هیپنوتیزم و ناظر پنهان

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: هیپنوتیزم و ناظر پنهان در این لحظه که این متن را می خوانید خوابید یا بیدارید؟
[تصویر: 0ae5f8cacada708ec9dd9eff46c60ea3.jpg]

[تصویر: 0ae5f8cacada708ec9dd9eff46c60ea3.jpg]

در این لحظه که این متن را می خوانید خوابید یا بیدارید؟

پرسشی واضح است همه ی ما تفاوت بین خواب و بیداری را می دانیم تفاوت میان هشیاری و نا هوشیاری.

البته از ناهشیار آگاهی زیادی نداریم و ناهشیار همچنان در طی قرون متمادی در سایه و ابهام قرار گرفته است البته خود هشیار نیز جنبه ی خصوصی دارد چرا که لحظه ای توجه خود را به مطلبی معطوف می کنیم و لحظه ای دیگر غرق اوهام و خیال می شویم در کل هشیاری طیف گسترده ای است از یک حواسپرتی ساده تا گم گشتگی و تحریفات ادراکی ناشی از مصرف دارو می تواند باشد .

هیچیک از حالتهای دگرگون هشیاری به اندازه ای هیپنوتیزم بحث انگیز نبوده است ، هیپنوتیزم که زمانی سحر و جادو به حساب می آمد امروزه موضوع بررسی های دقیق علمی قرار گرفته است و همانند سایر حوزه های روانشناختی دارای مجهولات بسیاری است .

در هیپنوتیژم ، کسی که علاقه و آمادگی همکاری دارد (و تنها چنین اشخاصی در اکثر موقعیتها قابل هیپنوتیزم شدن می باشند )بخشی از کنترلی را که بر رفتار خود دارند به هیپنوتیزم کننده واگذار می کنند و تحریفاتی را در واقعیت می پذیرند .

برای ایجاد چنین حالتی هیپنوتیزم کننده از روشهای مختلفی می تواند استفاده کند می توان از روشهای آرامش دهی استفاده کرد یا حتی در حالت فعالیت شخص را به خواب هیپنوتیزمی برد البته توجه بفرمایید خواب در اینجا جنبه ی استعاره ای ست چون شخص واقعا به خواب نمی رود و همچنان به صدای هیپنوتیزم کننده گوش می دهد به عنوان مثال در تحقیقی از هیپنوتیزم شدگان خواسته شد با دوچرخه های ثابت آزمایشگاهی رکاب بزنند و در همان حال افزایش نیرو به آنان تلقین شد این آزمودنیها به اندازه ی کسانی که به شیوه ی آرمیدگی هیپنوتیزم شده بودند پاسخدهی مثبت داشتند .

تغییرات زیر از مشخصات حالت هیپنوتیزم است :

برنامه ریزی متوقف می شود و شخص مایل نیست خودش کاری انجام دهد و منتظر تلقینات هیپنوتیزم کننده می شود

توجه گزینشی تر از معمول می شود شخصی که به او گفته می شود فقط به صدای هیپنوتیزم کننده گوش دهد تمام صداهای دیگر را ناشنیده می گیرد

تخیلات غنی به آسانی بر انگیخته می شود ممکن است شخص فکر کند در زمانی و مکانی دیگر در حال تجربه های دیگری است

واقعیت آزمایی کاهش می یابد و تحریف واقعیت پذیرفته می شود شخص هیپنوتیزم شده ممکن است بی چون و چرا تجربه های موهومی را بپذیرد

تلقبن پذیری افزایش می یابد ، اصولا هیپنوتیزم شدن شخص منوط به این است که شخص تلقین پذیر باشد اما اینکه تلقین پذیری افزایش می یابد خود موضوع بحث بر انگیزی است البته مختصری افزایش هست اما نه چنان که دیگران تصور می کنند

در اغلب موارد فراموشی پس هیپنوتیزمی دیده می شود کسی که بسیار هیپنوتیزم پذیر باشد با دریافت دستور همه یا قسمتی از وقایع جلسه را فراموش می کند و با صدور علامتی که قبلا تعیین شده همه ی خاطرات جلسه را به یاد می آورد

با هیپنوتیم می توان در افراد پاسخ های حرکتی ایجاد کرد مثلا به شخص تلقین شود که دستش خشک شده و شخص عملا نخواهد توانست دست خود را حرکت دهد یا اگر حرکت دهد بسیار سخت این کار را انجام خواهد داد .

در هیپنوتیزم می توان از توهمات مثبت و منفی استفاده نمود توهمات مثبت یعنی صدای یا چیزی که وجود ندارد را شخص ببیند و توهمات منفی یعنی چیزی که وجود دارد و قابل درک است را شخص درک نکند از توهمات منفی می توان برای مهار درد استفاده نمود مثل سوختگی یا شکستگی نه آنکه درد به کلی متوقف شود بلکه آن را می توان کاهش داد .

بسیاری از تغییرات رفتاری مورد نطر را می توان از طریق تلقینات پس هیپنوتیزمی ایجاد نمود و حتی بسیاری از توهمات را نیز می توان ایجاد نمود بطور مثال به آزمودنی گفته شده بعد از بیدار شدن از حالت هیپنوتیزم خواهد دید که خرگوشی در دست دارد و آن را نوازش می کند و خرگوش می پرسد:

« ساعت چند است ؟ »

دیدن و نوازش خرگوش برای بسیاری از آزمودنی ها امری عادی است اما زمانی که متوجه می شوند وقت را دارند اعلام می نمایند شگفت زده می شوند و سعی می کنند رفتار خود را توجیه کنند :

« راستی ببینم کی از من ساعت را پرسید؟ شاید بی معنا باشد اما مثل اینکه خرگوش از من پرسید اما خرگوش که حرف نمی زند !!!!!!!»

و اما مفهومی که در محافل روانشناسی امروزه بحث برانگیز می باشد و برای خود من بسیار فابل تامل و تعمق می باشد مفهوم ناظر پنهان می باشد دکتر هیلگارد متوجه شد:

در بسیاری از افرادی که هیپنوتیزم می شوند بخشی از ذهن که خارج از حیطه ی آگاهی است ظاهراٌ نوعی نظارت کلی بر تجارب او دارد یافته به شرح زیز است :

« دکتر هیلگارد در شرایطی شگفت انگیز موفق به کشف دو فرایند هیپنوتیزم شد در کلاس برای نمایش عملی هیپنوتیزم ، آزمودنی مجرب و تصادفاٌ نابینایی را ،انتخاب کرده بود .

هیلگارددر آزمودنی ، ناشنوایی ایجاد کرد و به او گفت زمانی قادر به شنیدن خواهی شد که دستی بر شانه ات گذاشته شود .

آزمودنی که تماس خود را با جهان خارج از دست داده بود ، حوصله اش سر رفت و شروع کرد به فکر کردن درباره ی چیزهای دیگر .

هیلگارد به شاگردانش نشان داد که این آزمودنی از پاسخدهی در برابر صدا و صحبت به کلی ناتوان است ، اما بعد این سوال پیش آمد که آیا آزمودنی واقعا تا این اندازه که فکر می کنیم فاقد پاسخدهی است ؟

هیلگارد با صدای آرامی از آزمودنی پرسید :

« با اینکه در حالت ناشنوایی هیپنوتیزمی هستی ، ممکن است چیزی در وجود تو هنوز قادر به شنیدن باشد ؟اگر چنین است ، لطفا انگشت سبابه ات را بلند کن »

و در برابر حیرت حاضران و حتی خود آزمودنی هیپنوتیزم شده انگشت وی بلند شد .

در این موقع آزمودنی اظهار داشت می خواهد بداند قضیه چیست ؟ هیلگارد دستی بر روی شانه ی آزمودنی گذاشت تا بتواند بشنود و به وی قول داد که بعداٌ ماجرا را توضیح خواهد داد، در عین حال از آزمودنی پرسید که آیا چیزی به خاطر می آورد یا نه .

آزمودنی توضیح داد تنها چیزی که به خاطر دارد این است که همه جا سکوت بود بعد حوصله اش سر رفت و شروع کرد به فکر کردن درباره مسئله آمار ، و آنگاه احساس کرد انگشت سبابه اش بلند شد و بنابراین ، خواست علت را بداند .

سپس هیلگارد به آزمودنی گفت :

« می خواهم از آن قسمت از وجودت که به من گوش داد و موجب شد انگشت سبابه ات حرکت کند گزارشی بشنوم »

و اضافه کرد که خود آزمودنی قادر به شنیدن گفته های خودش نخواهد بود ، معلوم شد که این بخش دوم از آگاهی آزمودنی تمام آنچه را که اتفاق افتاده بود شنیده و می تواند آن را گزارش دهد .

هیلگارد برای توصیف این شاهد مستقل ، استعاره مناسبی یافت « ناظر پنهان » (هب ، ۱۹۸۲،صفحه ی ۵۳ )»

ملاحظه میکنیم که استعاره ی ناظر پنهان به یک ساختار ذهنی اشاره دارد که بر تمام رویدادها نظارت دارد از جمله رویدادهایی که شخص هیپنوتیزم شده هشیارانه از آن آگاه نیست وجود ناظر پنهان در بسیاری از آزمایشها تایید شده هیلگارد و همکارانش این پدیده را با تجارب روزمره ی زندگی مقایسه می کنند که شخص دقت خود را میان دو تکلیف تقسیم می کند مانند رانندگی و صحبت کردن بطور همزمان ، یا ایراد سخنرانی و همزمان با آن ارزیابی کیفیت سخنرانی خود .

کیست این پنهان مرا در جان و تن

کز زبان من همی گوید سخن؟

این که گوید از لب من راز کیست

بنگرید این صاحب آواز کیست

در من اینسان خودنمایی می کند

ادعای آشنایی می کند

کیست این گویا و شنوا در تنم؟

[تصویر: break.gif]