل 20/10/59
پس از اجراي ناموفق عمليات بزرگ 3/8/59 در منطقه عمومي آبادان، عمليات توكل با فرماندهي ستاد اروند و زيرنظر ستاد مشترك ارتش، طرح ريزي و اجرا شد. طبق طرح، مقرر شده بود كه يگان هاي خودي در اين عمليات در چند مرحله از شمال شرقي آبادان تا مرز شلمچه پيشروي كنند. مرحله اول عمليات از سه محور آغاز شد. در دو محور قواي زرهي و در يك محور نيروهاي پياده وارد عمل شدند. در سه راهي آبادان و كوي ذوالفقاريه كه يگان هاي پياده تك مي كردند، خط نيروهاي دشمن شكسته شد و تعدادي از آنها به اسارت درآمدند. ليكن نيروهاي پيروز اين محور - كه شامل يگاني از ارتش و شماري از نيروهاي سپاه، ستاد مشترك جنگ هاي نامنظم و فداييان اسلام بودند – به سبب پيشروي نكردن دو محور ديگر، نتوانستند موقعيت خود را تثبيت كنند و به ناچار عقب نشيني كردند. به اين ترتيب عمليات در مرحله اول متوقف گرديد. با ناكامي در مرحله اول مراحل بعدي نيز متوقف گرديد. اين آخرين عمليات در سطح گسترده بود و تا پس از عزل ابوالحسن بني صدر از فرماندهي كل قوا و تغيير استراتژي جنگ، عمليات بزرگي روي نداد.

عمليات ضربت ذوالفقار 19/10 تا 20/11/59
منطقه كوهستاني ميمك از نظر سياسي داراي پيچيدگي هاي خاصي است كه آن را از ديگر مناطق عملياتي به كلي متمايز مي كند. بخشي از منطقه ميمك در زمان حكومت محمدرضا پهلوي طبق قرارداد 1975 به عراق واگذار شد. اما با توافق دوطرف، زمان انتقال آن به تعويق افتاد. از آغاز سال 1356 تلاش براي تعيين حدود مرزي آغاز گرديد. ليكن حكومت عراق كه شاهد بروز زمينه هاي انقلاب در ايران بود، با بهانه جويي موضوع را معلق گذاشت. پس از پيروزي انقلاب اسلامي نيز حكومت عراق باب مذاكره را مسدود نگه داشت، نامه هاي طرف ايراني را بي پاسخ گذاشت و در مقابل به تجاوزات مرزي پرداخت. عراق درصدد بود قرارداد 1975 را ملغي اعلام كند، در نتيجه تعهد خود در مساله اروند را نقض كند و مناطقي چون ميمك را تصرف كند.
دشمن با اين انديشه از 19/6 هجوم گسترده خود را آغاز كرد و پس از چند روز جنگ توانست آن را تصرف كند. عمليات ضربت ذوالفقار براي بازپس گيري ميمك طرح ريزي و اجرا شد كه با موفقيت نيروهاي ايراني همراه بود و در اين موفقيت، عشاير ايلام، سپاه ايلام و هوانيروز ارتش با خلباناني چون شهيد احمد كشوري نقش برجسته اي داشتند.

عمليات بازي دراز 1/2 تا 9/2/1360
عمليات بازي دراز با طرح ريزي سپاه و فرماندهي مشترك سپاه و ارتش در دو محور به اجرا درآمد. در محور شمالي، تصرف قله 1100 صخره اي و در محور جنوبي تصرف قله هاي 850، 1050، 1100 گچي و 1150 از جمله اهداف عمليات بودند. در محورشمالي هدف موردنظر آزاد شد ولي تثبيت نگرديد. در محور جنوبي همه قله ها به جز قله 1150 آزاد و تثبيت شدند، اين درحالي بود كه نيروهاي خودي روي ارتفاع بازي دراز از جاده محروم بودند و دشمن تا نزديك قله 1150 جاده داشت. دشمن در اين عمليات ضمن پاتك روي قله ها، در امتداد جاده قصرشيرين – سرپل ذهاب نيز چندين پاتك كرد كه هوانيروز در سركوب آن نقش بارزي داشت و طي آن خلبان علي اكبر شيرودي به شهادت رسيد. در اين عمليات نفرات بسياري به اسارت درآمدند كه تا آن روز جنگ بي سابقه بود.

عمليات رجايي و باهنر 11/6 تا 16/6/1360
درپي موفقيت در عمليات بازي دراز، تصميم گرفته شد عمليات ديگري به اجرا درآيد تا ضمن آزادسازي ارتفاع بازي دراز، ارتفاع قراويز و كوره موش نيز آزاد شوند.
اين عمليات كه سه روز پس از انفجار دفتر نخست وزيري و شهادت محمدعلي رجايي و محمدجواد باهنر اجرا شد، عمليات رجايي و باهنر نام گرفت و با فرماندهي مشترك سپاه و ارتش طرح ريزي شد و در سه محور به اجرا درآمد، عمليات در كوره موش چندان به طول نينجاميد؛ در قراويز درگيري سنگين بود اما قله هاي آزاد شده تثبيت نگرديد. در بازي دراز قله 1150 آزاد شد اما پس از شش روز تلاش و مقاومت رزمندگان در مقابل پاتك هاي دشمن، هدف هاي آزادشده تثبيت نگرديد.

عمليات امام علي(ع) 31/2 تا 5/3/1360
در تاريخ 31/2/60 هم زمان سه عمليات به نام امام علي(ع) در شوش و سوسنگرد به اجرا درآمد. در سوسنگرد دو عمليات در شمال كرخه و غرب سوسنگرد اجرا شد. عمليات اصلي در شمال كرخه روي تپه هاي الله اكبر و براي اولين بار با فرماندهي مشترك سپاه و ارتش در چهار محور به اجرا درآمد. در اين عمليات يگان هاي لشكر 92 اهواز از مقابل و نيروهاي سپاه و ستاد جنگ هاي نامنظم دو جناح دشمن را روي تپه هاي الله اكبر تحت فشار قراردادند كه براثر آن، مقاومت قواي عراقي درهم شكست و در نتيجه تپه هاي الله اكبر آزاد گرديد و دشمن به شميطيه عقب نشيني كرد. چند روز بعد با عقب نشيني نيروهاي عراقي از شميطيه، آن منطقه نيز آزاد شد. فرماندهي اين عمليات را فرمانده لشكر 92 سرهنگ نياكي به عهده داشت. هم زمان با عمليات تپه هاي الله اكبر، عمليات ديگري در غرب سوسنگرد با فرماندهي سپاه طرح ريزي و اجرا شد كه در واقع پشتيبان عمليات اصلي بود. در اين عمليات نيروهاي خودي با پيش روي به سمت غرب، دشمن را تا سه كيلومتري سوسنگرد عقب راندند.

عمليات فرمانده كل قوا (خميني روح خدا) 21/3/ تا 25/3/60
اين عمليات كه به دليل همزماني آن با عزل بني صدر از فرماندهي كل جنگ، "فرمانده كل قوا – خميني روح خدا" نام گرفت و با فرماندهي سپاه طرح ريزي و اجرا شد. در جريان آماده سازي اين عمليات كه سه ماه ادامه داشت كانالي به طول 1750 متر احداث شد تا نيروهاي خودي بتوانند در آن به راحتي تا 250 متري خط دشمن پيش بروند.
در اين عمليات براي اولين بار همزمان با تك، براي پدافند از منطقه تصرف شده، شبانه خاكريززده شد. از اين رو با وجود واكنش شديد نيروهاي عراقي، منطقه آزاد شده تثبيت گرديد. پيروزي سپاه در اين عمليات، تلويحا حامل اين پيام بود كه پس از حذف بني صدر، سپاه حتي به تنهايي نيز آماده جنگ است و بركناري وي امر جنگ را مختل نخواهد كرد.
پايان پيام
يکشنبه 7 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: حيات]

[مشاهده در: www.hayat.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 316]