فلزات

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: تعریف فلز فلز ماده‌ای است که می‌توان آن را صیقل داده و براق کرد، یا به طرح‌های گوناگون در آورد و از آن مفتول‌های سیمی ظریف تهیه کرد. فلز جسمی است که آزمایش‌های مربوط به گرما و مهم‌تر از همه جریان الکتریکی را به خوبی هدایت می‌کند. فلزات با یکدیگر فرق زیادی دارند، از جمله در رنگ و سختی و نرمی، تعدادی از آن ها ممکن است به آسانی خم شده و یا خیلی محکم و مقاوم باشند.

تاریخچه فلزکاری ایران بشر در حدود 7000 سال پیش فلز را شناخت. در آفریقا قبایلی هستند که هنوز هم به روش سنتی (7000 سال قبل) فلزات را ذوب میکنند یعنی اینکه حیوانی (مرغ) را در کوره انداخته و قربانی رب النوع آتش میکنند و سپس سنگ فلز را داخل کوره میریزند.

انسان های اولیه ابزار خود را از سنگ میتراشیدند تا اینکه در حدود نیمه اول هزاره چهارم ق.م اشیاء کوچک مسی ساخته شدند که چکش کاری شده بودند. بشر آن دوران به سنگی برخورد که با ضربه نمیشکست و تغییر شکل میداد و سفالگران نیز در کوره های خود از بعضی سنگها استفاده میکردند که در حین کار این سنگ ها ذوب شده و تغییر شکل میداند و مقاومت زیادی داشتند. از اشیاء قدیمی که در تپه حصار نزدیک دامغان یافت شدهاند؛ سر نیزه و لوازم شکار و تبر و آینه و سنجاق از مس ریخته، بوده اند. طلا و نقره هم که در حدود 2500 ق.م کشف شدند که به علت نرمی و دوام و فساد ناپذیری و هم این که یافتن سنگ طلا بسیار سخت و نادر بود ، برای ساخت زیور آلات و دیگر اشیاء زینتی استفاده میشد. از این دوران نیز اشیایی در تپه حصار یافت شده است.

مس چون نرم بود تصمیم بر آن شد که با فلز دیگری ترکیب شود تا اشیاء مقاومتر گردند. این امر در حدود 2500 تا 1500 سال ق.م با کشف قلع به نتیجه رسید و عصر مفرغ آغاز شد.

با ترکیب مس و قلع، ماده جدیدی با همان خواص مس تولید شد ( برنز یا مفرغ ).
آثار مفرغی یافت شده از آن دوران از تپه «حسنلو» در آذربایجان موجود است.

صنعتگران آذربایجانی در ضمن کوچ که به طرف جنوب بود ( لرستان )، این صنعت خود را به این منطقه انتقال دادند. در این منطقه (لرستان) از آثار یافت شده میتوان دریافت که فلز را داخل ماسه یا سفال ریخته گری می نمودهاند و سپس چکش کاری هم میکردهاند.

[تصویر: 5147538687020320348015078129281319.jpg]

[تصویر: 5147538687020320348015078129281319.jpg]

آهن در هزاره سوم ق م شناخته شده بود ولی به علت اینکه چکش کاری آن سخت بوده و دیرگداز نیز بوده و به سختی تغییر شکل می داد، زیاد مورد توجه نبود تا اینکه در حدود 1500 تا 550 سال ق.م با کشف تبدیل آهن به فولاد جایگاهی در فلزکاری برای خود یافت. از آهن اسلحه، زیورآلات و دیگر ابزار ساخته شدند. ظاهرا تبدیل آهن به فولاد در کوره های ارمنستان صورت پذیرفته است.

حکاکی روی فلز از حدود 800 سال ق.م رایج شده است. اشیائی از این دوران در «سرخ دم» لرستان یافت شده است. از نمونه آثار یافت شده هزاره اول ق م در ایران می توان به جام مارلیک اشاره کرد که از طلای ناب می باشد و در «چراغعلی تپه» در گیلان نزدیک رودبار پیدا شده است با 18 سانت ارتفاع و 316 گرم وزن .نقوش آن هم دو گاو بالدار که در حال بالا رفتن از درخت مقدس هستند که در دوسوی آن جام کار شدهاند. این جام چکشکاری شده وجالب اینکه سر گاو ها 2 سانت برجسته شدهاند.

در دوره هخامنشی مرصع کاری و آبکاری رواج یافت و بیشتر روی طلا و نقره و برنز کار میشده است ولی طرز کار و شیوه آبکاری (آب طلا روی فلز) که آن دوران کار می شده است، هنوز مشخص نشده است. اثار یافت شده این دوران از همدان و فارس و … می باشد که در موزه های «لوور فرانسه» «برلین» «رضا عباسی» موجود است.

در دوره هخامنشی « ریتون » ساخته میشده است. ریتون یعنی ظرف یا جامی که به شکل یک حیوان قوی بوده است و عقیده بر این بوده که نوشیدن از این جام باعث میشود تا قدرت آن حیوان به انسان انتقال یابد. در دوره سلوکیها سکه را با دستگاه پرس دستی میساختند (دوره هلنیستی) (یونانی مآبی).

[تصویر: 10722200512009115338189112208109212176139129.jpg]

[تصویر: 10722200512009115338189112208109212176139129.jpg]

در دوره اشکانیان سکه ها 3 نوع بوده اند: سکههای کوچک برنزی یا مسی - سکه نقره بنام "درهم" - سکه درشتی نقره بنام "تترا درهم".
فلزکاری در دوره ساسانی پیشرفت زیادی کرد . از فلزت اشیاء جالبی تهیه میشد که خود فرم و شکل ظرف و یا آن وسیله و یا تزئینات آن در خور توجه است.

اشیائی از دوره ساسانی در مکان های مختلفی مثل هندوستان، ژاپن، فرانسه، لهستان و بیشتر در روسیه یافت شده است و این می رساند که در دوران ساسانیان تجارت و بازرگانی بسط و توسعه فراوانی یافته بوده است.

سکههای ساسانی
نیز از طلا و نقره و مفرغ بوده و در اوائل با ظرافت کار میشده است ولی در اواخر این دوران به خاطر توسعه تجارت، آن ظرافت کار روی مسکوکات از بین رفت.

اشیاء آن دوران ریختهگری میشده و سپس چکش کاری و بعد با چرخ ، تراش میخورده اند و بعد از آن حکاکی یا قلمزنی میشده اند.

اشیاء دوره اوائل اسلام از مفرغ یا برنز هستند و از طلا و نقره استفاده چندانی نمی شده است تا دوره سلجوقی که آثار بسیار ارزشمندی از آن دوران باقی مانده است که بر روی طلا و نقره نیز کار شده است و اکنون در موزههای روسیه موجود است. این دوره از درخشانترین دوران فلزکاری ایران است.

در این دوران میناکاری نیز رواج داشت و اشیاء این دوره شامل «کتری ، ابریق، هاون، شمعدان، جعبه، پایه چراغ، پیه سوز و ...» میباشد که در شمالشرق و شرق ایران و در ری و همدان یافت شدهاند.

مشبک کاری سلجوقی نیز بسیار توسعه یافته بوده است (شمعدان و عود سوز). آثار این دوره در موزه های «متروپولیتن» «روسیه (ارمیتاژ) » و ... موجود است.
فلز کاری در دوره مغول ها (ایلخانیان) تزئیناتی شبیه به مکتب موصل (دوره سلجوقی) و سوریه و مصر دارد ولی اسلوب کار دارای ویژگی هایی است که نشان می دهد کاری ایرانی است مثل قلمزنی انواع گل ها و بوته ها (طراحی سنتی ایرانی) و تاریخ و نام سازنده .

در دوره صفویه اشیاء مسی سفید کاری میشدهاند تا شبیه به نقره جلوه نمایی کنند و مرصع کاری نیز که از رونق افتاده بود، در این دوره باز رونق شایانی یافت.

دوره صفویه نیز از درخشانترین دوران هنر ایران است. در این دوره استفاده از آهن و فولاد نیز رونق فراوانی یافت. اشیائی مثل کمربند، لوحه و ... که با طلا و نقره مرصع کاری میشدند.

آثار این دوران در موزههای داخل کشور و متروپولیتن و بیشتر در موزه رضا عباسی موجود میباشند.
از زمان صفویه به بعد این هنر (قلمزنی و فلز کاری) به تدریج از رونق افتاد. از دوران قاجاریه می توان به قلمزنی درب حرم امامزادهها اشاره کرد. در این دوره دیگر آن ظرافت هنری دوران قبل مشاهده نمیشود.

از شهرهایی که قلمزنی هنوز در آن ها کار میشود میتوان شهرهای اصفهان، تبریز، شیراز، تهران، زنجان، کرمان، کرمانشاه، بروجرد و طبس را نام برد. از اساتید معاصر و بنام این هنر میتوان:
منصور حافظ پرست، رضا قادران، اصغر بزرگیان، اکبر بزرگیان، عباس صفوت، استاد مهدی علمداری، حاج علی میناگر، استاد علی ظریفی اصفهانی، مرحوم استاد محمود دهنوی، رضا چکشی، استاد حسین علاقه مندان، آوادیس هاکوپیان و .... را نام برد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 505]