دانش - مرد نامرئي

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: دانش - مرد نامرئي

دانش - مرد نامرئي

كيوان فيض‌اللهي:يكي از بزرگ‌ترين آرزوهاي بشر كه مثل همه آرزوهاي بزرگ، پيش از به حقيقت پيوستن مي‌توان ردپاي آن را در آثار هنري و به ويژه سينمايي ديد، نامرئي بودن است. البته شايد اين يكي به چشم خيلي‌ها آنقدر دور از ذهن باشد كه حتي تلاش براي دستيابي به آن احمقانه به نظر برسد، حتي احمقانه‌تر از سفر به فضا در روزگار ژول ورن. تلاش براي نامرئي كردن اجسام مسئله‌اي است كه تاكنون در بسياري از موارد موضوع تحقيقات علمي و دانشگاهي قرار گرفته است. اما اگر اخبار چنداني از آن به گوش نمي‌رسد بيشتر به خاطر ناموفق بودن پروژه‌ها و شايد در برخي موارد، مسائل امنيتي باشد. توصيف نامرئي شدن، در دنياي تخيلات و واقعيات علمي دو چيز كاملا متفاوت است. در داستان‌ها اين نتيجه اغلب از تحولي دروني در ماهيت ماده به دست مي‌آيد كه ناشي از عواملي خارجي مثل خوردن محلولي جادويي يا نيروهاي ماورايي است. اما در تحقيقات علمي ماجرا بسيار ساده‌تر است: آنچه باعث مي‌شود بتوان جمسي را مشاهده كرد، نوري است كه از آن جسم به چشم يا هر گيرنده ديگري مي‌رسد. بنابراين كافي است نور را به‌گونه‌اي منحرف كرد كه بازتابي را به چشم يا گيرنده نرساند. اين اصل به ظاهر ساده، ايده‌اي است كه محققان در تلاش براي دستيابي به نامرئي كردن اجسام آن را مدنظر قرار داده‌اند.

براي مثال حدود دو سال پيش گروهي متشكل از دانشمندان آمريكايي و انگليسي توانسته بودند طي پروژه‌اي مشترك به چنين نتيجه‌اي دست يابند. آنها توانسته بودند شنلي بسازند كه درست مثل شنل شعبده‌بازها اجسام را نامرئي مي‌كرد. محققان در آن موقع موفق شده بودند طي آزمايش‌هايي در دانشگاه دوك در كاروليناي شمالي انجام شد، يك سيلندر كوچك مسي را از چشم امواج مايكروويو (ريزموج ها) مخفي نگاه درند. در واقع شنل يا پوشش ابداعي دانشمندان آمريكايي و انگيسي باعث مي‌شد امواج مايكروويو كه طول موج آنها بسيار كوتاه است از اطراف اجسام كمانه كند و دوباره در طرف ديگر جمع شود و به راه خود ادامه دهند. به بيان ديگر انگار كه اين امواج از فضاي خالي عبور كرده‌اند. اما براي نامرئي كردن اشيا از ديد انسان با اين روش، بايد وسيله‌اي ساخت كه بتواند نور كه آن هم ماهيتي موجي دارد را از اطراف جسم منحرف كند. البته ويژگي‌هاي امواج نور مرئي با امواج مايكرويو بسيار تفاوت دارند. اين شنل نامرئي كننده از 10حلقه فايبرگلاس پوشيده شده از عنصر مس تشكيل شده است. در واقع اين تركيب مصنوعي كه درگروه «متا مواد» (metamaterial) قرار مي‌گيرد، اين قابليت را دارد كه بتوان آن را به گونه‌اي طراحي كرد كه باعث تغيير در جهت حركت امواج الكترومغناطيسي شود. امواج مايكرويو هم درست مثل امواج نور مرئي از سطح اشيا منعكس مي‌شوند كه چشم انسان توانايي ديدن اين امواج را ندارند. اما دانشمندان به تازگي به موفقيتي دست يافته‌اند كه با نمونه‌هاي پيشين تفاوت معني‌داري دارد. در واقع اين بار پوششي اختراع شده است كه مي‌تواند امواج نور مرئي را منحرف كند.
محققان دانشگاه بركلي در ايالات متحده ماده جديدي اختراع كردند كه مي‌تواند نور منعكس شده از اجسام را به گونه‌اي منحرف كند كه نامرئي به نظر برسند. در واقع اين پوشش با تغيير جهت نور از رسيدن آن به چشم ناظر جلوگيري مي‌كند و درنتيجه باعث مي‌شود كه جسم نامرئي شود. اين نخستين‌باري است كه دانشمندان توانسته‌اند جسمي سه بعدي، هر چند بسيار كوچك را از ديد انسان پنهان كنند. نتايج تحقيقات اخير دانشمندان دانشگاه بركلي در دو نشريه معتبر Nature و Science منتشر شده است. دانشمندان دانشگاه بركلي پيشتر نيز موفق شده بودند كه اشيايي را نامرئي كنند اما‌‌‌ اشيا نامرئي شده در تحقيقات پيشين آنها اجسامي بسيار باريك و دو بعدي بودند. به گفته محققان بركلي اين تكنولوژي جديد درست مثل آبي عمل مي‌كند كه سطح يك سنگ را مي‌پوشاند. با اينكه دستاورد اخير از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است اما ماده‌اي كه اين دانشمندان براي نامرئي كردن اشيا توليد كرده‌اند در ابعاد نانو است و تنها در مورد اجسامي در همان ابعاد توانايي نامرئي كردن دارد. در واقع آنچه محققان بركلي موفق به نامرئي كردنش شده‌اند، شيئي با ابعاد تنها چند نانومتر است. به بيان ديگر محققان بركلي چيزي را از نظر پنهان كرده‌اند كه در حالت عادي هم چندان قابل رويت نيست. اما به هر حال دانشمندان اميدوارند كه با گسترش اين تكنولوژي بتوانند در آينده به نامرئي كردن اشياي بزرگ نيز دست يابند. با توجه به اينكه هزينه تحقيقات اخير انجام شده در دانشگاه بركلي توسط دولت ايالات متحده تامين شده است، برخي ابراز نگراني كرده‌اند كه در صورت به نتيجه رسيدن اين تكنولوژي در مقياس‌هاي بزرگ‌تر، از آن براي مقاصد نظامي استفاده شود. به هر حال چه ارتش ايالات متحده و چه هر ارتش ديگري، از اينكه بتواند تجهيزات و ادوات جنگي يا حتي سربازانش را نامرئي كند به شدت استقبال خواهد كرد. با اينكه تا رسيدن به سناريوي فيلم «مرد نامرئي» راه درازي در پيش است اما منحرف كردن نور منعكس شده از جسمي سه بعدي هرچند در ابعاد نانو، مي‌تواند اميدوار‌كننده باشد. به هر حال به نظر مي‌رسد دانشمندان در تمام تلاش‌هايشان براي نامرئي كردن اجسام تاكنون تنها موفق به نامرئي كردن چيزهايي شده‌اند كه يا اصلا قابل رويت نبودند يا ديدنشان به چنان تجهيزاتي نياز دارد كه مرئي و نامرئي بودنشان تفاوت چنداني ندارد.
Technologyreview, Aug. 03, 2008
پنجشنبه 31 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 275]