مدیریت بحران و نقشفضاهای باز در کاهش خطرات ناشی از زلزله

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان:
[/font]
[font=tahoma]مهندس حسن بيگي
مدير شهرسازي و معمارياستان گيلان
مابه مرگ انسانها به هنگام بروز زمين لرزه بيش از حد عادت کرده يم ، حال بيدبياموزيم که چگونه آنان را به هنگام زلزله ، زنده نگاه داريم .
شيد بندرت بتوان هنري يافت که به اندازه معماري با زندگي مردم پيوند داشتهباشد ، هنر معماري از بارزترين جلوه هي فرهنگ هر قوم و هر دوره تاريخي ونميشگر فضي زيست آدمي است و در مقوله گفتگوي تمدنها بهترين و کارآمد ترينتکنيک جهت انتقال فرهنگ غني خودي مي باشد .
مقاله حاضر گامي است در جهت طراحي بهينه شهري و بحداقل رساندن کاهش آسيبپذيري ناشي از زلزله و طريقه استفاده از فضا هي باز در موقعيت بحران ، اميدآنکه سير پژوهشگران و متخصصان ما را ياري نميند.
اصولا برخورد ما با مساله زلزله بيد بکلي تغيير کند . ينکه وقتي حادثه ي رخداد سازمانها و نهاد هي گوناگون بسيج شوند ، امداد هي لازم را برسانند وبعد هم بروند دنبال کارشان درست نيست . ين رويه بيد تغيير کند . به زلزلهيا پديده هيي مانند آن نبيد با ين ديد نگاه کرد .
پديده هيي مثل سيل ، خشکسالي ، هجوم آفات طبيعي و ... پديده هي مستمر ودائمي کشور ما هستند و نه حوادث نادر .
در طول تاريخ هميشه در يران زلزله بوده است ، سيل هميشه بوده است ، بدليلشکل خاص فلات يران ، خشکسالي بصورت ادواري هميشه بوده است و ... ينها پديدههي دائمي جامعه ما بوده و هست .
ين پديده ها هر بار که رخ مي داده اند نظام توليدي و اجتماعي را نابود ميکردند ، گسست يجاد مي کردند ، و تمدن و پيشرفت را به عقب مي انداختند . هرده – دوازده سال يکبار در يران يک زلزله مهم اتفاق مي افتد .
بر همين منوال زلزله جنوب در سال 1332 ، زلزله بوئين زهرا در سال 1340 ،زلزله کاخک و فردوس در سال 1347 ، زلزله طبس در سال 1357 و زلزله گيلان وزنجان در سال 1369 و ...
پس مي توان از نظر جامعه شناسي ، جامعه يراني را جامعه ي بر آمده در دلفاجعه هي طبيعي ناميد يعني جامعه ي که زندگي اجتماعي آن در طول تاريخ درازمدتش در دل فاجعه هي طبيعي شکل گرفته است .
با چنين دريافتي ، زلزله و ديگر بليي طبيعي را بيد امري مستمر ديد و بيدبرنامه ريزي خاصي داشت .
زلزله يک پديده طبيعي است که وقوع آن اجتناب ناپذير است اما جلوگيري ازخطرات احتمالي آن امکان پذير مي باشد ، مشروط بر ينکه بدانيم در کجا زندگيمي کنيم و آنچه را که مي سازيم ، چگونه مي سازيم . زمين زير پي ما کرهگداخته ي است که تابع فعل انفعالات دروني خود مي لرزد ، فوران مي کند وفاجعه ببار مي آورد.
امروز بيش از دو ميليارد انسان در مناطق زلزله خيز و در مساکني زندگي ميکنند که در طرح و ساخت بني مسکونيشان هيچگونه مقاومت و پيداري در برابرحوادث ناگوار و غير مترقبه طبيعي بخصوص زلزله پيش بيني نشده است . ين افرادمجبورند همچنان و بدليلي از همين بنا هي قديمي و ابتديي استفاده نميند و بيشک اولين قربانيان ين قبيل حوادث نيز از همين افراد مي باشند.
نخستين گام در مصون نگاهداشتن شهر ها و منازل مسکوني ين دو ميليارد انسان وتضمين آسيش و آرامش در زندگيشان در برابر فاجعه زلزله اتخاذ تدابير و بهرهجويي از تمامي دانسته ها و دانش هي ذيربط در ين خصوص است، بويژه کسباطلاعات کافي از سطح زمين ، درون آن و بررسي تمامي عوامل فيزيکي خاک ، آب وموقعيت جغرافييي و جوي منطقه ي که در آن عناصر شهري و کانونهي زيستي را برپا مي داريم .
در چنين موقعيتي مطالعات و تحقيقات وسيعي لازم است تا در هنگام بروز چنيناتفاقاتي بتوانيم آسيب پذيري ناشي از زلزله را کاهش دهيم . بدين خاطر ،مديريتي صحيح با اهدافي از قبل تعيين شده لازم است تا بتواند بدون تداخلامور با هم در راس کار هماهنگ کننده باشد .
مديريت بحران بدليلي نظير :
- عدم پيش بيني زمان ، مکان و شدت وقوع
- وسعت خرابيها و صدمات پديد آمده
- امداد ، بخصوص امداد پزشکي
- تخريب شبکه هي ارتباطي و امکانات حمل و نقل
- ويراني تاسيسات زير ساختي
- فشار هي اجتماعي ، سياسي و ...
- هزينه بالي باز سازي و ...
از پيچيدگي و گستردگي فراواني برخوردار است که اتخاذ تدابير ويژه ي را يجابمي کند . به منظور تشريح مديريت بحران لازم است فريند آنرا از لحاظ زماني وعملياتي به مراحل جداگانه ي تقسيم نمييم ، ين مراحل از لحاظ زماني عبارتنداز :
1- پيش از بحران
2- آغاز بحران
3- حين بحران
4- پس از بحران
بري کاهش خطرات زلزله و دامنه بحران ناشي از آن ، لازم است در هر يک ازمراحل زماني ياد شده اقداماتي به شرح ذيل صورت گيرد :
1- پيش از بحران : پيش بيني ، پيشگيري ، کاهش آسيب پذيري و آمادگي
2- آغاز بحران : مصونيت ، هشدار ، ارزيابي مقدماتي و آغاز بسيج
3- حين بحران : کنترل و تحديد دامنه بحران ، استقرار نظم در جامعه ،ارزيابي دقيق دامنه بحران ، ارزيابي و بازنگري برنامه ها
4- پس از بحران : بهسازي ، بازسازي ، توسعه ، استقرار وضيت عادي ، ارزيابيو بازنگري برنامه ها و مطالعه و تحقيق
مرحله دوم در مراحل زماني چهار گانه بحران ، مرحله بسيار کوتاهي است که شيداز چند لحظه تجاوز ننميد .
مرحله سوم که هر چه کوتاهتر باشد موفقتر خواهد بود ، در بيشتر تجربياتگذشته بين دو تا سه هفته بطول انجاميده است . ين مرحله ، پلي است بين ضربهناشي از زلزله و آغاز مرحله چهارم که در حقيقت فريند سازمان يافته بازگشتبه وضعيت عادي است .
زمان مرحله چهارم عليرغم تاکيد بر کوتاه بودن آن تا حد امکان با توجه بههزينه هي گزافي که در بر دارد صرفنظر از وجود برنامه ريزي و سازماندهيمناسب ، به ميزان بودجه و امکانات کشور بستگي دارد.. البته مراحل سوم وچهارم واقعا مراحل جداگانه نيستند و در برخي موارد همپوشاني دارند در موردمراحل چهارم و اول نيز ين مطلب صدق مي کند چرا که پس از بحران ، پيش ازبحران بعدي نيز خواهد بود ولي چنين تفکيکي به اثر بخشي برنامه ها و مديريتعمليات امداد و بازگشت به وضعيت عادي کمک زيادي مي کند .
بدين ترتيب فريند مديريت بحران بصورت چرخه ي خواهد بود که مراحل زماني وعمليات مختلف آن بدنبال يکديگر با اندکي همپوشاني واقع خواهند شد.
زلزله پديده يست که قابليت پيش بيني آن غير ممکن بوده است چون يران طبقنقشه پهنه بندي زلزله با خطرات نسبي بالا مواجه است لذا بر همگان لازم استاقدامات اوليه و آموزش لازم را بياموزند و هشدار هي مراکز مطالعاتي وتحقيقاتي را جدي بگيرند . هر کارفرما بيد حق خود بداند که از مهندس ناظرخود بخواهد در حين اجرا ، نظارت بر ساختمان داشته باشد و از استاد کارانماهر و مجرب و داري کارت مهارت فني استفاده نميد و ين امور را تشريفاتيتلقي ننمايند.
همانطور که ذکر آن رفت زلزله در يران مصيبت است و در سير ملل مترقي ،همانند سير پديده هي طبيعي زلزله وضعيت عادي را بکلي دگرگون مي کند و باعثمرگ و مير و ترس و رعب مردم مي شود . مديريت بحران ، در ين موقعيت وارد عملمي شود و روند بيشتر سازمانها و ادارات بصورت موقت تغيير مي يابد و بنا بهامور محوله به ديار زلزله زده مي شتابند و نيرو هي امدادي و کمک هي مردميبه آن منطقه سرازير مي گردد ، در ين موقعيت نياز به فضا هيي جهت استقرار وارائه خدمات مي باشد ، فضا هيي که در ين موقعيت عملکرد حقيقي خود را از دستمي دهند .
فضا هي باز در ين موقعيت کاربرد خارق العاده ي خواهند داشت ين فضا ها درمرحله اول محل فرار و پناه گيري ساکنين ، اسکان موقت ، استقرار امداد گرانو نيرو هي انتظامي ، انبار آذوقه ، باند هلي کوپتر ، فضي آموزشي ، درماني ،بهداشتي ، خدماتي و ... بصورت موقت کارائي دارند . جهت استفاده از ين فضاها لازم است مطالعات گسترده ي از قبل انجام گرفته باشد . لذا عواملي درفضاهي باز تاثير گذارند از جمله : وسعت فضا ، پوشش کف ، شيب ، نوع عملکرد وکاربري بني همجوار ، نوع جدار ه ، مصالح مصرفي و کيفيت بني همجوار ، ارتفاعبنا با توجه به ينکه آوارهر بنا 5/1 برابر سطح زير بنا در موقعيت عادي است، نوع سازه ، فرمسقف ، جنس پوشش سقف و همچنين وجود شير آتش نشاني ، دکلبرق ، کابل فشار قوي ، پست برق ، خط لوله گاز ، پست تقليل فشار گاز ، منبعآب ، کانال فاضلاب و دريچه کنترل و ...
با شناخت روي عوامل مذکور مي توان از فضا بنحو مطلوب استفاده نمود و باتوجه به معيار ها ، فضا ها را بري خدمات مختلف تفکيک کرد .
ارتباط فضي باز با سير نقاط جهت خدمات رساني مستلزم استفاده از شبکه دسترسيو ارتباطي است لذا شبکه دسترسي يا معابر محدوديت هي را يجاد مي کند که نيازبه شناخت و بررسي آن عوامل است . در ين رابطه بجز مواردي که به آن اشاره شد، عرض معبر ، پل ، مسيل ، عوامل طبيعي ( رودخانه ، مرداب ، درخت و ... ) ،شيب معبر ، طول معبر ، ترافيک و ميزان تردد و .... دخالت دارند.
لازم است مراکز تحقيقاتي زلزله از جمله ستاد حوادث غير مترقبه و کميته هيفرعي تحقيقي کاهش خطرات ناشي از زلزله و لغزش ليه هي زمين مطالعات گسترده واطلاعات جامعي را بري کليه شهر هيي که با خطر نسبي بالا مواجهند انجام وکسب نميند. چون استفاده و استخراج نتيج اطلاعات حاصله بصورت دستي کاري طاقتفرساست ارجح است که از سيستم ريانه ي استفاده گردد.
در ابتدا کليه تقاطع هي اصلي و سواره رو طبق نقشه شهر بعنوان مفصل ( نقاطتصميم گيري ) انتخاب و اطلاعات کليه معابر ( با درجات مختلف ) و همچنينفضاهي باز به کامپيوتر سپرده شود . سيستم ريانه ين امکان را ميدهد که کدامفضا را بري چه عملکردي در نظر بگيريم بعنوان مثال باند فرودگاه هليکوپتر درمکاني که وسعت مورد نياز و امکان ديد کافي از بالا داشته باشد و يا بريرسيدن از نقطه ي به نقطه ديگر شهر جهت خدمات رساني با توجه به کليهمحدوديتهي قيد شده معبري که سهل الوصول و سريعتر باشد انتخاب نمييم .
در انتهي بحث تحقيق و انجام موارد ذيل در طراحي شهري پيشنهاد مي گردد:
کليه فضاهي شهري عمومي شامل پارک ها ، فضا هي سبز ، زمين هي بير وبلااستفاده و ... سهل الورود و بدون مانع از قبيل ديوار ، نرده و يافنسباشد.
- فضاهي عمومي بر اساس سرانه و استاندارد طراحي شود .
- فضاهي عمومي بر اساس سرانه و استاندارد طراحي شود .
- در کميسيونهي ماده 5 مقرر در قانون شوريعالي شهرسازي و معماري يرانتغييرات کاربري به تاني نجام پذيرد.
- شهرداري ها بموجب ماده 7 قانون تاسيس شوريعالي شهرسازي و معماري يران بهمصوبات شوريعالي فوق از جمله صحت اجري طرح هي جامع و تفصيلي مصوب مقيدباشند.
- حوزه مديريت شهرسازي و معماري در انجام امور نظارتي بر صحت اجري طرح هيمصوب کوشا باشد.
- در طراحي شهري تعداد فضاهي باز بخصوص ، فضي سبز ومحل بازي کودکان ( بدونمانع ) در بافت شهري بيشتر ملحوظ گردد.
- ساخت ساز طبق مقررات ملي ساختمان و تحت نظارت دارندگان پروانه اشتغالبکار مهندسي انجام گيرد .
- در طرح هي تفکيکي بر اساس سرانه فضاهي عمومي لحاظ گردد .
بحث فوق مطالعات تخصصي وسيعتر را مي طلبد و جا دارد در کليه زمينه هي مربوطبه زلزله بيشتر تحقيق شود و اطلاعات ما از ين پديده طبيعي افزونتر گردد.

منابع :
- سلسله بحثهاي کارشناسي در u.n.d.p بعنوان کارشناس محقق.
- مجله علمي معماري و شهرسازي
- کتاب فضي شهرسازي مولف : حسين سلطانزاده
- کتاب طراحي فضي شهر : محمود توسلي – ناصر بنيادي
- آئين نامه 2800

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 398]