يكي يدونه‌ها ، عزيز دردونه‌ها

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: جام جم آنلاين: طی 2 دهه اخیر رشد پدیده تك‌فرزندی و تعداد والدین تك‌فرزند در جامعه ایران رو به افزایش بوده است؛ پدیده‌ای كه از آن به عنوان سقوط آزاد نرخ رشد جمعیت در ایران نام برده می‌شود.
پدیده تك‌فرزندی در خانواده‌های ایرانی كه بسیاری از صاحب‌نظران آن را تهدیدی جدی برای جامعه ایران در آینده می‌دانند موافقان و مخالفان زیادی دارد كه هر یك از دیدگاه خود به آن می‌نگرند. اما مسلم است پیامدهای منفی كه تك‌فرزندی بر بنیان خانواده‌ها و هرم‌سنی جمعیت كشور دارد، بسیار بیشتر است. به طوري كه در سال‌هاي اخير كه كشورهای توسعه یافته سیاست‌های كاهش جمعیت را به كشورهای در حال توسعه پیشنهاد می‌دادند، اكنون همين كشورها با مشكلات فراوانی به لحاظ جمعیتی روبه‌رو هستند.
این روزها بسیاری از خانواده‌های ایرانی كه طی 2 دهه اخیر تشكیل شده‌اند تك‌فرزند یا دارای 2 یا حداكثر 3فرزند هستند؛ خانواده‌هایی كه هر روز آمار آنها بنا به دلایل مختلف در حال افزایش است و وجود یك فرزند در خانواده را كافی می‌دانند.
در واقع تک‌فرزندی به یکی از ویژگی‌های زندگی امروزی ما تبدیل شده است و نسل جديد خانواده‌هاي ايراني ديگر با مفاهيمي چون خاله، دايي، عمو و عمه بيگانه خواهند بود. این در حالی است كه تا اواخر دهه 60 خانواده‌های ایرانی پر جمعیت بودند و پدران و مادران هر كدام چندین فرزند داشتند كه گاهي تعداد آنها به بیش از 10 نفر می‌رسید.
در گذشته‌های بسیار دور ایران كشوری پرجمعیت محسوب می‌شد. به طوری كه طبق گزارش مورخان از 500 سال پیش از میلاد مسیح، شهرهای پر جمعیت زیادی در ایران وجود داشته است.
بتدریج به دنبال جنگ‌های متعدد با از دست دادن سرزمین‌های پهناور و اراضی وسیع، تغییر مرزهای جغرافیایی، كشتارهای خونبار، شیوع بیماری‌های واگیردار و سوانح طبیعی، جمعيت شهرهاي ايران كاهش يافت به طوري كه رشد سالانه جمعیت در این دوره كمتر از 0.5 درصد بود كه مهم‌ترین علت این مساله میزان بسیار بالای مرگ و میر در ایران بوده است.
دكتر كمال جوانمرد، جامعه‌شناس درباره به وجود آمدن پدیده تك‌فرزندي در جامعه ایران می‌گوید: بحث تك‌فرزندی ویژه جوامع مدرن و صنعتی و از دید جامعه‌شناسی، ویژه جوامع سرمایه‌طلب در مقابل جوامع كارگرطلب است. چون جامعه ایرانی تقریبا مدرن و سرمایه‌ای است بنابراین خانواده‌های تك‌فرزند در جامعه ایران بیشتر از خانواده‌های چند فرزند هستند.
وی می‌افزاید: چه در خانواده‌های پرجمعیت و چه در خانواده‌های كم‌جمعیت، تعلیم و تربیت نقش اساسی دارد و نمی‌توان به هیچ‌وجه بگوییم نقش خانواده‌های تك‌فرزند در تربیت فرزند، كمتر از خانواده‌های پرجمعیت است.
دكتر جوانمرد مهم‌ترین متغیرهای اصلی به وجود آمدن پدیده تك‌فرزندی در ایران را تحصیلات عالیه زنان، استقلال مالی و اشتغال زنان، تأخیر در سن ازدواج و ترس از طلاق و عدم ثبات خانواده عنوان می‌كند.
وی با اشاره به این‌كه كاهش باروری و تك‌فرزندی در بین زنان بویژه زنان تحصیلكرده و شاغل رو به تزاید است و اساسا به عنوان یك مد، ارزش و یك شأن و منزلت خودنمایی می‌كند، می‌افزاید: خانواده‌هایی با زنان تحصیلكرده اشتیاقی به فرزندان زیاد ندارند در حالی كه در خانواده‌هایی كه زنان تحصیلات پایین‌تری دارند هنوز تمایل به فرزندان بیشتر در آنها دیده می‌شود. با این روند نرخ باروری تحصیلكرده‌ها كم می‌شود و از آن طرف نرخ باروری خانواده‌هایی كه تحصیلات كمتری دارند بیشتر می‌شود و بنابراین در آینده از نظر نسلی، نسل با كیفیتی نخواهیم داشت.
این جامعه‌شناس، پدیده تك‌فرزندی در ایران را یك شمشیر دولبه می‌داند كه نقاط ضعف و قوت خود را دارد كه باید مدیریت شود و یك مهندسی فرهنگی و آموزشی درباره آن اعمال شود. دكتر جوانمرد درباره عوارض و پیامدهای تك‌فرزندی نیز می‌گوید: تك‌فرزندی می‌تواند خانواده‌ها را درونگرا كند و خانواده‌هایی كه تنها یك فرزند دارند و به اصطلاح تمام تخم‌مرغ‌های زندگی‌شان را در یك سبد می‌گذارند باید ریسك و خطرات آن را نیز بپذیرند. لذا در صورتی كه مشكل یا اتفاقی برای تك‌فرزند آنها به وجود آید خانواده دچار مشكل می‌شود.
تبعات زندگي صنعتي

از سوی دیگر دكتر علیرضا منظری توكلی، عضو هیات علمی‌ دانشگاه و روان‌شناس نیز می‌گوید: یكی از پدیده‌هایی كه به دنبال صنعتی شدن جوامع رشد داشته، بحث هسته‌ای‌شدن خانواده‌هاست. در خانواده‌های سنتی، خانواده گسترده است و علاوه بر پدران، مادران و فرزندان گاهي مادربزرگ یا پدربزرگ در خانواده زندگی می‌كنند، اما به دنبال پدیده صنعتی شدن در جوامع غربی و پس از آن در جوامع شرقی به هر میزان كه صنعتی شدن رواج پیدا می‌كرد به همان میزان از تعداد افراد خانواده‌ها كاسته می‌شد.
نكته: امروز وظيفه خانم‌های خانواده كه معمولا افراد تحصیلكرده‌ای هستند تنها فرزندپروری نیست و در خارج از خانه وظایفی داشته و شغلی را عهده‌دارند. همچنین هزینه‌های جامعه صنعتی، افراد را به سمت تک فرزندی سوق می‌دهد
وی می‌افزاید: این پدیده در 2دهه اخیر به شكل جدی وارد جامعه ایران شده است. وی با اشاره به تبعات صنعتی شدن جوامع و تأثیر آن روی بنیان خانواده‌ها می‌گوید: در جوامع صنعتی والدین معمولا هر دو شاغل هستند و برخلاف خانواده‌های سنتی كه خانم خانواده وظیفه فرزندپروری و اداره امور خانه را به عهده داشت، امروز وظيفه خانم‌های خانواده كه معمولا افراد تحصیلكرده‌ای هستند تنها فرزندپروری نیست و در خارج از خانه وظایفی داشته و شغلی را عهده‌دارند. همچنین هزینه‌های جامعه صنعتی، به افراد را به سمت تک فرزندی سوق می‌دهد. این روان‌شناس با اشاره به این كه امروزه آمار مشكلات روانی در بین جوانان، نوجوانان و كودكان افزایش یافته، دلیل این امر را كاهش ارتباطات عاطفی بین فرزندان با یكدیگر می‌داند و می‌افزاید: تك‌فرزند یا 2 فرزند بودن خانواده‌ها باعث شده بسیاری از عوارض و مشكلات روانی در بین فرزندان و والدین ایجاد شود.
دغدغه والدين
به‌هرحال تبعات تك‌فرزند بودن و این پرسش كه تك‌فرزندی خوب است یا بد، همواره به دغدغه‌ای برای والدین تبدیل شده است. دكتر نسرین امیری، فوق‌تخصص روانپزشكی كودك و نوجوان درباره دغدغه‌های والدین تك‌فرزند در این زمینه می‌گوید: بسیاری از این والدین می‌گویند نمی‌دانیم چه كنیم، بعضی‌ها می‌گویند شما والدین خودخواهی هستید كه فكر رفاه خودتان هستید. بچه اولتان دارد بزرگ می‌شود، نگذارید فاصله سنی دومی‌ با اولی زیاد شود و... اینها حرف‌های پدر و مادر یك فرزند تنهاست یا به عبارتی تك‌فرزند.
وی می‌افزاید: درباره تك‌فرزندی 2 باور وجود دارد. باور نخست این كه چند فرزندی بسیار دشوارتر از تك‌فرزندی است. حال آن كه تك‌فرزندی مشكل‌تر است چون والدین فقط یك فرصت تكرار نشدنی برای تربیت فرزند خود دارند و باور دوم این كه تك‌فرزندی به دلیل كمتر بودن هزینه‌ها، نبود اختلاف بین خواهر و برادرها و... بسیار ساده‌تر از چندفرزندی است.
این متخصص با اشاره به این‌كه بسیاری از تك‌فرزندها نمی‌توانند ناامیدی‌ها و فشارهای روانی را تحمل كنند، می‌گوید: چنانچه به این افراد توهینی شود بی‌آن‌كه قصد و غرضی در كار باشد این توهین را رفتاری عمدی و به پشتوانه نیتی خاص تفسیر می‌كنند. چنانچه از مساله‌ای رنجیده خاطر شوند این حالت را تا مدت‌های مدید در درون خود زنده نگاه می‌دارند. آنها فقط به برقراری روابطی علاقه‌مند هستند كه در برگیرنده منافع آنها باشد و احساساتشان را نیز جریحه‌دار نكند. آنها ممكن است ناراحتی‌های خود را برای دیگران بیان نكنند و فردی درونگرا شوند. در ضمن هنگام طلاق و جدایی والدین، تك‌فرزندان بیشتر تحت تأثیر مشكلات روانی قرار می‌گیرند.
امیری یكی از معایب تك‌فرزند بودن را تأثیر آن بر مراحل رشد كودك می‌داند و می‌افزاید: این كودكان كسی را ندارند تا با او رقابت یا بازی و دعوا كنند. آنها دوست و همدمی ‌در منزل ندارند بنابراین برخی از احساسات را تجربه نمی‌كنند و فرصتی برای كنترل و مدیریت آنها نخواهند داشت. اگر والدین مراقبتی افراطی از تك‌فرزند خود به عمل آورند و او را به فردی ضعیف و كم‌تحمل تبدیل كنند، فرزندشان از دیگران نیز انتظار خواهد داشت با او چنین رفتاری داشته باشند كه این موضوع ناتوانی او را شدت خواهد بخشید.
وی می‌افزاید: اگر والدین اجازه ندهند فرزندشان با احساسات سخت و ناراحت كننده روبه‌رو شود یا امكان آشكار كردن این نوع احساسات را برای او فراهم نكنند، تحمل وی را در برابر این نوع احساسات ضعیف خواهند كرد.
این روانپزشك كودكان و نوجوانان مزایای تك‌فرزندی را هزینه كمتر برای خانواده، كنترل راحت‌تر تك‌فرزند، صمیمیت عمیق والدین با تك‌فرزند، آرامش خانواده، احساس امنیت و اعتماد به نفس بیشتر با تك‌فرزند مي‌داند و در مقابل معایب تك‌فرزند بودن را وابستگی شدید والدین به تك‌فرزند، حساسیت والدین درباره رفتار و گفتار تك‌فرزند، وابستگي شديد تك‌فرزند به والدين، تسليم‌پذيري والدين و عدم مخالفت با تك‌فرزند و ارتباط كمتر با همسالان عنوان مي‌كند.
پير شدن جمعيت كشور
سقوط آزاد نرخ رشد جمعیت در ایران موجب خواهد شد تا بخش اعظم جمعیت كشور ما را در 3 دهه آینده افراد سالخورده تشكیل دهند و این در حالی است كه كشور ما با چشم‌انداز 20 ساله 1404 و مرجعیت علمی در مسیر توسعه قرار دارد. برپایه آمار موجود، نرخ باروری زنان كشور روندی نزولی را طی می‌كند و با ادامه روند فعلی و كاهش تدریجی نرخ باروری، پیر شدن جمعیت كشور تسریع نیز خواهد شد.
بسیار واضح است كه كاهش جمعیت جوان به عنوان موتور محرك جامعه می‌تواند صدمات اجتماعی و اقتصادی جبران‌ناپذیری را به كشور وارد سازد در صورتی كه كشورهای در حال توسعه مانند ایران نرخ نزولی رشد جمعیت خود را كنترل ننمایند، در چند سال آینده با مشكل بزرگ پیری جمعیت و كاهش خطرناك جمعیت روبه‌رو خواهند شد.
حكمت قاسم‌خانی
جام‌جم

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 157]