اخلاق در فضاي سايبر/ 53پايگاه اصلي اخلاق مجازي منطبق بر گرايش‌هاي عمومي جامعه است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: اخلاق در فضاي سايبر/ 53پايگاه اصلي اخلاق مجازي منطبق بر گرايش‌هاي عمومي جامعه است
گروه وبلاگ و IT: از آنجا كه انسان فصل مشترك بين فضاي مجازي و واقعي بوده، طبيعي است كه گرايش‌هاي عمومي كه او در جامعه دارد و بر اخلاق در دنياي واقعي تأثيرگذار است، اخلاق مجازي وي را نيز تحت‌الشعاع خود قرار دهد.
امروزه زندگى در محيط‌هاى مجازى، امرى ضروري به شمارمى‏رود. لازمه تعامل در اين محيط‌، برخوردارى از مهارت‏هاى اخلاق اينترنتى است. از مهم‏ترين ويژگى‏هاى اينترنت، ايجاد پيوندهاى ميان افراد، در اقصى نقاط دنيا است. فضايى كه در آن ايجاد روابط انسانى و نيز اخلاقى امكان‏پذير است و مى‏تواند كانونى براى ايجاد اخلاق سازنده انسانى باشد.

امروزه اينترنت و كاربردهاى گوناگون آن، نظير پست الكترونيكى، گروه‏هاى بحث، محاوره مستقيم يا اصطلاحاً چت، فرصت‏هاى جديدى را براى آشنايى كسانى كه هرگز يكديگر را نمى‏شناخته‏اند، فراهم ساخته و دوستى‏هاى جديدى را از نوع مجازى به وجود آورده‌است كه گاهى دوستى‏هاى واقعى ميان افراد همفكر و هم‏علاقه را در پى دارد.

تأثير اينترنت بر روابط اجتماعى انسان‏ها، گستره‏اى فراتر از ابعاد فردى را در برگرفته است تا آنجا كه در هنگام وقوع بلاياى طبيعى و فجايع انسانى، عاملى مهم در انعكاس عواطف و احساسات انسانى به شمار مى‏آيد.

همه اين افراد، تحت محيطى، به تبادل اطلاعات با يكديگر مى‏پردازند كه هيچ قانون يا مقررات رسمى بر آن حاكم نيست. خوب يا بد، درست يا نادرست، بايد يا نبايد، همگى تعابير منحصر به فردى است كه به ازاى تك‌تك كاربران ميليونى يا ميلياردى اينترنت، قابل بررسى و تعريف است.

در چنين فضايى، تدوين هر گونه قانون و مقرراتي غير ممكن است. بدين ترتيب همه آن قوانين نانوشته به‌نوعى «اخلاق» هستند. اما سؤال اين جا است كه كاربر مسلمان در زندگي مجازي خود تابع كدام قانون بايد باشد؟

اخلاق ديني يك‌سري اصول و قواعدي هستند كه ارتباطي با فضاهاي متفاوت ندارند، يعني ما پايبند يك سري معيارها و اصول و ملاك‌ها هستيم كه اين تفاوتي نمي‌كند در فضاي واقعي و عيني خارجي باشد يا در فضاي ناپديد مجازي.

براي درك بهتر از مفهوم «اخلاق ديني» در فضاي مجازي در اين گزارش به سراغ كارشناسان حوزه ماهيم ديني و فضاي مجازي رفته‌ايم و برآنيم تا درك درستي از اين مفهوم را به ‌دست آورده و در دسترس كاربران فضاي مجازي قرار دهيم.

حجت‌الاسلام‌والمسلمين «خدامراد سليميان»، مسئول گروه حديث پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي حوزه علميه در گفت‌وگو با خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا)، درباره مفهوم اخلاق ديني گفت: اخلاق ديني يك سري اصول و قواعدي هستند كه ارتباطي با فضاهاي متفاوت ندارند، يعني ما پايبند يك سري معيارها و اصول و ملاك‌ها هستيم كه اين تفاوتي نمي‌كند در فضاي واقعي و عيني خارجي باشد يا در فضاي ناپديد مجازي.

وي در ادامه افزود: بنابراين ما يك سري اصول و مباني در حوزه مباحث اخلاق ديني داريم، كه خيلي تفاوتي نمي‌كند در شرايط و فضاهاي مختلفي مورد بررسي قرار بگيرد.

سليميان اظهار كرد: براي نمونه دورغ، تهمت و افتراء چه در فضاي عيني جامعه و چه در ابزار نوين و فضاي مجازي از رذائل اخلاقي است. و لذا پايبندي‌ها به اين اصول تفاوت آن‌چناني نمي‌كند اگرچه ممكن است اين شرايطي كه به نوعي حاكم بر آن فضا هست تا حدودي تأثير بگذارد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمين «علي زادسر»، نماينده سابق مردم جيرفت و عنبرآباد در مجلس شوراي اسلامي ابتدا درباره فضاي مجازي گفت: در شرايط جهاني تمام گروه‌ها، مكاتيب و تمام مدعيان طول تاريخ حداكثر استفاده را از اين فضا مي‌برند به جز مسلمانان و خصوصاً شيعيان و ما آرزومنديم كه روزي برسد كه هر مسلماني يك وبلاگ داشته باشد.

وي درباره مفهوم اخلاق ديني در فضاي مجازي عنوان كرد: آنچه كه به عنوان اخلاق ديني و اسلامي بايد مورد توجه قرار گيرد در حقيقت پادزهر مناسبي براي مسائل غيراخلاقي فضاي مجازي است وگرنه فايده‌اي ندارد.

زادسر در ادمه متذكر شد: براي مثال مي‌توان به مقابله صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران با شبكه‌هاي ماهواره‌اي اشاره كرد. صدا و سيما در برخي سريال‌ها، فيلم‌ها و برخي ساعت‌هاي خاص توانسته با ماهواره رقابت كند و در آن ساعت‌ها مردم را در سراسر كشورها پاي گيرنده‌ها بنشاند و خاصيت برنامه‌هاي ماهواره‌اي را از بين ببرد.

«مهدي جليلي»، متعلم كارشناسي ارشد مركز تخصصي تبليغ در حوزه علميه قم و وبلاگ‌نويس يادداشت‌هاي روحاني، نيز مفهوم اخلاق در فضاي مجازي را اين‌گونه توصيف كرد: از آن‌جا كه جهان مجازي هم، شكل ديگري از جهان واقعي است كه داراي عناصر اوليه مشترك هستند و تنها چگونگي، جنس و نقش اين عناصر با يكديگر متفاوت است، اصول حاكم و مهارت‌هاي فني و رفتاري كه لازمه تعامل در اين محيط هاست با وام گرفتن از فضاي واقعي وارد اين فضا خواهد‌شد.

وي ادامه داد: گستره وسيع فضاي مجازي، از يك‌سو دسترسي آسان كاربران به آن را كه تنها نياز به يك دستگاه رايانه، يك خط تلفن و پرداخت هزينه اشتراك به شركت‌هاي تأمين‌كننده را دارد، دچار مشكل كرده‌است.

وي همچنين تصريح كرد: از سويي ديگر فضاي مجازي، محو و نابودي همه مرزهاي سياسي، جغرافيايي، اقتصادي، اجتماعي و البته فرهنگي است و فقدان و ضعف نظارت‌ها در سطح فردي و خانوادگي و گروهي و در سطح دولت در اين فضا، حال در سطح كپي كردن يك مطلب ساده و يا وجود سايت‌هايي با تصاوير مستهجن و مبتذل، اخلاق را دچار مشكل اساسي كرده‌است.

جليلي اظهار كرد: شهيد مطهري علم اخلاق را علم چگونه زيستن مي‌داند؛ اخلاق اصول و قواعد عملي هستند كه توسط افراد به عنوان قاعده مطلوب پذيرفته مي‌شوند؛ اخلاق مجموعه‌اي از قواعد رفتار است كه راه‌هاي تميز ميان خوب‌ها و بدها، ‌خيرها و شرها، برتري‌ها و پستي‌ها را به ما نشان مي‌دهد.

وي تأكيد كرد: اخلاق به لحاظ معنايي، نزديك‌ترين مفهوم به ارزش است؛ نظامي از ارزش‌هاي خير و شر؛ اخلاق به ما مي‌گويد كه در زندگي درست انساني چگونه بايد عمل كرد؛ به ما چگونه بودن و چگونه رفتار‌كردن را مي‌آموزد.

دكتر «بهروز مينايي»، رئيس بنياد ملي بازي‌هاي رايا‌نه‌اي و سرپرست معاونت فني دبير‌خانه شوراي عالي اطلاع‌رساني، گفت: اخلاق در فضاي مجازي يكي از مباحث اخلاق كاربردي است كه از زيرشاخه‌هاي فلسفه‌ اخلاق است و به مباحثي اشاره‌ دارد كه به ارزش‌هاي عملي رفتار انسان‌ها در فضاي مجازي مي‌پردازد.

وي ادامه ‌داد: امروزه سرعت پردازش و انتقال اطلاعات در جامعه‌ اطلاعاتي به حدي زياد شده كه مفهوم دهكده‌ جهاني را تا حد زيادي محقق كرده‌است و فاصله‌هاي مكاني، زماني و حتي فرهنگي و اجتماعي را تا حد گسترده‌اي تغيير داده‌است.

سرپرست معاونت فني دبير‌خانه شوراي عالي اطلاع‌رساني، تصريح ‌كرد: همانند تمامي حوزه‌ها اين فناوري داراي فرصت‌ها و تهديدهايي است كه با استفاده از فرصت‌ها و غلبه بر تهديدها مي‌توان از اين فناوري براي تحول و ارتقاء تلقيات بشري و گرايش‌هاي عمومي جامعه در تمامي سطوح استفاده كرد.

مينايي اظهار‌كرد: بدون شك اين تحول فراگير در زمينه‌هاي مختلف اخلاقي تأثيرگذار خواهد‌بود چراكه پايگاه اصلي اخلاق گرايش‌هاي عمومي جامعه است و هرگاه اين گرايش‌ها تحول‌پذيرد موجب دگرگوني ارزش‌هاي اجتماعي نيز خواهد‌شد.

«فاطمه موسوي»، مدير محتوايي پايگاه وبلاگ‌هاي ارزشي درباره اخلاق در فضاي سايبر گفت: اخلاق جمع خُلق و خُلق « انَِّّكَ لَعَلي خُلُقٍ عَظيم » به معناي عادت طبع است.

وي اظهار‌كرد: اخلاق از نظر اصطلاحي نزديك به معناي لغويست و به معناي ملكه نفسانيست كه منشأ اعمال شايسته و يا منشأ اعمال زشت است.

موسوي بيان‌ كرد: اخلاق ملكات نفساني است كه نفس را از ترديد در انجام كار بي‌نياز مي‌كند؛ يعني ملكه و عادتيست كه انسان را تا ملكه نفساني خودآگاه وادار به انجام كاري مي‌كند و يك حالتي در فرد بوجود مي‌آورد كه اين حالت، انسان را وادار به اقدام مي‌كند؛ حال اين اقدام خوب باشد يا زشت.

مدير وبلاگ گروهي فصل انتظار در ادامه‌ گفت: مانند افرادي كه يك تيك گفتاري در بين سخنانشان از روي عادت انجام مي‌دهند اخلاق در فضاي غيرمجازي ريشه در تربيت انسان‌ها و تحصيل و كسب تجربه آنان در اين وادي و در هر بخش از زندگي دارد.

وي تصريح ‌كرد: چنانچه كه براي تهذيب اخلاق، اساتيد و بزرگان اين فن بسيار جامه درانده‌اند و در اين راه چه بسيار خون دل خورده‌اند تا مگر انسان‌هايي را با اخلاق صحيح و پسنديده بارآورده و در جامعه به ثمر‌رسانند و چه بسا همين افراد تربيت شده روزي معلمي ديگر براي افراد جامعه خواهند‌بود.

موسوي ادامه ‌داد: اما امروزه كه عصر دست‌يابي به فنون و اطلاعات بوده و رشد و نمو فضاي واقعي و مجازي ايجاد شده‌است يا به برداشتي نام عصر و نسل دات كام و يا نسل دبليو دبليو(WW) به جوانان داده‌شده، تعداد كثيري از جوانان و نوجوانان و بسياري از انديشمندان و صاحب‌نظران در فضاي مجازي به فعاليت مشغولند.

وي اظهار‌ كرد: بنابراين خصوصيت ديده‌نشدن و يا نامشخص بودن هويت افراد باعث يك سري رفتارهاي چند بعدي در افراد شده كه بيشترين ضربه بر پيكره نسل جوان خواهد‌زد.

«محمدرضا مريدي»، دانشجوي دكتراي جامعه‌شناسي و عضو هئيت علمي دانشگاه آزاد بندرعباس با تفكيك اخلاق‌مداري و قانونمندي در فضاي مجازي خاطر نشان‌كرد: قانون‌ناپزيري فضاي مجازي با رعايت اخلاق در تضاد نيست چرا كه محتواي توليد شده در اين فضا توسط انسان انجام مي‌شود و انسان اخلاق‌مدار در هر فضايي خود را ملزم به رعايت اخلاق مي‌داند.

«اكبر شيركوند»، مدرس دانشگاه و مؤلف كتاب پيامبر اعظم(ص) در اينترنت، درباره نحوه ورود اخلاق به فضاي مجازي، گفت: قطعاً مي‌توانيم چارچوب خاصي را براي اخلاق ديني در فضاي مجازي تعريف كنيم، اما اين مستلزم اين است كه كارهاي پژوهشي دقيق انجام بگيرد.

وي اضافه كرد: در كنار كارهاي پژوهشي دقيق بايد معيارهايي به عنوان چارچوب‌هايي كه ما مي‌خواهيم در نظر بگيريم لحاظ شود و سپس از پژوهش‌گران ديني و مراكزي كه در اين زمينه فعاليت مي‌كنند بخواهيم در قالب يك چارچوب فضايل اخلاقي را معرفي كنند، در واقع در جاهاي مختلف براي شناساندن اين فضا تلاش كنيم.

حجت‌الاسلام‌والمسلمين «ناصر شهيدي»، مسئول سايت مهديه و مدير فرهنگي - آموزشي مجتمع مهدي‌ياران، متذكر شد: امروزه با توجه به اينكه تبليغ دين و اخلاق به شيوه سنتي جواب‌ نمي‌دهد ما بايد از شيوه‌هاي مجازي استفاده‌ كنيم و با وجود گسترش بي‌اخلاقي در جامعه غيرديني و حتي در جامعه ديني، بايد از شيوه مجازي استفاده ‌كنيم.

وي در ادامه گفت: امروزه براي نجات پيدا‌كردن از اين چالش فرهنگي و براي اينكه در جامعه شرايط يك جامعه آرام اخلاقي شود بايد هرچه بيشتر با شيوه‌هاي جديد از جمله شيوه رواج اخلاق در فضاي مجازي آشنا‌شويم و از اين راه اين مسئله را پي‌گيري كنيم.

شهيدي تصريح ‌كرد: شيوه مجازي يك سري امتيازات دارد و آن اين است كه با نوآوري و اينترنت با راحت‌ترين كار به بسياري از افراد در نقاط دور دسترسي هست تا بتوانيم در كنار يك سري بي‌اخلاقي‌ها، اخلاق را به صورت كارگاهي تبليغ‌كنيم.

وي بيان كرد: اگر ما به اين نتيجه برسيم كه اكنون در يك موقعيت بحران فرهنگي هستيم و مسئولان به فكر اين باشند كه چه‌كنيم كه از اين چالش نجات پيدا‌كنيم بهترين پاسخ اين است كه بياييم از قرآن و از فرمايشات ائمه معصومين استفاده كنيم.

«عيسي جهانگير» كارشناس ارشد جامعه‌شناسي‌ و تحصيل كرده حوزه در خارج فقه و اصول و مؤلف كتاب «كاوش در اينترنت» با اشاره به مفهوم جامع اخلاق مجازي گفت: اخلاق آنلاين شاخه‌اي از اخلاق رايانه است و خود اخلاق رايانه شاخه‌اي از اخلاق فناوري اطلاعات و از اخلاق‌هاي مضاف و اخلاق كاربردي است كه مانند اخلاق ورزش، معلمي، محيط‌ زيست به ازاي خيلي چيزها و به ازاي همه چيزها شما مي‌توانيد يك اخلاق كنارش بگذاريد و اخلاق بناميد.

وي با تأكيد بر اين نكته اظهار كرد: در كنفرانس‌هاي جهاني و بين‌المللي نيز كه در راستاي اين مفاهيم برگزار مي‌شود تفاوت اساسي ميان انتشار انديشه آزاد و ارائه اطلاعات غيراخلاقي و ضدارزش در فضاي مجازي قائل هستند.

در حقيقت اخلاق در فضاي مجازي به تناسب دين مسلك و منش كاربر تعريف مي‌شود به طور مثال دورغ، تهمت و افتراء كه در دين اسلام ضد اخلاقي است در زندگي مجازي براي شهروند مجازي نيز از رذائل اخلاقي محسوب مي‌شود.

پس اخلاق ديني در فضاي مجازي منتبق بر اخلاق ديني در فضاي اجتماعي است. اما كاركردها و مصاديق متفاوت مي‌شود.

در بحث كپي‌رايت نقض آن در فضاي اجتماعي يك عمل ضد اخلاق و بعضاً ضد اخلاق ديني به حساب مي‌آيد شهروند مجازي مسلمان بايد در نظر داشته باشد كه اين عمل در فضاي مجازي نيز ضد اخلاقي است و شرعاً دچار مشكل است.

اين بحث در رابطه با هك كه مصداقي از حمله به حريم شخصي است و يا استفاده از سايت‌هاي پرونوگرافي كه نمودي از بي‌اخلاقي مجازي است نيز بسط پيدا خواهدكرد.

ادامه دارد ...
جمعه 1 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 226]