ارگ بم

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: ارگ بم
ارگ تاریخی بم به مساحت تقریبی دویست هزار متر مربع از جمله بزرگترین مجموعه بناهای خشتی است که بیش از بیست قرن مورد سکونت اهالی شهر بم قرار گرفته است. این ارگ تاریخی از گونه های معماری متعددی از جمله دیوار حصار، برج و بارو و دروازه های متعدد، مسجد، بازار، تکیه، کاروانسرا، مدرسه، حمام، زورخانه و محله های مسکونی با خانه های اعیان نشین یا عامه نشین، بخش حاکم نشین شامل سربازخانه، اصطبل، آسیاب، خانه فرمانده قشون و بخش اقامت حاکم شامل خانه حاکم، عمارت چهارفصل و برج دیدبانی تشکیل شده است. در متون تاريخى ؛ پيدايش ارگ بم را به بهمن بن اسفنديار نسبت داده اند، و او را اردشيردرازدست از شاهان دوران هخامنشى قلمداد کرده اند.
اما اغلب بناهای آن که در زمان قبل از زلزله برپا بودند به دوره تیموری تا قاجار نسبت داده می شود. با این وجود بخشهایی همانند ایوان مسجد جامع با مقیاس متفاوت و عظیم خود دوره های بسیار قدیمی تر (همانند قرن چهارم هجری در دوره سامانیان تا قرن هفتم هجری در دوره سلجوقیان) را یادآوری می کنند. نهایتا ارگ بم در دوره قاجار خالی از سکنه شده است.
ارگ بم به دلایل متعدد از جمله دارا بودن گونه های متعدد بناهای تاریخی و محله های مسکونی و شیوه ترکیب و اتصال آنها با یکدیگر و شکل قرار گیری بناها بر روی شیب تپه و ختم شدن کل مجموعه در انتها به عمارت منحصر به فرد چهار فصل در بالاترین نقطه، دارای ارزشهای فراوان معماری و شهر سازی است. در عین حال وجود لایه های مختلف مسکونی بیش از بیست قرن به این مجموعه ارزش ویژه باستانشناسی داده است. در سيماى برخى از برش هاى ارگ نيز لايه هاى ساختمانى بيشمارى نمايان است که گوياى ساخت و سازهايى مکرر در ارگ و تأييدى بر درستى تخمين قدمت متون تاريخى است.
ارگ بم عضوى از منظومه اى بزرگ از بناهاى تاريخى است که آن را در ميان گرفته اند ؛ شهر باستانى دارزين با قدمتى در حدود هزاره اول پيش از ميلاد در اراضى شمال غربى بم امروزى برپا بوده و هنوز کوشک هاى ميان محله هاى شهردوران قرون اوليه اسلامى در آن بر پامانده اند و تنها قريه کوچکى در حوزه غربى آن آباد است ؛ قلعه دختر در شمال رودخانه پشت رود و در جنوب آن بناى چارطاق و ساختمان کوشک و پير علمدار و همچنين در مشرق و نزديکى ارگ، بناى تاريخى مسجد حضرت رسول بر پيرامون فضاى ارگ برپا بوده اند . هرچند که پيشينه اين بنا ها ساليابى نشده است ، با اين حال قدمت آن ها ، از قرون اوليه دوران اسلامى تا دوره ايلخانى قابل تخمين به نظر مى رسد.
هرچند که تا کنون وقوع زلزله هاى بزرگ در منطقه بم گزارش نشده است و يا دست کم از آن بى اطلاع مانده ايم ، با اين حال ارگ بم طى عمر طولانى خود ، بارها مورد مهاجمه ها ، جنگ ها و محاصره هاى طولانى دشمن تخريب و ويرانى بوده و نشانه هاى شاخصى از ويرانى هاى آن در دست است . با اين حال هر باربالنده تر گذشته براى استقرار نسل هاى بعدى انتخاب شده ، مرمت شده و گسترش يافته است .
ساکنان ارگ بم در حدود يکصد و پنجاه سال پيش ، براى آخرين بار مأواى ارگ را ترک نموده ودرون باروى شارستان و در ميان باغ ها و نخلستان هاى بيرون از شهر سکنى گزيدند. وسعت ارگ بم به بيست هکتار مى رسد . جز باروى شارستان که درحوزه شمالى به باروى ارگ نزديک است و به فاصله اندکى از باروى ارگ جا دارد . در حوزه جنوبى چهار بارو بخش فراز کوه سنگى را احاطه کرده است که به احتمال زياد راستاى هر بارو نشان دهنده گسترش حاکم نشين ارگ در دوره اى از تاريخ است . ساختمان ارگ بم در شکل توسعه يافته اش از دو بخش مردم نشين و حاکم نشين تشکيل شده است. در فضاى شمالى بيرون ارگ ، بناى گنبد بزرگ يخدان و در نزديکى آن ديواره رفيع يخ چاوون جا دارد .
بخش حاکم نشين بر فراز قله صخره و در شمال ارگ جا دارد و متشکل از بنا هايى است، همچون؛ برج اصلى ، چهارفصل ، خانه حاکم ، چاه آب ، حمام ، خانه رئيس سرباز خانه (ساختمان معروف به آسياب بادى) ، سرباز خانه ، دروازه (ساسانى) و برج و باروى اين مجموعه را شامل مى شود . گفتنى است که جز بناى آسياب بادى ، ديگر بخش هاى حاکم نشين بر باروهايى سنگى با بلندى نزديک به هفت متر استوار شده است که در زير روکش کاهگلى پنهان مانده است ، چنين به نظر مى رسد که در لايه هاى مانده در محدوده باروى سنگى به ويژه در سطوح زيرين آن کهنه ترين بخش حاکم نشين باشد. در بخش شرقى حاکم نشين دروازه مسدود شده اى است که آن را کد کرم (خانه کرم) مى خواندند و وجود اين پديده را سندى بر جا مانده از داستان هفتواد تلقى نموده اند.
فضاى مردم نشين يا عامه نشين با حصارى بلند در راستاى شرقى غربى از بخش حاکم نشين جداشده و دسترسى اين دوبخش به يکديگر از راه دروازه اى است که از شمال بناى مير آخور به سرباز خانه حاکم نشين مى رسد. بخش مردم نشين را به دوره اى از گسترش ارگ نسبت داده اند ، با اين حال اين دوبخش در ميان باروى حصينى با 38 برج بزرگ و کوچک جاى دارد که يکپارچه به نظر ميرسد وتنها دروازه اين مجموعه در ميان باروى جنوبى مردم نشين جاسازى شده است . فضاى مردم نشين شامل : دروازه ورودى ، بناى سردروازه ، راسته بازار ، مسجد جامع ، بناى زورخانه (مقبره) ، ساباط و خانه جهودا ، ميدان تکيه، مسجد پيامبر ، حمام ، مدرسه (خانقاه) ، اصطبل ، بناى ميراخور و محله هاى مسکونى است
طى سال هاى اخير ، مرمت و بازسازى ساختمان ميرآخور در شمال بناى اصطبل به عنوان دفتر کار مرمت و احياى ارگ ، سرآغازى بود بر فعاليت هاى کلان سازمان ميراث فرهنگى کشوردر شهرستان بم .در اين رهگذر به مرور بررسى ، خواناسازى و احياى شبکه معابر و بناهاى سردروازه ، راسته بازار ، چارسوق ، مسجد جامع ، مجموعه ميرزا نعيم ، خانه ساباط ، بناهاى پيرامون ميدان تکيه ، اصطبل ، مدرسه ، سربازخانه ، خانه رييس قشون ، بخش جنوبى و بخش غربى بارو و برج هاى پيرامونى ارگ ، ساختمان گنبد يخدان ، باروى يخچاوون و مسجد حضرت رسول در فضاى بيرونى ارگ مرمت و احيا گرديد و براى تحقق اهداف از پيش تعريف شده راه اندازى شد و سامان گرفت .
در کاوش هاى سالهاى اخيردر فضاى دروازه اسپيکان که در باروى شارستان و در شمال غربى ارگ واقع است ، تاسيسات آب رسانى مخفى ارگ آشکار گرديد .آب دو رشته قنات در ساختمان پخشگاه همجوار با اين دروازه ، چند بخش شده و بخشى از آن از طريق تنبوشه به ساختمان شترگلو واقع در خندق غربى مى رسيده و به ميان ارگ هدايت مى شده و در ساختمان حمام بخش غربى مردم نشين ظاهر مى گرديده است

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 212]