علل روانی چاقی

واضح آرشیو وب فارسی:پی سی سیتی: علل روانی چاقی (1)

http://img.tebyan.net/big/1389/01/15578271364820324512551919013715819242232.jpg

اسم چاقی که به میان می ‌آید قبل از هر چیزی، آدم یاد خورد و خوراک می ‌افتد و خیال می ‌کند چاق‌ها لابد پُرخوری کرده ‌اند که چاق شده‌ اند. اما شاید کمتر به ذهن ‌مان خطور کند که چاقی علل روان ‌شناختی نیز دارد. دکتر حسین ابراهیمی ‌مقدم، روان ‌شناس و مدرس دانشگاه در این باره توضیح می دهند:

آقای دکتر! چه عوامل روان ‌شناختی در بروز چاقی موثر است؟

گر چه عوامل فیزیولوژیک از قبیل فرآیند تنظیم چربی و میزان سوخت و ساز از عوامل مهم در تعیین وزن بدن هستند، تردیدی نیست که عوامل روان‌ شناختی نظیر یادگیری مشاهده ‌ای، استرس و حالات عاطفی و هیجانی نیز به چاقی کمک می‌ کند.
تنها کافی است که بررسی دقیقی روی آگهی ‌های تبلیغاتی تلویزیونی در رابطه با خوراکی‌ ها داشته باشیم و آن ‌وقت مشخص می ‌شود که بخش اعظم این آگهی ‌ها به فست ‌فود، مواد قندی، شیرینی، چیپس، پفک و نوشابه مربوط است. شرایط و موقعیت‌ ها نیز نقش ایفا می ‌کنند. ‌
جشن‌ های خانوادگی، تماشای تلویزیون، بحث و گفتگو و تنش‌ های محیط کار همه می ‌توانند به زیاده‌ خوری یا دور افتادن از رژیم منجر شوند. میان ‌وعده‌ های برنامه ‌ریزی نشده و در دسترس بودن غذا نیز موجب چاقی می ‌شود. هیجان ‌های منفی مثل افسردگی و اضطراب نیز می ‌توانند به پُرخوری کمک کنند. گاهی افراد در مقابل شادی، درد، اندوه، استرس، محرومیت، تنهایی، ملالت، عصبانیت و یا سایر احسا‌س ‌ها غذا را تسلی‌ بخش می ‌دانند.
عوامل اجتماعی چه‌ طور؟

عوامل اجتماعی و فرهنگی نیز می ‌توانند از عوامل چاقی باشند. مثلا در برخی فرهنگ ‌ها پُرخوری و در نهایت چاقی یا اضافه ‌وزن می ‌تواند نشانه رفاه یا موفقیت باشد! در خارج خانه مطلوب ‌ترین مکان برای دیدن یک دوست، رستوران، آب‌ میوه ‌فروشی یا کافی ‌شاپ است. دعوت کردن مردم به دور یک میز وسیله ‌ای برای حفظ روابط اجتماعی است.
شما گفتید که هنگام هیجان منفی (مثلا هنگام اضطراب) بعضی ‌ها چاق می ‌شوند؛ درست است؟

بله، خیلی از افراد چاق می‌ گویند در مواقع احساس اضطراب یا تنش بیشتر غذا می‌ خورند! آزمایش ‌ها نیز این نکته را تایید می ‌کند. آزمودنی ‌های چاق در موقعیت‌ های پُر اضطراب بیش تر غذا می‌ خورند، حال آن که آزمودنی ‌های میان وزن در موقعیت‌ های کم‌ اضطراب بیش تر می‌ خورند. پژوهش‌ های دیگر نشان می‌ دهد که ظاهرا هر نوع فعال ‌شدگی هیجانی، مصرف غذای بعضی افراد چاق را افزایش می ‌دهد.
در پژوهشی، گروهی از افراد سنگین‌ وزن و میان ‌وزن، چهار فیلم مختلف را در 4 جلسه مستقل تماشا کردند. سه فیلم هیجان ‌های مختلفی را برمی ‌انگیخت: یکی غم‌ انگیز، دومی خنده‌ دار و سومی اکشن بود. فیلم چهارم ماجرای سفری کسل ‌کننده را نشان می ‌داد. پس از تماشای هر فیلم از آزمودنی‌ ها خواستند چند نوع بیسکوییت شور را بچشند و نظرشان را راجع به آن ها بگویند. مقدار بیسکوییتی که آزمودنی‌ های چاق پس از تماشای هر یک از سه فیلم هیجان‌ انگیز خوردند، بسیار بیشتر از آن بود که پس از تماشای فیلم کسل ‌کننده خوردند. افراد میان وزن، صرف ‌نظر از نوع فیلمی که دیده بودند به یک اندازه بیسکوییت خوردند.
شاید افراد چاق به دلیل فراهم بودن مکانیسم پُرخوری در محیط خود، پُرخوری را به عنوان وسیله مقابله با مسایل هیجانی آموخته ‌اند.
خانواده و پدر و مادر در چاق شدن فرزند شان چه نقشی دارند؟

بدن ما ماشین عجیبی است که دقیقا می ‌داند چه‌ وقت هنگام زمان خوردن است و چه موقع باید به آن پایان داد اما برخی عوامل این مکانیسم را دست خوش تغییر می‌ سازند.
ضمنا این جمله‌ ها به گوش تان آشنا است: " بشقاب غذای خود را تمام کن. مردم بیچاره ‌ای وجود دارند که چیزی برای خوردن ندارند " یا " قبل از شام چیزی نخور اشتهایت کور می ‌شود " ... یعنی شاید هنگامی که فرد اشتهایی به خوردن ندارد با گفتن این جمله که بشقاب غذای خود را تمام کن، وی را به سمت پُرخوری سوق می ‌دهیم. این امر باعث می ‌شود فرد نتواند رفتار خوردن را متوقف کند و تا مثلا بسته چیپس را تمام نکند از خوردن دست نمی‌ کشد.

http://img.tebyan.net/big/1389/01/147252935610715521414617237254131158135206117.jpg
پس برای پیشگیری از چاقی باید از همان کودکی شروع کرد؟

بله؛ مناسب ‌ترین سن برای پیشگیری از اضافه وزن در کودکان که به چاقی در بزرگسالی منجر می‌ شود، سال‌های 7 تا 12 سالگی است لذا امر و نهی کردن به کودکان و حساسیت بیش از اندازه در مورد غذا خوردن می ‌تواند در بزرگسالی به مشکلاتی منجر شود.
چه ‌طور می ‌شود که والدین چنین رفتارهایی نشان می ‌دهند؟

واکنش غالب پدر و مادرها به کودکی که احساس عدم امنیت، نا آرامی و استرس دارد، دادن خوراکی است. در نوزادان پستان مادر یا شیرخشک و یا پستانک و در کودکان تنقلات، برای کنترل تنش و استرس به کار می ‌رود. به ویژه در مورد احساسات منفی که مربوط به غیبت پدر و مادر در صحنه می ‌شود.
از طرف دیگر پاره ‌ای پژوهش‌ ها نشان دهنده ارتباط چاقی با پستان مادر بوده‌ اند. اگر طفل با پستان مادر در تعارض باشد، خود عاملی روانی برای چاقی محسوب می ‌گردد.
اگر کودک نتواند راه کارهایی را برای جایگزینی و کنترل احساسات منفی پیدا کند، خوردن، تبدیل به یک جایگزین شده و در بزرگسالی هم هر زمانی که فرد با احساسات منفی مواجه شود، می‌‌ خورد و اگر سطح استرس در زندگی اش از میزان مشخصی بالاتر باشد، چاق می ‌شود.
پس باید خیلی با برنامه غذا بخوریم!

البته؛ جالب این است که به نظر از همان دوران کودکی برای رفتار خوردن، برنامه ‌ریزی می ‌شویم. مثلا مقدار زمان خوردن در ما برنامه ‌ریزی می ‌شود.
در پژوهشی ابتدا مدت زمانی که نوزاد یک شیشه شیر را می ‌مکید تا سیر شود، اندازه‌ گیری شد. در مرحله بعد به سر پستانک بطری چند سوراخ اضافه شد و نتیجه آن بود که در هر دفعه مکیدن حجم بیشتری شیر بلعیده می ‌شد. جالب اینجا بود که در این حالت نوزاد به زمان خوردن پاسخ می ‌داد، یعنی وقتی شیشه و شیر در نصف زمان قبل تمام شد، شیشه دوم را هم می ‌پذیرفت! در مرحله بعدی آزمایش از سر پستانک ‌هایی استفاده شد که در هر مرتبه بلعیدن، به خاطر سوراخ ‌های کمتر، نصف حجم اولیه شیر را در اختیار نوزاد می ‌گذاشتند.
باز هم نتیجه نشان ‌دهنده ی پیروی نوزاد از زمان برنامه ‌ریزی‌ اش بود. به عبارت دیگر در این مورد چون نوزاد در هر مرتبه مکیدن، شیر کمتری می‌ گرفت باز هم همان زمان اولیه را رعایت می ‌کرد. نتیجه آن شد که وقتی شیشه به نصف رسید، دست از خوردن کشید!
شاید به همین دلیل است که روان‌ شناسان از افراد چاق می ‌خواهند که بین یک وعده غذا هم به بهانه ‌های مختلف فاصله بیندازند.
ادامه دارد...
مصاحبه کننده: دکتر مجید سلطانی

علل رواني چاقي (2)

http://img.tebyan.net/big/1389/01/352181362331411631861681831546911517611719488.jpg

در قسمت اول اين مطلب دکتر حسين ابراهيمي ‌مقدم، روان ‌شناس و مدرس دانشگاه در رابطه با عوامل روان ‌شناختي موثر در بروز چاقي توضيحاتي دادند، حالا ادامه ي مطلب را مطالعه نماييد.

پس استفاده از اطلاعات روان ‌شناسي هم مي ‌تواند در برطرف کردن چاقي سهم مهمي داشته باشد؟

بله؛ پژوهش‌ ها نشان مي دهد که با آموختن روش‌ هاي روان‌ شناسي، از قبيل روش‌ هاي وانهادگي و تن ‌‌آرامي و عادت به جايگزيني اين روش‌ ها جهت کنترل احساسات منفي در 70 درصد موارد کاهش چشم ‌گيري در وزن و اصلاح الگوهاي تغذيه ‌اي و در باقي موارد حداقل رضايت از خود به وجود مي ‌آيد.
آيا انتظارات هم در چاقي نقش دارند؟

به نظر مي ‌رسد نقش انتظارات هم در چاقي مهم است. در آزمايش، کودکان چاق و معمولي حق داشتند روزي يک بستني بخورند. اين روند به مدت دو هفته ادامه داشت. پس از آن اعلام شد که بنا به دلايل منفي دستگاه بستني ‌ساز خراب است. اول آن که کودکان چاق بيشتر از کودکان طبيعي نسبت به اين امر واکنش منفي مثل غرولند کردن و شکايت کردن نشان دادند. ثانيا وقتي اعلام شد که عيب دستگاه‌ ها برطرف شده، کودکان معمولي تقاضاي بستني روزانه خود را کردند، در حالي که کودکان چاق مدعي دريافت بستني ‌هاي اين ايام اخير هم بودند و بعضا قهر هم مي ‌کردند!
چرا برخي افراد به رغم آن که دست به رژيم لاغري مي ‌زنند، گاهي با پُرخوري دوباره چاق مي ‌شوند؟

برخي افراد به اين خاطر چاق مي ‌مانند که همراه برنامه غذايي به پُرخوري دوره‌ اي دست مي ‌زنند. مثلا مرد چاقي برنامه لاغري دو روزه خود را قطع مي ‌کند و آن ‌قدر پُرخوري مي ‌کند که ميزان کالري مصرفي وي فراتر از زمان قبل از لاغري مي ‌رسد چون برنامه لاغري نوعي محدوديت آگاهانه بوده، کنار گذاشتن اين محدوديت سبب افزايش مصرف کالري شده است. پژوهشگران براي فهم دقيق‌ تر نقش محدوديت‌ هاي آگاهانه، پرسش ‌نامه‌ هايي تنظيم کرده ‌اند حاوي سوالاتي در مورد برنامه غذايي، تغييرات وزن بدن از گذشته تا حال و اشتغال ذهني با مساله خوردن (نمونه سوال ها: هر چند وقت يک بار برنامه لاغري داريد؟ آيا پيش ديگران به اندازه مي ‌خوريد ولي وقتي تنها هستيد پُرخوري مي‌ کنيد؟).
نتايج نشان داده که تقريبا همه افراد را - چه لاغر، چه متناسب، يا چاق – مي توان در دو طبقه‌ جاي داد:
* کساني که آگاهانه مقدار غذاي خود را محدود مي ‌کنند
* و کساني که محدود نمي‌ کنند.
به علاوه، صرف ‌نظر از وزن بدن، از لحاظ رفتار غذايي، افراد خويشتن ‌دار بيشتر از افراد ناخويشتن ‌دار، شبيه افراد چاق هستند.
در يک بررسي آزمايشگاهي نشان داده‌ اند که کنار گذاشتن خويشتن ‌داري در غذا خوردن، چه پيامدهايي دارد. در اين بررسي از افراد خويشتن ‌دار و ناخويشتن‌ دار خواسته شد يا يک شيريني خامه‌ اي بخورند يا 2 شيريني خامه ‌اي يا هيچ. بعد، از آن ها دعوت شد نمونه‌ هايي از انواع بستني را بچشند و هر قدر مايل ‌هستند بستني بخورند. ناخويشتن ‌داران هر چه بيشتر نان خامه ‌اي خورده بودند، به همان نسبت بستني کمتري خوردند اما افراد خويشتن‌ دار در غذا پس از صرف دو نان خامه ‌اي بيشتر بستني خوردند تا افرادي که يک نان خامه‌ اي خورده يا اصلا نان خامه ‌اي نخورده بودند. بنابراين خويشتن‌ داران که سعي دارند ميل طبيعي خود را به خوردن غذا نديده بگيرند، در عين حال ممکن است احساس سيري را نيز که پيام
‌دهنده خودداري از غذا خوردن است،‌ ناديده بگيرند!

http://img.tebyan.net/big/1389/01/183282421335217113521023823981721106128219.jpg
پژوهشي درباره چاقي

در آدميان رفتار غذا خوردن گاهي از تعادل حياتي فاصله مي ‌گيرد. برخلاف ديدگاه متعادل حياتي، وزن بعضي مردم آن‌ قدرها هم ثابت نيست. رايج ‌ترين انحراف از تعادل حياتي در غذا

خوردن چاقي است که در جامعه ي ما هم رواج دارد. به نظر جدا از شيوع و توزيع ميزان واقعي چاقي در دو جنس، احساس اضافه ‌وزن داشتن در ميان زنان رايج ‌تر است! آزمايش زير تاييدي بر اين مدعا است:
به صدها پسر و دختر دانشجوي دوره ليسانس نقاشي‌ هايي از هم‌ جنسان‌ شان ارايه شد. تصاوير هر جنس روي مقياسي از بسيار لاغر تا بسيار چاق قرار داشت. از آزمودني ‌ها خواسته شد مشخص کنند: 1) کدام تصوير بيشترين شباهت را به خودشان دارد 2) کدام تصوير آرماني است، يعني تصويري است که خيلي ميل دارند شبيه به آن باشند و 3) کدام تصوير بيشترين جذابيت را براي جنس مخالف دارد. نتايج آزمايش تفاوت چشم‌ گيري را بين زنان و مردان نشان داد. مردان تصاوير بسيار مشابهي را به عنوان تصوير فعلي، تصوير آرماني و تصوير جالب از نظر زنان انتخاب کردند. به عبارت ديگر مردان فکر مي‌ کردند که وزن ‌شان بسيار نزديک به وزن آرماني و نيز وزن جذاب براي زنان است. در مقابل زنان تصاوير بسيار متفاوتي را به عنوان تصوير واقعي خود، تصوير آرماني و نيز تصوير جذاب براي مردان انتخاب کردند (دو تصوير آخر نسبتا به هم نزديک بود). آشکار است که زنان از وزن‌ شان راضي نبودند و خود را چاق ‌تر از آن مي ‌پنداشتند که براي مردان جذاب باشند اما معلوم شد اين تصويري تحريفي است زيرا وقتي از آزمودني‌ هاي مرد خواسته شد که جذاب ‌ترين تصوير زن را برگزينند، تصوير انتخابي آن ها به طور متوسط چاق ‌تر از تصويري بود که زنان به عنوان تصوير آرماني يا جذاب ‌ترين تصوير برگزيده بودند بنابراين دانشجويان دختر به خطا فکر مي ‌کردند که دانشجويان پسر به دختران بسيار لاغر علاقه دارند. اين تصوير ذهني غلط مي‌ تواند تبعات زيادي از قبيل افسردگي يا دست زدن به رژيم‌ هاي غذايي دوره‌ اي ناموفق و احساس حقارت در پي داشته باشد.
البته چاقي تهديدي جدي براي سلامت است و در شيوع بيماري ‌قند و فشارخون و بيماري‌ هاي قلبي نقش دارد. علاوه بر اين ها گاهي چاقي نوعي نقطه ‌ضعف اجتماعي به شمار مي ‌آيد و آدم‌ هاي چاق غالبا شکمباره و فاقد اراده شناخته مي ‌شوند که البته اصلا داوري درستي نيست.
مصاحبه کننده: دکتر مجيد سلطاني

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: پی سی سیتی]

[مشاهده در: www.p30city.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 256]