ايده اي براي تامين امنيت در منطقه طرح 3+3 ايران براي حل بحران قفقاز

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: ايده اي براي تامين امنيت در منطقه طرح 3+3 ايران براي حل بحران قفقاز
جام جم آنلاين: گرجستان اين ماه پس از زد و خورد با جدايي‌طلبان در استان اوستياي جنوبي كوشيد اين ناحيه را پس بگيرد. نيروهاي روسيه متعاقبا دست به ضدحمله زدند و وارد گرجستان شدند. مناقشه با اخراج نيروهاي گرجي از اوستياي جنوبي، آبخازيا و امضاي پيمان آتش‌بس با ميانجيگري اتحاديه اروپايي پايان يافت.

اما درگيري روسيه و گرجستان بر سر اوستياي جنوبي از آن زمان شدت بيشتري يافت كه صداي آمريكا همچون دايه دلسوزتر از مادر به گوش رسيد.

بحران ميان مسكو و تفليس قوت گرفت و روس‌ها واكنش تندي نشان دادند تا آنجا كه سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه، آشكارا خواستار اقدام بين‌المللي براي سرنگوني ميخائيل ساكاشويلي، رئيس ‌جمهور گرجستان شد.

در اين ميان، واشنگتن با اعزام ناوگان ششم دريايي آمريكا به درياي سياه، اين دريا را به صحنه صف‌آرايي يگان‌هاي روسيه و آمريكا مبدل كرد.

از طرف ديگر، هم اعلام خبر ورود بمب‌افكن‌هاي روسيه به ونزوئلا مجددا رويارويي كرملين و كاخ سفيد در دوران جنگ سرد را يادآور شد.

در چنين وضعيتي ايران بار ديگر بر ضرورت به‌كارگيري سازوكارهاي منطقه‌اي براي برقراري صلح و ثبات در قفقاز تاكيد و طرح 3 + 3 را مطرح كرد؛ طرحي كه بر امنيت منطقه از سوي ساكنان آن تاكيد داشت.

نگران از بحران قفقاز

در ماجراي گرجستان اقدامات آمريكا و بعضا اتحاديه اروپايي و ناتو در حمايت از گرجستان از يك سو و واكنش روسيه از سوي ديگر نشان داد كه كمترين بحران مي‌تواند منطقه قفقاز و درياي سياه را به عرصه جنگ سرد و صف‌آرايي يگان‌هاي دريايي مبدل كند.

در اين ميان، سازمان ملل هم به عنوان بزرگ‌ترين سازوكار جهاني براي برقراري صلح و امنيت بين‌المللي به علت مسلح بودن هر دو طرف يعني روسيه و آمريكا به حق وتو از تصميم‌گيري در قبال بحران قفقاز ناتوان بود.

برگزاري نشست‌هاي اتحاديه اروپايي و ناتو نيز بيشتر به افزايش جنگ لفظي بين روسيه و آمريكا و تشديد تنش در قفقاز منجر شد.

چنين وضعيتي حكايت از آن داشت كه ضريب امنيتي در سطح منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي به علت اقدامات تحريك‌آميز واشنگتن كاهش يافته و لازم است با به‌كارگيري سازوكارهاي تنظيم‌كننده براي برقراري آرامش، گام‌هاي تازه‌اي در اين جهت برداشت.

طرح تركيه بدون ايران

در گير و دار بحران قفقاز، تركيه با طرح ايده ائتلاف براي قفقاز سعي كرد هدايت ديپلماسي منطقه‌اي را براي مديريت بحران در دست گيرد.

رجب طيب اردوغان، نخست‌وزير تركيه در همين راستا پيشنهاد ايجاد ائتلاف قفقاز را مطرح كرد كه در راستاي تثبيت اوضاع در منطقه بود و شركت ارمنستان، گرجستان، آذربايجان، روسيه، آمريكا و تركيه را در نظر داشت.

اين طرح در راستاي تثبيت اوضاع منطقه با شركت 3 كشور حوزه قفقاز به همراه روسيه، آمريكا و تركيه پيشنهاد شده بود كه كارشناسان منطقه به دليل حضور نداشتن ايران در اين سازوكار امنيتي، اين طرح را محكوم به شكست دانستند. در نظر نگرفتن معادلات و واقعيت‌هاي تاريخي منطقه ازجمله بزرگترين معايب اين طرح برشمرده شد.

همچنين با توجه به عضويت تركيه در ناتو و تعاملات عميق آن كشور با آمريكا اين اقدام آنكارا با استقبال سرد مسكو روبه‌رو شد. از اين رو تركيه در عمل نتوانست براي عملياتي شدن ايده ائتلاف براي قفقاز بسترسازي كند.

نبود ايران در اين طرح از دلايلي بود كه آن را پيش از شروع با شكست مواجه كرد. سرگئي شاكاريانتس، كارشناس علوم سياسي ارمنستان در اين باره مي‌گويد: از آنجا كه در طرح پيشنهادي تركيه براي ايجاد ائتلاف قفقاز ايران وجود نداشت، اين طرح محكوم به شكست بود. شاكاريانتس افزود: ايران هميشه نقشي مهم و جدي را ايفا كرده و اين وضع در آينده نيز تغيير نمي‌يابد.

وي خاطرنشان كرد كه به طور حتم ايران در تعادل واقعي نيروها و امنيت در منطقه نقشي تعيين‌كننده ايفا مي‌كند.

اين كارشناس سياسي معتقد است كه اين اشتباهي فاحش است كه ايران در منطقه قفقاز به حساب آورده نشود و در درجه اول اين اشتباه دامن ارمنستان را مي‌گيرد؛ چراكه ايران براي ارمنستان تنها در به جهان خارج است كه آن را تهديد نمي‌كند و اگر ارمنستان آن را به دست خود ببندد، ممكن است در اوضاعي بسيار دشوارتر از اكنون قرار بگيرد.

طرح ايران

در چنين شرايطي جمهوري اسلامي ايران كه از ابتدا بر بكارگيري سازوكارهاي منطقه‌اي تاكيد داشت، حركت جدي خود را با سفر متكي، وزير امور خارجه به روسيه و مذاكره با مقامات روسي آغاز كرد. اين ديپلماسي فعال با سفر وزير امور خارجه به باكو و آلمان و گرجستان ادامه يافت.

مهدي صفري، معاون اروپاي وزير امور خارجه پس از ديدار با مقامات انگليسي درباره اين طرح گفت: جمهوري اسلامي ايران طرحي در قالب 3+3 براي حل مشكل گرجستان ارائه كرده است كه هم‌اكنون طرف‌هاي درگير در حال بحث بر سر آن هستند.

طرح ايران براي همكاري‌هاي منطقه‌اي تدوين شده است. اين طرح كه چندين سال پيش نيز براي حل مشكل جمهوري آذربايجان و ارمنستان پيرامون مساله قره‌باغ و ترتيبات امنيتي منطقه‌اي ارائه شد، پيشرفت‌هايي را در حل ماجرا فراهم آورد.

با پديد آمدن مشكل گرجستان و درگيري نظامي گرجستان و روسيه بر سر منطقه اوستياي شمالي، جمهوري اسلامي ايران مجددا اين طرح را با همكاري 3 جمهوري قفقاز شامل ارمنستان، گرجستان و آذربايجان و نيز 3 كشور روسيه، ايران و تركيه مطرح كرد تا با همكاري بين كشورهاي منطقه مشكلاتي نظير مساله گرجستان بروز نكند.

متكي، مسوول دستگاه ديپلماسي ايران با اشاره به تحولات اخير منطقه قفقاز در اين باره اظهار كرد: كشورهاي منطقه در قالب دوجانبه و چندجانبه همكاري‌هاي خوبي دارند و اين اعتماد و صميميت مي‌تواند در يك رويكرد نوين جمعي همكاري‌هاي امنيتي منطقه‌اي را با حضور كشورهاي منطقه قفقاز سامان دهد.

وزير امور خارجه ايران همچنين در ديدار با سرگئي لاوروف، همتاي روسي خود، تاكيد كرد: شرايط منطقه و محيط بين‌الملل ايجاب مي‌‌كند جدي‌‌تر از گذشته همكاري‌‌هاي منطقه‌‌اي را عملي كنيم. كشورهاي منطقه قفقاز مي‌‌توانند با همكاري مشترك امنيتي، توطئه بحران در قفقاز را كه تحركات برخي كشورهاي فرامنطقه‌‌اي عامل آنند ، عقيم كند.

سخنگوي وزارت امور خارجه ايران نيز در اين باره مي‌گويد: ديپلماسي قفقازي جمهوري اسلامي ايران به منظور برقراري ثبات و آرامش در منطقه فعال شده است.

حسن قشقاوي افزود:حوادث ماه اخير در قفقاز بر كشورهاي منطقه تاثيرگذار بوده است؛ معتقديم درك مشترك در منطقه و گفتگوهاي چندجانبه و دوجانبه براي رسيدن به راهكاري مناسب به منظور همكاري‌هاي منطقه‌اي اقدامي ضروري است.

چرا استقبال از ايران

البته استقبال كشورهاي حوزه قفقاز از حركت ايران، به سابقه مثبت ايران در مديريت بحران در منطقه قفقاز خصوصا در بحث قره‌باغ و يا تاكيد ايران بر ضرورت كاهش حضور نيروهاي فرامنطقه‌اي در آسياي مركزي و قفقاز و اين كه پهنه آبي درياي خزر بايستي پهنه صلح و دوستي باشد، برمي‌گردد.

چنان كه سابقه نگرش‌هاي مثبت ايران به مسائل آسياي مركزي و قفقاز هنوز در ذهن رهبران كشورهاي منطقه زنده است بنابراين با توجه به پتانسيل منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي ايران اسلامي خصوصا استقلال آن در عرصه سياست خارجي و بي‌طرفي فعال تهران سبب شده است تا به دنبال تأكيد متكي نه تنها مقامات روسي كه مقامات باكو نيز از ديپلماسي مديريت بحران ايران استقبال و براي اجرايي شدن آن اعلام آمادگي كنند. وزير خارجه ارمنستان نيز در ديدار خود از ايران از اجراي اين طرح استقبال كرد.

سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه در اين باره گفته است: ما آماده همكاري‌‌هاي امنيتي با ايران و كشورهاي قفقاز براي برقراري و استمرار ثبات و آرامش در منطقه هستيم.

استقبال اروپا و پيام ايران

به نظر مي‌رسد دپيلماسي قفقازي تهران علاوه بر گفتگوهاي منطقه‌‌اي، گفتگو با اروپا را در نظر دارد و معتقد است در اين زمينه مي‌‌توان به طور موازي با استفاده از ظرفيت‌‌ها و تعهدات اين قاره براي ثبات و آرامش منطقه قفقاز تلاش كرد.

سفر متكي به آلمان و گفتگو با هدف دپيلماسي قفقازي حكايت از چنين رويكردي دارد.

متكي در گفتگو با وزير خارجه روسيه سرگئي لاوروف افزود: علاوه بر گفتگوهاي منطقه‌اي، گفتگوها با اروپا نيز مي‌تواند به طور موازي به استفاده از ظرفيت‌ها و تعهدات اين قاره براي اثبات و آرامش منطقه قفقاز در دستور كار قرار بگيرد.

نبايد فراموش كرد كه در مناقشه گرجستان كه با دخالت نظامي روسيه در اين كشور همراه بود، كشورهاي غربي بخصوص آمريكا در حمايت از تفليس، مقابل مسكو صف‌آرايي كرد كه اين امر با انتقاد ايران روبه‌رو شد.

احمدي‌نژاد، رئيس‌جمهور در مصاحبه با پي.‌بي.‌اس ضمن انتقاد از نحوه مديريت درگيري‌ها از سوي گرجستان گفته بود: البته اين به آن معني نيست كه ما عمل روسيه را تاييد مي‌كنيم.

وي در اين باره افزود: اين مشكل ناشي از دخالت‌ها از خارج از منطقه است و همچنين به دليل اقدامات رهبران گرجستان. ما معتقديم اگر كشورهاي ديگر دخالت نكنند، مردم اين منطقه در صلح و صفا زندگي مي‌كنند.

محمود شوري، كارشناس اموربين‌الملل درخصوص نقش ميانجيگري ايران در مناقشه گرجستان با روسيه مي‌گويد: ‌ايران از يك طرف نمي‌خواست اقدام روسيه را محكوم و از سوي ديگر تمايل نداشت برخورد گرجستان را تاييد كند به همين دليل وقتي ايران براي ميانجيگري ابراز تمايل كرد ، مي‌دانست كه روسيه و گرجستان علاقه‌مند به ميانجيگري ايران نيستند.

به هر حال ايران قضيه ميانجيگري را از روي جنبه انسان‌دوستانه مطرح كرد. نه اين‌كه اين موضوع در چارچوب يك طرح سياسي مطرح باشد.

قشقاوي، سخنگوي وزارت امور خارجه نيز گزارش‌هاي حاكي از جانبداري جمهوري اسلامي از روسيه در بحران قفقار را تكذيب كرد و گفت كه بهترين راه براي تخفيف اين بحران، خويشتنداري طرفين و اتخاذ تدابير منطقه‌اي است.

ري تكيه و نيكلاس گوازديف از تحليلگران مسائل سياسي معتقدند پيام جمهوري اسلامي از چنين حركتي يعني تلاش براي حل مشكل قفقاز به اين همسايه اين است كه گرجي‌ها به اشتباه وعده‌هاي آمريكا را براي كمك باور كردند و بهاي ساده‌لوحي خود را پرداختند.

كشورهاي عرب خليج فارس كه آنها نيز به وعده‌هاي آمريكا براي تامين امنيت باور كرده‌اند، تدبير كافي خواهند داشت و با همسايه فارس‌زبان پرجمعيت خود به توافق خواهند رسيد.

در منطقه‌اي كه آمريكا غيرقابل پيش‌بيني و غيرقابل اعتماد تلقي مي‌شود، چنين پيامي بازخورد نيرومندي خواهد داشت.

كتايون مافي‌
چهارشنبه 3 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 133]