نگاه ستارگان خاك به گشايش افلاك

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نگاه ستارگان خاك به گشايش افلاك
سعيد مستغاثىسومين فيلم بلند سينمايى محمد على آهنگر بعد از نيمه گمشده و نبات داغ، بسيار جسورانه تر از دو فيلم قبلى به نظر مى رسد، اين درحالى است كه حداقل تماشاگران پرو پا قرص سريال هاى تلويزيونى در دهه فجر يكى دوسال اخير، سريال جذاب تا صبح را از اين فيلمساز به خاطر دارند. ضمن اينكه آهنگر براى فيلمنامه فرزند خاك، همكارى محمدرضا گوهرى را (كه پيش از اين با آثارى چون خيلى دور، خيلى نزديك،،يك تكه نان و واقليما قابليت خود را به اثبات رسانده بود) نيز در كنار خود داشت و اساسا طرح و فيلمنامه اصلى بازهم مثل كارهاى قبلى به گوهرى و فكر خلاق و هوشمند وى مربوط بودكه با جسارت و تخصص محمد على آهنگر تركيب مناسبى را به وجود آورد و به حق بهترين فيلم جشنواره بيست و ششم و اكران سال ۱۳۸۷را پديد آورد. فرزند خاك يكى ديگر از حكايات ناگفته و تكان دهنده هشت سال دفاع مقدس است كه براى نخستين بار در مقابل دوربين سينما قرار مى گيرد. به نظرم پس از فيلم تركش هاى صلح (على شاه حاتمى) كه درباره تجارت و خريد و فروش بقايا و پسماندهاى ابزار و ادوات جنگى و مسائل پيرامونى آن بود، اينك فرزند خاك محمد على آهنگر، بعد ديگرى از مشاغل پس از جنگ و وابسته به آن را مطرح مى كند كه شايد در وهله نخست، باورنكردنى و حيرت انگيز بنماياند؛ جمع آورى و فروش استخوان هاى رزمندگان شهيد به ستاد تفحص توسط برخى اكراد كه سال هاست با چنين حرفه اى روزگار مى گذرانند. شايد هيچگاه فكر نكرديم پيكر پاك همه اين شهدايى كه هرازچندگاه در شهرهايمان به تشييع شان مى رويم، چگونه و چطور به دست مى آيند و تا امروز كجا بوده اند.اگرچه شايد بعضا براين باور تا حدودى صحيح بوده و هستيم كه گروه هاى تجسس داخلى بقاياى پيكرهاى بسيارى از شهدا را در همين خاك سرزمين خودمان مى يابند، اما بسيارى از شهدا هنوز در آن سوى مرز و در ميان ميادين مين خصوصا كردستان عراق مدفون هستند. پس چگونه آنها را به وطن بازمى گردانند، درحالى كه در خود عراق، هيچ گروه تجسسى براى يافتن پيكرهاى شهداى ايرانى و كشته شدگان عراقى وجود ندارد .فيلم فرزند خاك براى اولين بار تلاش خطرناك چندين ساله گروهى از زنان و مردان كرد عراقى و ايرانى را نشان مى دهد كه چگونه با صبر و حوصله و دقت، استخوان هاى پيكرهاى پاك رزمندگان شهيد ايرانى را از زيرخاك و لابلاى ادوات منهدم شده جنگى بيرون كشيده و تحويل مقامات مسئول مى دهند تا درمقابل، دستمزدى دريافت نمايند و البته چشم هاى منتظرمانده خانواده هاى آنها را هم آرام تر گردانند. دراين بين كوچكترين نقصى در تعداد استخوان ها، مسئول ارزيابى را دچار ترديد مى گرداند و البته شناسايى ايرانى بودن پيكر استخوان هاى به دست آمده نيز خود حكايتى غريب دارد. اينكه چگونه از طريق بقاياى زيرپوش هاى مندرس روى استخوان ها و يا رنگ آنها، به ايرانى يا عراقى بودن صاحب آن استخوان پى مى برند. تشخيص اين تفاوت ها حتى از طريق بوى آنها، روايتى تكان دهنده از فداكارى و ايثار هزاران شهيد گمنام برخاك افتاده اى است كه حتى استخوان شان، فرياد دفاع از عقيده و ايمان و آب و خاك مى زند. گويى امروز نيز دفاع آنها از سرزمين و باورهاى آرمانى شان،به شكل خاموش ادامه دارد. اينكه لحظه اى مخاطب اين نسل رابه فكر مى اندازد صاحبان اين استخوان هاى بعضا خرد و پراكنده، چه غيرتمندانى بودند كه بدون هيچگونه چشمداشت و انتظار پاداش اين جهانى،تنها به خاطر باور خود، همه دلبستگى و علائق دنيوى خويش را وانهاده و به جايى رفتند كه حتى كوچكترين اثرى از خود به جاى نگذاشتند.فيلمنامه محمدرضا گوهرى و كارگردانى محمد على آهنگر، به خوبى فضاى تكان دهنده و در عين حال دلخراش فرزند خاك را در ترسيم اين موقعيت دشوار نشان مى دهد و شگفتى بالاتر اينكه همسر شهيدى با استفاده از چنين چالش و پارادوكس مابين مرگ و زندگى (مابين انگيزه آدم هايى كه براى گذران زندگى اجساد را بيرون مى كشند و استخوان هاى به جاى مانده از شهدايى كه زندگى خويش را براى اعتقادشان از كف داده اند) سعى دارد به جسد شهيد خود دست يابد و پس از شانزده سال، با ديدار بقاياى آن، غم دلتنگى هايش را تسلى بخشايد. چراكه اطمينان دارد پيكر همسر شهيدش، پس از گذر اين سالها، همچنان سالم مانده است. فيلم فرزند خاك با تلاش مخفيانه و پنهانكارانه زنى به نام مينا (كه مادر پسر نوجوانى هم هست) براى گذر غيرقانونى از مرز و رسيدن به همسرى كه ۱۶ سال پيش از دست رفته آغاز مى شود. انگار قرار است وى به دنبال كسى برود كه از مملكت گريخته! يعنى در واقع برداشت قاچاقچيان و رابطين آنها چنين است. اما لحن بيانى فيلمنامه، وجه دوگانه اى در ابتدا به اين جستجو مى دهد.از يك سو، رابطه مينا و پسرش و همچنين صحبت هايشان، حكايت از مفقود الاثرى عزيز دارد و از ديگر سو حرف هاى فرد رابط (كه يك پارچه فروش هم هست) با كسانى كه در ازاى دريافت پول، افراد را به طور غيرقانونى از مرز خارج مى كنند، هويت ديگرى براى همسر گمشده زن ارائه مى كند. آنجا كه به زن مى گويد آنان كه آنطرف مرز هستند، پس از جنگ اول خليج فارس، دل خوشى از امثال شوهر وى ندارند. سفر مينا به سوى ديارى كه همسرش در آن مقيم شده، همراه زن باردار كردى به نام گوانا (با بازى درخشان مهتاب نصيرپور) صورت مى پذيرد كه از دار دنيا، چند خواهر و يك برادر معلول برايش باقى مانده و زندگى پرخطرى در ميان ميادين مين و بقاياى ادوات جنگى تا باقيمانده اجساد رزمندگان ايرانى را يافته و با تحويل استخوان هايشان به ستاد تفحص، خرج زندگى خود و خواهران و برادرش را تامين مى نمايد. او هم براين تصور است كه همه سماجت مينا و هزينه هنگفتى كه متقبل مى شود تا به طور غيرقانونى به كردستان عراق سفر كند، بابت يافتن همسر و تلاش براى بازگرداندن وى به وطن است، چراكه مدام در صحبت هايش از برگرداندن شوهرش به ايران سخن مى راند. اما هنگامى كه عكس مينا و منصور(يعنى همان فرد مفقود شده) از بقچه كوچكش بيرون مى افتد و گوانا و خواهرش، آن را مى بينند تازه متوجه مى شوند كه همسر زن ايرانى، همان رزمنده ايرانى است كه پس از ۱۶ سال پيكرى سالم در مزارش برجاى گذارده و همين موضوع باعث شده كه ماموستاى بزرگ (روحانى معظم كردها) آن را مقدس اعلام نموده و اجازه انتقالش را ندهد. اما سفر اديسه وار مينا به مزارآباد همسر مفقودالاثرش، همراه گوانا و خانواده او، وجهى فراتر از وصل دوباره دارد. او با زندگى آدم هايى مواجه مى شود كه اگر چه هنوز در سختى و رنج حاصل از سالها جنگ و آوارگى به سر مى برند ولى همچنان از بركت وجود بقاياى پيكرهاى رزمندگان سالهاى دفاع مقدس، گذران زندگى مى كنند. رزمندگانى كه يافتن استخوان هايشان، خرج زندگى آنها را مى دهد و پيكرهاى سالم مانده شان، در آن كارزارى كه خشكه مقدس هاى وهابى، امامزاده ها را به آتش مى كشند، نيازهاى معنوى شان را تامين مى نمايد تا براى دعا و نذر و نيازشان، ملجا و منبعى داشته باشند. از همين روست كه تا درمى يابند مينا،همسر همان شهيدى است كه پيكرش پس از ۱۶ سال، سالم مانده، ترديد نكرده و به سوى سرايش روان مى شوند تا حاجت بگيرند، كودكشان را متبرك سازند و او را واسطه و شفيع مابين خود و خدايشان قرار دهند. مينا در سفرش متوجه مى شود كه جنگ هنوز در آن سوى مرزها ادامه دارد و كشته و مجروح و معلول مى گيرد، همچنانكه خواهر گوانا را به كام خود مى كشاند. گويى وراى مرز، همچنان كه شهدا مانند ايام جنگ، سالم مانده اند، جنگ هم پس از ۲۰ سال پايان يافتن، نفير مرگ و نابودى اش را حفظ كرده است، همچنانكه در واقعيت هم در طى اين ۲۰ سال پس از آتش بس ميان عراق و ايران، لحظه اى، آب خوش از گلوى عراقيان پايين نرفت و هنوز دود و آتش جنگ تحميلى عراق عليه ايران، فرو نشسته بود كه صدام به كويت لشكر كشى كرد و بعد از آن بود كه آمريكا و اعوان و انصارش با تمام نيرو به عراق حمله برده و حرث و نسلش را زير آتش گرفتند. اگرچه صدام و دار و دسته اش كمترين آسيبى نديدند و پس از پايان جنگ كه مردم عراق و به خصوص شيعيان عليه صدام به پا خاسته بودند و عنقريب مى خواستند كه تومار حكومتش را درهم بپيچند بازهم اين آمريكا و اذنابش بودند كه صدام را به تاج و تخت بازگردانده و به جان مردم عراق انداختند تا بارديگر قتل عام شيعيان و ديگر آزاديخواهان را برپا كند و گورهاى دسته جمعى را از اجسادشان پرسازدو بالاخره پس از آن قتل عام ها بود كه تازه حاكمان آمريكا خواب نما شدند كه صدام داراى سلاح كشتار جمعى است( اگرچه از پيش مطلع بودند، چون به قول مايكل مور خودشان در اختيارش گذارده بودند) و از همين رو تهاجم تازه اى را به اين كشور آغاز كردند كه تا به امروز ادامه دارد و بنا به گزارشات منابع رسمى و غيررسمى، تاكنون ميليون ها نفر از مردم بيگناه آن سرزمين را به خاك و خون و آوارگى كشانده است. مينا نيز تداوم جنگ خانمان سوز را در آن سوى مرز كاملا حس مى كند، انگار كه واقعا پس از ورود به كردستان عراق، مرز زمان را هم درنورديده و به ۱۶ سال پيش وارد شده است. چه در آن ميادين مملو از ابزار و ادوات جنگى، چه در يافتن بقاياى اجساد شهدا و چه در آن حملات غارتگرانه وهابى ها به اماكن مذهبى. اما آنچه همه اين پديده هاى واقعى را تحت تاثير قرار مى دهد، همان حقيقت پيكر سالم رزمنده ايرانى است كه در ميان آن همه مصيبت، به نسخه اى شفابخش و منبع اميد و آرزو بدل گشته است. انگار نيروى معنوى تازه اى براى ادامه زندگى و تلاش و مبارزه با ناملايمات و جنگ، به آن مردم تزريق نموده است، آنچنانكه ماموستاى بزرگ امر كرده هيچ كس اجازه جابه جايى آن را ندارد. چنين معجزه اى دستمايه قرار مى گيرد تا در پايان سفر مينا، تولد نوزاد گوانا كه خود در پاى بقاياى هليكوپتر ايرانى جان به جان آفرين تسليم نمود، او را به حقيقتى تازه در زندگى آگاه ساخته، تا براى زنده نگاه داشتن نوزاد، ديدار همسر جاويد الاثر را به مراقبت از نوزاد واگذارد و اين پايانى درخور براى فرزند خاك است. در روايات آمده كه به هنگام ظهور و قيام حضرت مهدى صاحب الزمان (عج)، ۳۱۳ نفر به يارى اش مى شتابند كه برخى از آن ۳۱۳ نفر از جمله ساكنين ديار باقى هستند. علما ء، صلحا ء و صديقين و خاصانى كه پيكرهايشان تا آن روز سالم در زير خاك باقى مانده، برخاسته و به يارى امام عصر مى شتابند. شايد رزمندگانى مانند منصور كه جسمشان ساليان دراز پس از مرگ هم دست نخورده باقى مانده، از جمله همان ياران و ۳۱۳ نفر باشند. از همين رو بود كه حضرت امام (ره) رزمندگان جبهه هاى دفاع مقدس را سربازان امام زمان خواندند، چراكه علاوه بردفاع از انقلاب و نظامى كه ان شاءالله به حكومت جهانى حضرت مهدى (عج) پيوند خواهد خورد، معجزات شگفت و حيرت انگيزى هم پيرامون شهادت آنها وجود داشت و به ثبت رسيد. رزمندگان شهيدى كه پس از شهادت و به هنگام خاك سپارى، لبخند برلبانشان نقش بسته بود، شهدايى كه به هنگام خاكسپارى بوى عطر گل مى پراكندند، شهدايى كه فرسنگ ها دور از مكان شهادت و در نقاط مورد وصيتشان يافته شدند، شهدايى كه. . . شايد كه نظر سازندگان فرزند خاك از اشتياق مينا و ساير آدم هاى آن ديار فراسوى مرز به پيكر سالم شهيد ايرانى، اعتقاد به اين حقيقت بوده كه وى مى تواند از ياران حضرت مهدى (ع) باشد. اينكه به نوعى آن جستجو و سفر مينا در اشتياق انتظار مولايى بوده كه همسر شهيد او به سربازى آن مولا جان داد و در آرزوى روز موعود، در خاك خفت تا بار ديگر برخيزد و به يارى مولايش بشتابد. در روايت است كه مشتاقان حقيقى امام عصر (عج)، حتى پس از مرگ نيز فراخوانده مى شوند تا در زمره ياران آن حضرت قرار گيرند. آنان كه اين عبارات دعاى عهد را نه برزبان كه در دل حك كرده اند: . . . خداوندا، مرا از ياران و هواخواهان او و از كسانى كه مدافع او خواهند بود، قرار ده، آنان كه اوامرش را به سرعت انجام مى دهند و از او حمايت مى كنند و مشتاقانه بر دلبستگى بدو پيشى مى گيرند و در كنار او شهيد مى گردند. . . شايد كه نگاه سازندگان فرزند خاك از آن صبر و انتظار مينا و سفر و تلاش طاقت فرسايش براى يافتن سرباز امام زمان، به نوعى روايت انتظار حقيقى براى خود مولا باشد كه براى اين انتظاربايستى رنج قدم زدن در بيابان وخار مغيلان رابرجان هموار كند. شايد كه مينا مى خواست از طريق سرباز امام زمان به خود آقا برسد. شگفت آن كه ما با همه ادعا و شعر و شعار، در اين سوى مرز كمتر به اين حقايق باور داريم. همان طور كه آن فرمانده ستاد تفحص(با بازى قاسم زارع) همه آن حقيقت پيكر سالم رزمنده شهيد پس از ۱۶ سال را جز مشتى عكس و شايعه نمى داند و گويى خود چندان اعتقادى بدان ندارد، درحالى كه كردهاى آن سوى مرز و آنها كه مذهبى به جز تشيع دارند، بيش از آن فرمانده شيعه، به معجزه الهى درباره رزمنده شهيد ايمان پيدا كرده اند. نمى دانم در روزمرگى غرق شدن، چنين بلايى سرما مى آورد كه در امان خدا بودن را مترادف بى پناه بودن مى پنداريم آنچنانكه همان فرمانده به پسر رزمنده شهيد طعنه مى زند، چرا مادرش را به امان خدا رها كرده و پسر چه عميق و ايمان مدارانه پاسخش مى دهد كه مگر بهتر از خدا هم سراغ داريد. شايد نگاه فيلمسازان فرزند خاك،به نوعى روزمره شدن ايمان ما را در كادر دوربين قرار داده كه حتى با انتظار فرج و باور به ظهور حضرت ولى عصر هم برهمين اساس برخورد مى كنيم، گويى كه فرج امام زمان، يك باور انتزاعى است و بسيار دور از ما قرار دارد! (همچنان كه مرگ را بسيار دور از خود تصور مى كنيم در حالى كه به فاصله ثانيه اى از ما واقع است). انتظار فرج امام زمان را در جشن نيمه شعبان خلاصه كرده ايم و پس از آن، چنان به اين مهمترين اعتقاد شيعى فكر مى كنيم كه گويى هرگز اتفاق نمى افتد، اين در حالى است كه در ميان شيعيان خارج از كشور و همچنين اهالى ساير اديان و مذاهب الهى و آيين هاى غيرالهى، اعتقاد به منجى موعود، هر زمان بيشتر و بيشتر شده و تدارك براى استقبال از وى افزون تر مى گردد. اين آمادگى آنچنان شدت و حدت يافته كه در ميان اوانجليست ها(مسيحيان صهيونيست) كه در انتظار بازگشت مسيح موعود هستند، حتى البسه و ابزارآلات استقبال از وى آماده گرديده و جنگ آخرالزمان و مكان هاى آن (برحسب روايات كتب مقدسشان) نيز تدارك ديده شده است! و بسيارى از جنگ هاى امروز دنيا را به بهانه همان انتظار به راه انداخته و مى اندازند. اين درحالى است كه امروزه سيل فيلم هاى آخرالزمانى از كارخانه روياسازى هاليوود بيرون آمده و به سرزمين هاى اسلامى سرازير شده و به خورد جوانان ما داده مى شود، امروزه بيش از ۱۲۰۰ كانال تلويزيونى و ماهواره اى به تبليغ درباره آخرالزمان اوانجليست ها مشغول است، در حالى كه ما با همه داد و فرياد درباره امام زمان (ع) و انتظار فرج ايشان، در طى نزديك به ۳۰ سال پس از انقلاب، يك شبكه يا كانال راديو تلويزيونى به اين امر اختصاص نداده و حتى يك فيلم هم درباره آن حضرت، نشانه هاى ظهور ايشان و شرايط آخرالزمان منتهى به آن ظهور (كه پايان جهان نيست، بلكه پايان دنياى ظلم و ستم و كفر است) نساخته ايم. به راستى ما تا چه اندازه براى استقبال از منجى موعودمان آماده شده ايم برطبق آمار، امروزه بيش از ۲۷۵ دانشگاه در سراسر دنيا وجود دارد كه برروى موضوعات آخرالزمان، منجى گرايى و موعودگرايى كار مى كنند و اين درحالى است كه موضوع آخرالزمان در هيچ يك از دانشگاههاى كشورهاى اسلامى و به خصوص شيعه (كه به منجى زنده و حاضرى اعتقاد و ايمان دارند) ولو به اندازه ۲ واحد درسى مطرح نيست. امروز بيش از يكصد سال از عمر دانشكده هاى ويژه آخرالزمان شناسى در واتيكان مى گذرد كه به مدرك دكترا هم اكتفا نكرده اند، در حالى كه در هيچ كدام از دانشگاههاى اسلامى حتى درس اختيارى آن هم وجود ندارد. در اين روزها كه مصادف با ايام خجسته ميلاد حضرت ولى عصر، امام زمان (عج) است، تماشاى فرزند خاك مى تواند خود يادآور انتظار حقيقى باشد كه افضل عبادات است. كه انتظار فرج، تنها به گوشه نشستن و هر نيمه شعبان شربت و شيرينى خوردن محدود نمى شود. حسب مراجعه به روايات موثق، آمده است، زمانى كه زمينه هاى ظهور حضرت امام مهدى (ع) فراهم مى آيد، نام امام در همه جا منتشر مى شود، چنانچه با نگاهى اجمالى در اوضاع امروز جهان به سهولت در مى يابيم كه در هيچ دوره اى از تاريخ گذشته، پس از نبى اكرم (ص) تا به امروز در اين حد، از منجى موعود گفت و گو در ميان نبوده و تا اين حد زمينه براى گفت و گو از منجى مقدس فراهم نگرديده و اينقدر طلب عمومى براى آن اتفاق نيفتاده است. انگار به خواست خدا، همه شرايط و زمينه ها در حال آماده شدن است. اما صرف نظر از تمام اين مسائل، يك تكليف بزرگ براى همه ما شيعيان وجود دارد كه در هر كجا هستيم، بايستى همه عقربه ها را با عقربه و زمان ظهور تنظيم كنيم و با جهت گيرى موعود مقدس براى ظهور و برپايى عدالت همسو شويم. هر كسى در هركجا كه هست، مكلف است از امام ياد كند، معرفت امام را منتشر نموده و زمينه هاى اتصال و ارتباط با ساحت قدسى حضرت مهدى(ع) را فراهم كند. در بيان و لسان ائمه هدى (ع) اين موضوع بارها تاكيد شده كه براى فرج امام زمان، دعا كنيد. اما اين دعا به آن معنى نيست كه در گوشه اى خلوت بنشينيم و دست به آسمان برداريم. دعايى كه متضمن حركت فعال و حركت جهادى است (آنچنان كه منصور، رزمنده شهيد فيلم فرزند خاك و همسرش انجام دادند) و حسب اين دعاست كه طلب عمومى اتفاق مى افتد و آسمان،گشايش بزرگ را باعث خواهد شد. روايت زيبايى از حضرت امام جعفر صادق (ع) وجود دارد كه بنى اسراييل حسب آنچه مرتكب شده بودند، مى بايست ساليان دراز غيبت حضرت موسى (ع) را تاب مى آوردند. جرمى انجام داده بودند كه كيفرش، ساليان طولانى غيبت بود. اما در اثر دعا و جزع و فزع، خداوند برآنها بخشيد و سالهاى بسيارى از دوران غيبت كاسته شد.حضرت تاكيد مى كنند كه اگر شما هم مانند بنى اسراييل از خداوند طلب كنيد، خداوند برشما هم مى بخشايد و فرج امام زمان را مى رساند.
يکشنبه 10 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 76]