گل گشت

واضح آرشیو وب فارسی:آفرينش: گل گشت
اصفهان
تاريخچه اصفهان
اصفهان در ميان شهرهاي ايران گوهري يگانه است كه در پي فراز و فرودهاي تاريخي و از پس غبار قرون و اعصار همچنان درخششي ناب و سحرانگيز دارد. چنان تازه و پرطراوت است كه گوئي هم امروز پا به عرصه هستي نهاده و چنان اصيل و ريشه دار كه گوئي همواره بوده. فرهنگ غني و طبيعت زيباي اصفهان هماهنگي شگفتي دارند چنانكه گوئي بازتاب يكديگرند.گنبدهاي فيروزه اي ، آسمان آبي را طنين تكرار بخشيده ، گلدسته هاي بلند ، نداي خاموش چنارهاي كهنسال را كه آيه هاي خاكي خداوندند به بانگي رسا نغمه توحيد سرداده و نقش و نگار گل و بوته ها و اسليمي ها ، باغهاي خرم و شاخه هاي پرشكوه را بي خزان و جاودان كرده و جلوه هاي رنگ و نور در كاشي ها ، آفتاب درخشان اصفهان را معناي تازه اي بخشيده است.اصفهان از ديرباز بخاطر وجود پربركت زاينده رود ، اين سرچشمه حيات ، از كانونهاي مهم زندگي در اين سرزمين بوده است ، چنانچه در تمامي ادوار تاريخي شناخته شده از شهرهاي مهم ايران به شمار ميرفته است.در دوره هخامنشي آن را گابا يا گي مي ناميده اند كه بعدا به جي تبديل شده و از اقامتگاههاي ويژه پادشاهان و از استانهاي مهم ايران بوده است. در دوره اشكاني نيز اصفهان يكي از چهار ايالت پهله قديم و از مراكز مهم حكومت اشكاني بوده است . قلعه سارويه و گنجينه بزرگ كتاب آن مربوط به همين دوره است. در دوره ساساني اصفهان مركز تجمع سپاهيان و پادگان مركزي ايران بوده است و از همين رو آن را اسپاهان يا سپاهان ناميده اند. اصفهان در سال 21 هجري به تصرف سپاهيان اسلام در آمد و در سده هاي چهارم و پنجم هجري در دوره حكومت ديلميان اصفهان پيشرفت و عمران بسياري يافت ، كتابخانه بزرگي داشت و مهمترين مركز علوم ديني ، ادبي و فلسفي در ايران بود. در همين دوره است كه ابن سينا دانشمند و فيلسوف بزرگ ايران به تدريس مي پردازد و چندي نيز وزارت مي يابد.اصفهان در دوره سلجوقي و صفوي كه بعنوان پايتخت برگزيده شده به اوج شكوه و عظمت خود دست يافت و يكي از بزرگترين و آبادترين شهرهاي جهان بود. در فاصله ميان دوره سلجوقي و عصر صفوي يعني در دوره اوج و شكوفائي دو مصيبت بزرگ نيز بر اصفهان وارد آمد. يكي حمله مغول در قرن هفتم و ديگري قتل عام تيمور در اواخر قرن هشتم . اما اصفهان آنچنان كه در طول تاريخ پرفراز و نشيبش نشان داده بار ديگر از ميان آتش و خاكستر سربرآورد شكوه گذشته را باز يافت .اكنون اصفهان بعنوان يكي از زيباترين شهرهاي جهان با پشتوانه عظيم فرهنگي ، هنري ، صنعتي و اقتصادي خود مورد توجه جهانگردان و ايرانگردان داخلي و خارجي قرارگرفته است.

مسجد شيخ لطف الله
در ضلع شرقي ميدان نقش جهان و روبروي كاخ عاليقاپو، مسجدي واقع شده كه در دوران صفويه آن را مسجد صدر و فتح الله نيز مي ناميدند.
طرح اين مسجد در زماني كه نقشه چهارباغ و باغ هزار جريب به مرحله اجرا» درآمد ريخته شد و در دوراني كه معماري صفويه به شكوفايي رسيده بود مورد بهره برداري قرار گرفت.
آنچه مسجد شيخ لطف الله را در عداد نمونه هاي بازار هنر ايراني- اسلامي قرار مي دهد اندازه كوچك و هماهنگي آن با بناهاي اطراف ميدان است.

سردر زيبا و پركار مسجد در سال 1012 به پايان رسيد اما بقيه مسجد و تزئينات كاشيكاري آن تا سال 1028 هجري بطول انجاميد.
كتيبه سردر كه به خط ثلث بسيار زيبا با كاشي سفيد معرق بر زمينه لاجوردي نوشته شده سال 1012 و امضا» عليرضا عباسي خوشنويس برجسته عصر صفوي را نشان مي دهد.
نكته اي كه محققين و پژوهشگران و سياحان بر آن متفق القولند اختصاصي بودن مسجد شيخ لطف الله است. اين نكته را استثنائي بودن مسجد يعني عدم صحن و مناره كه در تمامي مساجد اسلامي جز» لاينفك بنا است تاييد مي كند.
عدم وجود صحن و مناره در مسجد شيخ لطف الله باعث شده تا رواقي پوشيده از كاشيكاري زيبا و استادانه و پر كار فضاي مسجد را به گنبد مربوط كند.
مسجد را شاه عباس اول به احترام و افتخار شيخ لطف الله جبل عاملي روحاني شيعه آن روزگار كه از لبنان به ايران آمده بود ساخته است، تا به عبادت اهل حرم و خود وي اختصاص داشته باشد. مدرسه اي نيز دركنار مسجد براي تدريس اين دانشمند برجسته ساخته شد كه امروز اثري از آن نيست.
شايد به همين دليل است كه جهانگردان اروپائي عصر صفوي كه هر بنائي را با كنجكاوي و موشكافي بازديد كرده اند كمتر از اين مسجد مطلب نوشته اند و فقط پيتر و دولا واله به توصيف آن پرداخته است. اوژن فلاندن فرانسوي نيز در زمان قاجار درباره آن مطلب نوشته است. (يكي از سياحان خارجي معتقد است به دليل اختصاصي بودن مسجد كسي را به داخل راه نمي داده اند).
از ويژگي هاي مسجد چرخش 45 درجه اي است كه از محور شمال به جنوب نسبت به محور قبله دارد. اين گردش كه دراصطلاح معماران سنتي «پاشنه» ناميده مي شود چنان ماهرانه صورت گرفته كه به هيچ روي توجه بيننده را جلب نمي كند.
اين چرخش باعث شده تا بازديد كننده پس از گذشتن از مدخل تاريك و بعد از عبور از راهرو طويل متصل به آن به فضاي اصلي و محوطه زير گنبد وارد شود.
گنبد كم ارتفاع مسجد حاوي خطوط اسليمي است كه به طرز باشكوهي بر زمينه خاكي رنگ گنبد گسترده شده ، هماهمگي بي نظيري را در نقش و طرح و رنگ به نمايش مي گذارد.
محراب بي بديل مسجد شيخ لطف الله كه تاريخ 1028 و امضا» محمد رضا بن استاد حسين بنا اصفهاني را برخود دارد از شاهكارهاي معماري و هنر اسلامي ايراني است كه هر بيننده را به اعجاب و تحسين وا مي دارد.
كتيبه خارجي گنبد به خط ثلث با كاشي سفيد معرق بر زمينه لاجوردي حاوي سوره هاي قرآن كريم است. خطوط كتيبه هاي داخل گنبد مسجد را عليرضا عباسي و خطاط ديگري كه شهرت چنداني ندارد و نام او استاد باقر بنا است نوشته اند.
مضمون اين كتيبه ها آيات قرآني و عبارات مذهبي است. علاوه بر آن خطوط بنائي با كاشي مشكي بر زمينه سفيد آياد قرآني كتابت شده است.
در چهار گوشه داخل مسجد نيز بار ديگر آياتي با خط ثلث سفيد بر زمينه لاجوردي با كاشي سفيد معرق نوشته شده است. در ضلع شرقي و غربي مسجد شيخ لطف الله اشعاري به زبان عربي كه آن هم به خط ثلث است نوشته شده كه بنا به اظهار كارشناسان سراينده آنها شيخ بهائي است. خطاط اين كتبيه ها نيز باقر بنا است.
در جلو مسجد حوض 8 گوش بسيار زيبائي وجود داشته كه پيوسته لبريز از آب بوده است. اين حوض رادر اواخر دوره قاجار خراب كرده اند.
اگر چه اختصاصي بودن مسجد باعث شده كه سياحان كمتري درباره آن مطلب بنويسند اما مي توان ادعا كرد مسجد شيخ لطف الله در عداد آثار شاخص و مشهور عصر صفويه است.
وجود كتيبه هاي نفيس و طره هاي سر در كه در درون گلدان مرمرين جاي مي گيرند آنچنان زيبائي جاودانه در ذهن بيننده بيدار مي كنند كه اين يقين براي او حاصل مي شود كه معماري اين اثر الهامي بوده است. زيرا داراي حالت ويژه و منحصر بفرد نماز انسان با خداوند است.
شنبه 2 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آفرينش]

[مشاهده در: www.afarineshdaily.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 66]