بررسي چالشهاي صنعت و هنر انيميشن در گفتگو با دست اندركاران اين عرصه؛ انيميشن؛ رؤياي فراموش شده!

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: بررسي چالشهاي صنعت و هنر انيميشن در گفتگو با دست اندركاران اين عرصه؛ انيميشن؛ رؤياي فراموش شده!
* مليحه پژمان
* قسمت اول

درآمد

انيميشن، يعني ساخت تصاوير متحرك به هر صورت و به هر شكل. انيميشن ها روشهاي ساخت بسيار گوناگوني دارند كه يكي از اين روشها استفاده از رايانه است و كاربردهاي گوناگوني دارند، از قبيل: تيزرهاي تبليغاتي، برنامه هاي علمي آموزشي، جلوه هاي ويژه يا انيميشن تركيب شده با فيلم، ساخت انيميشن براي سرگرمي كودكان و نوجوانان، ساخت محيط هاي شبيه سازي شده واقعي، توليد بازيهاي رايانه اي و...
در زمانهاي آغاز پيدايش سينما، كساني كه به ساخت فيلمهاي سينمايي و تلويزيوني مشغول بودند به فكر افتادند تا از جهان گسترده و بي نهايت ذهن و تصورات و تخيل خود تصاويري ارائه كنند. پس با كنار هم گذاشتن نقاشي هاي متعدد، تصاويري متحرك ساختند و اين نحوه ساخت فيلم را انيميشن ناميدند. به مرور زمان اين انيميشن ها از حالت كوتاهي و خشكي حركات و محيط درآمدند. امروزه شركتهاي بزرگ بسياري در مورد توليد انيميشن تلاش مي كنند و البته سود زيادي هم عايدشان مي شود. در تمام دنيا توجه ويژه اي به انيميشن بويژه در حوزه كودكان و نوجوانان مي شود و پس از توليد كارتونهاي تلويزيوني، توليد بازيهاي انيميشن 3 بعدي رايانه اي، جايگاه ويژه اي را به خود اختصاص داده است. در ايران هم حدود 40 سال از عمر انيميشن مي گذرد، اما با وجود اين سابقه طولاني، هنوز هنرمندان در اين عرصه از بسياري مسائل مرتبط با اين مقوله گلايه مندند. ما در ايران ظرفيتهاي بالايي به لحاظ محتوايي و فني داريم و انيماتورهايي در كشورمان كار مي كنند كه نمي توان تواناييهايشان را در ساخت آثار انيميشن ناديده گرفت، اما آن چنان كه بايد از توانايي آنان بهره گرفته نشده است. در اين گزارش كه در دو قسمت ، امروز و فردا تقديم خوانندگان مي شود با محوريت انيميشن و كاركردهاي آن به سراغ هنرمندان اين عرصه مي رويم تا آنها پاسخگوي اين پرسشهاي ما باشند.
* مهمترين چالشها و موانع موجود پيش روي صنعت و هنر انيميشن در كشور ما چيست؟
* آيا ضرورت تأسيس نهادي مستقل براي سازماندهي، هماهنگي و حمايت از هنرمندان اين رشته در كشور احساس نمي شود؟
* نهادهاي حمايتي مثل، مركز گسترش سينماي مستند و تجربي، مركز فرهنگي هنري صبا، كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان تا چه حد در ارتقاي صنعت و هنر پويانمايي در كشورمان تأثيرگذار بوده اند؟
***
* آيدين آغداشلو/ گرافيست و نقاش:
چيزي به اسم انيميشن نداريم
انيميشن در ايران چند دوره مختلف را طي كرده تا به اين جا رسيده است دوره اول تجربه اي بوده كه به وسيله بعضي پيشكسوتها مثل «جعفر تجارتي» صورت گرفت كه البته اوليه و ناشيانه بود، اما نشان مي داد كه هنرمندان ايراني علاقه مند به كار در اين رشته هستند.
دور دوم با تشكيل كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان همراه بود، و در دهه هاي 40 و 50 اين مركز مروج و مشوق انيميشن شد و تعدادي از هنرمندان گرافيست كه در كار گرافيك صاحب شهرت بودند، كارهايي را در اين عرصه كردند؛ كساني مثل «فرشيد مثقالي»، «نفيسه رياحي»، «نورالدين زرين كلك» و... در اين دوره، انيميشن ايران صاحب جوايز قابل توجهي شد.
او خاطر نشان مي كند:«متأسفانه در دوران پس از انقلاب، چندان توجهي به انيميشن نشد و شايد در طول 10 سال اخير با استفاده از كاربرد رايانه تجربه هايي صورت گرفته، اما در قياس با آن چيزي كه در جهان معاصر مي گذرد، انيميشن ما راه بسيار طولاني در پيش دارد. ما هنوز قادر نيستيم انيميشن هاي داستاني پر كار و مفصل توليد كنيم كه آن هم به علت عقب افتادگي تكنولوژيك و نداشتن تجربه و سابقه، همچنين عدم وجود مؤسساتي است كه بتوانند كار را به عهده بگيرند. انيميشن با خلاقيت و انديشه ابداع سر و كار دارد و خلاقيت به هزينه هاي عظيم و فناوري پيشرفته نياز دارد. اگر حمايتهاي لازم انجام شود، حرفهاي قابل گفتن زيادي هست» آغداشلو در ادامه مي گويد: «هنوز هنرمنداني كه در دهه 40 و 50 براي كانون پرورش فكري كودكان كار مي كردند، فعال هستند. يكي ديگر از مراكزي كه مي تواند در اين زمينه به پيشرفت كار كمك كند، صدا و سيماست. انيميشن به تصميم گيري، بودجه و حمايت نياز دارد كه هر سه اينها در صدا و سيما به صورت بالقوه وجود دارد.
تصور كارگاههاي كوچكي كه نمونه هاي عالي انيميشن ايراني را توليد كنند، تصور بعيدي نيست اما اين كار به سرمايه گذاري زيادي نياز دارد كه در عين حال مخارج تهيه را به دليل نبودن امكانات نمايش كافي جبران نمي كند. انيميشن به بازاريابي در سطح حرفه اي نياز دارد. درست مثل حمايتهايي كه وزارت ارشاد در مورد سينماي ايران انجام مي دهد.
در اين صورت انيميشن مي تواند روي پاي خود بايستد. در حال حاضر به نظر مي رسد كه حتي انيميشن هاي مذهبي هم مخاطبان خود را به اندازه كافي راضي نمي كنند كه اين مسأله در مورد ساير انيميشن ها نيز صادق است. ما ظرفيتهاي خوبي داريم اما بي برنامگي، اين ظرفيتها را از بين مي برد. در اين شرايط چيزي به اسم انيميشن نداريم!»

* محمدرضا كريمي صارمي/ دبير دوسالانه انيميشن تهران:
در انيميشن، ضعف مديريت داريم
چالشها در حوزه انيميشن كم نيست، اما آنچه اخيراً هنرمندان اين عرصه را آزار مي دهد، اين است كه مديريت و برنامه ريزي خوبي در اين عرصه نداريم. وقتي كه مي بينيم از سال 2004 به بعد، كشورهايي مثل هند، مالزي، سنگاپور و حتي كشورهاي حاشيه اي مثل عربستان سرمايه گذاري زيادي دراين عرصه كرده اند، باوجود نداشتن تجربه در انيميشن، صددرصد در آينده نسبت به ما كه چهل سال در اين زمينه تجربه كار داريم، پيشي خواهند گرفت.
ما طي 4 تا 5 دهه انيميشن يا پويانمايي، هيچ وقت نتوانستيم به يك برنامه ريزي حتي دو ساله برسيم و در حال حاضر هم مي بينيم كه استعدادها وجود دارند، دانشگاه ها شكل جدي به خودشان گرفته اند و در مقاطع كارشناسي ارشد دانشجو تربيت مي كنند، بازار كار وجود دارد، سرمايه گذاري كه مهمترين قسمت هنر انيميشن به دليل گران بودن و كندي آن در به ثمر رسيدن سرمايه است، وجود دارد و سرمايه گذاري، آن هم به صورت ميلياردي انجام مي شود، اما خروجي آن چيزي نيست كه اين هنر را به واژه صنعت الصاق كند. پس فقط در حوزه هنر مي توانيم مثل ساير هنرها به انيميشن نگاه كنيم. حالا شايد در كنار اين توليدات، جرقه هايي زده شود و استعدادهاي تازه اي هم شناسايي شوند، آن هم در حد 8 دقيقه و يك فيلم كوتاه !اما اين كه بخواهيم بگوييم در آينده دور نمايي براي اين كار خواهيم داشت و در 15 سال آينده مي توانيم انيميشن را به عنوان يك صنعت صادر كنيم، روي آن سرمايه گذاري كنيم، جذب سرمايه داشته باشيم و قشر عظيمي كه درگير اين هنر هستند و در اين رشته فعاليت مي كنند، به آينده شغلي خودشان اميدوار باشند و... نه !به علت عدم مديريت آن هم از سوي بخشهاي اجرايي كه بايد برنامه ريزي مي كردند، ما دچار يك چالش بزرگ شده ايم. اگر بخواهيم به انيميشن هنر و صنعت نزديك شويم و كسب درآمد كنيم و با كمپانيهاي بزرگ رقابت كنيم و آثارمان را به دنيا عرضه كنيم، نياز به برنامه ريزي بيشتر داريم. شايد 2 سال پيش مهمترين مسأله اين عرصه «بودجه» بود، اما حالا يكي از مشكلات ما ضعف مديريت است.»
وي در ادامه مي افزايد: «جشنواره بين المللي انيميشن يا پويانمايي تهران جريان جديدي را به وجود آورد و حالا آمار توليدات ما به سالي هزار فيلم رسيده كه آمار بسيار تكان دهنده اي است و شايد كمتر از يك سوم اين آثار با سرمايه هاي دولتي تأمين مي شود و بقيه با سرمايه هاي شخصي. اين سرمايه ها بايد برگردد و تا وقتي اين اتفاق نيفتد، چالشهايي از نظر اقتصادي در جامعه انيميشن ما به وجود مي آيد كه وقتي افراد را درگير كند، در واقع جامعه را درگير كرده است. به عنوان نمونه تورم به وجود آمده در جامعه ما باعث شده كه بيش از 20 شركت انيميشن از اول فروردين تا امروز تعطيل شود !خب اگر ما زماني به انيميشن به عنوان يك صنعت نگاه كرديم و تعداد زيادي درگير كار شدند، حالا مشكل اقتصادي و بيكاري هنرمندان اين عرصه، مشكلات جامعه را چند برابر مي كند. بنابراين مهمترين مسأله، مديريت است. انيميشن، هنري است كه خيلي به برنامه ريزي نياز دارد؛ چون در يك فيلم سينمايي در كمتر از 10 ماه يك فيلم توليد مي شود، اما در يك فيلم انيميشن، حداقل 4 تا 5 سال زمان نياز است تا كار به پايان برسد.»
دبير دوسالانه انيميشن ايران بارها به مسأله مديريت حرفه اي در اين حوزه اشاره مي كند، و در باره اينكه آيا براي انيميشن جايگاهي در برنامه هاي وزارت ارشاد تعريف شده است؟ مي گويد: «البته وزارت ارشاد فكر خوبي ارائه كرد مبني بر اينكه سينماي تجربي را درگير مسأله انيميشن كنيم؛ يعني انيميشن ايران صاحب يك پايگاه شود.اگر فيلم زنده را بنياد سينمايي فارابي حمايت مي كند، قرار بر اين است كه انيميشن ايران را مركز گسترش سينماي تجربي حمايت كند. افرادي كه در اين مجموعه هستند، افراد توانمندي به لحاظ توليد مي باشند، اما ما در مرحله اول «توليد» را شروع كرديم؛ يعني بودجه اختصاص داده شد و گفتيم توليد فيلم را شروع مي كنيم. به نظرم، ما بايد يكي دو سال اول روي مديريت، برنامه ريزي مي كرديم، يعني تيم كارشناسي تشكيل مي داديم تا به يك جمع بندي مي رسيديم.
بايد شرح وظايف افراد مشخص مي شد، شركتهاي توليد كننده معرفي مي شدند، نوع آثار و زمان آنها هم تعيين مي شد و... تا ببينيم پيكره اصلي انيميشن كجاست. در حالي كه امروز اين مسأله را هنوز نمي دانيم !چون بخش خصوصي نمي تواند سرمايه گذاري كند و بخشهاي دولتي مثل كانون پرورش فكري هم در توانش نيست. بايد آن سازمان اجرايي بيايد اول دو سال توليد را تعطيل كند و به كارشناسي بپردازد تا ظرفيت توليد هنر پويانمايي ايران مشخص شود. در غير اين صورت بسياري از افراد مراجعه مي كنند، مي گويند مي خواهيم فيلم سينمايي بسازيم و... و ما نمي دانيم اين پيكره چقدر توان دارد. بنابراين به نظرم به يك تيم كارشناسي احتياج داريم كه گمان نمي كنم طرح و برنامه آنها بيشتر از يك سال هم زمان نياز داشته باشد، ما بايد ببينيم چقدر سرمايه صرف انيميشن در كشورمان مي شود و چقدر نيازمند ابزار پيشرفته و يا متخصص خارجي هستيم.»
وي تصريح مي كند: «در حال حاضر بودجه هايي از تلويزيون، وزارت ارشاد، كانون پرورش فكري، حوزه هنري و... به انيميشن كشورمان تزريق مي شود و وقتي اين بودجه را در نظر مي گيريم، رقم خوبي است، اگر برنامه ريزي خوبي داشته باشيم، پايان كار مي توانيم بگوييم مثلاً 20 فيلم آرتيستي خوب، 100 فيلم تلويزيوني و... داريم. در اين شرايط مي توانيم با كشورهايي كه انيميشن سطح 2 و 3 در دنيا توليد مي كنند، وارد مذاكره شويم و جذب سرمايه داشته باشيم.»

* محمد ساعتچي/ انيماتور و مدير مسؤول پرتال اينماتورهاي ايران:
مديران به انيميشن اشراف ندارند!
به نظرم مهمترين مانع در عرصه انيميشن ما، قرار نگرفتن افراد متخصص در جايگاه خودشان است! يعني وجود افرادي كه به اين حيطه اشرافي ندارند و حتي احساس هنرمندان اين حوزه را درك نمي كنند، كار را سخت كرده است. خيلي ها بحث مالي را مطرح مي كنند، به نظرم در كشور مشكل مالي نداريم، متخصص هم داريم، به روزترين امكانات براي توليد انيميشن خوب هم به راحتي به كشور وارد مي شود. اين شفاف ترين پاسخ به پرسش شماست. اشخاص دلسوز انيميشن، در پستهاي حساس مديريتي اين حيطه نيستند، پس نمي شود آينده خوبي را براي اين هنر در نظر گرفت. كارشناسي هاي سليقه اي در اين هنر تأثير ندارد.» اما با توجه به اينكه مركز فرهنگي هنري صبا، مركز گسترش سينماي مستند و تجربي و كانون پرورش كودكان و نوجوانان هر كدام حمايتهايي را از انيميشن ايران داشته و دارند، آيا اين حمايتها كافي است؟ آيا نياز به تأسيس مركز مستقل براي انيميشن احساس نمي شود؟
ساعتچي در اين باره مي گويد: «درباره قسمت اول سؤال بايد بگويم كه اين مراكز هر كدام تأثيرگذاري مثبتي داشته اند و اين حمايتها تا حدودي خوب بوده و محيطي را براي كار بيشتر در اين زمينه ايجاد كرده اند؛ چون به هر حال هنرمندان اين حوزه به حمايت نياز داشته و دارند. پس اين مجموعه ها شرايط بهتري را مهيا كرده اند، اما در مورد قسمت دوم سؤالتان بايد بگويم اگر چنين نهادي داشته باشيم؛ به نظرم براي انيميشن ايران بسيار بد مي شود و در واقع مهمترين مسأله در پيشبرد انيميشن حمايت از شركتها و نهادهاي خصوصي در اين حوزه است؛ مثلاً يك شركت تأسيس مي شود براي توليد انيميشن، اما حمايت نمي شود آن هم به خاطر عدم كارشناسي درست، پس ناخواسته آن شركت از بين مي رود! به نظرم حمايت ازاين شركتها به توليد و ارتقاي انيميشن كمك مي كند و تجربه نشان داده كه بي اعتمادي به شركتها و تشكلات خصوصي، نتيجه خوبي را به دنبال نداشته است.
ساعتچي يكي از 10 شبيه ساز برتر دنيا شناخته شده است. او در مورد ورود انبوه انيميشنهاي خارجي به ايران نظر خاصي دارد و مي افزايد: «متأسفانه اين انيميشن ها با قيمتهاي پايين به فروش مي رسند و در ايران ترجيح مي دهند با هزينه كمتر به انيميشن ارزان تر برسند. در حالي كه ما در ايران با توجه به فرهنگ و تمدن غني چند هزار ساله، اين ظرفيت را داريم كه آثاري را توليد نماييم كه فرهنگمان را به سراسر دنيا عرضه كند. اما در ايران چندان به هنرمندان قوي توجه نمي كنند. كارشناسي هاي نا به جاي برخي مديران باعث شده كه هنرمندان توانا در اين عرصه به خارج از كشور مهاجرت كنند.
اعمال سليقه مديران باعث ركود كار مي شود. از سوي ديگر ما انيميشن سازها هم دچار اشكال هستيم، گاهي خارج از حوزه تخصصي خودمان كار مي كنيم، به حق خودمان قانع نيستيم و حتي گاهي در كارهاي هم دخالت مي كنيم، اين هم يكي از ضعفهاي انيميشن است كه جلوي رشد اين هنر را مي گيرد. به عقيده من انيميشن ايران نيازمند بازنگري در همه بخشهاست. اميدوارم اين بازنگري به وجود بيايد.»
دوشنبه 4 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 203]