نگاهى به نقش كتاب در پرورش فكرى و اجتماعى كودكان راز تصوير سازى كلمات در ذهن كودك

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: نگاهى به نقش كتاب در پرورش فكرى و اجتماعى كودكان راز تصوير سازى كلمات در ذهن كودك
[وحيد حاجى خانى ]

زمانى كه كلمات به گوش كودك تبديل به تصوير مى شوند و زمانى كه كودك، خود قهرمان داستانى مى شود كه در آن هر امكانى ميسر است؛ آن زمان است كه قوه ابداع و ابتكار، قدرت بيان و عواطف، اعتماد به نفس و شور زندگى در او پر و بال مى گيرد و به او كمك مى كند تا به تدريج مهارت هاى فردى خود را گسترش داده و تكامل بخشد.
دوران كودكى دورانى است كه در آن كتاب و ادبيات كودك در كنار پدر و مادر نقش خود را به عنوان يك پرورش دهنده به رخ مى كشد. ادبياتى كه در برگيرنده قصه، شعر، نمايش، افسانه و داستان است و بنا به تعريف كارشناسان ادبيات كودكان عبارت است از تلاشى هنرمندانه در قالب كلام، براى هدايت كودك به سوى رشد، با زبان و شيوه اى مناسب و در خور فهم او.
الگوها
داستان و قصه نقش بسيار مهمى در تكوين شخصيت كودك دارد. از طريق خوانش قصه ها و داستان هاى خوب، كودك به بسيارى از ارزش هاى اخلاقى پى مى برد. پايدارى، شجاعت، نوع دوستى، اميدوارى، آزادى، جوانمردى، طرفدارى از حق و حقيقت و استقامت در مقابل زور و ستم ارزش هايى هستند كه هسته مركزى بسيارى از قصه ها و داستان هاى كودكان را شكل مى دهد. كودك هر قدر در سن پائين ترى باشد به قصه اى كه والدين و ديگران براى او تعريف مى كنند علاقه بيشترى نشان مى دهد. كودكان از تماشاى تصويرها و اشياى مختلف لذت مى برند و اگر كتاب هايى با چنين مشخصاتى در اختيار آنها قرار گيرد، اولين سنگ بناى الفت و علاقه به كتاب در آنها گذاشته مى شود.
آغاز مطالعه
بسيارى از خانواده ها بر اين باور هستند كه يادگيرى مطالعه از زمانى آغاز مى شود كه كودك بتواند الفبا را به خاطر بسپارد و كلمات را ادا كند، اما واقعيت اين است كه اساس مطالعه و علاقه مندى به مطالعه در دوران كودكى شكل مى گيرد. در واقع پايه هاى مطالعه و خواندن زمانى شكل مى گيرد كه كودك در مورد اشيا توضيح مى خواهد و والدين در مقام پاسخگويى به كودك خود بر مى آيند.
دكتر مهرداد متين راد، روان شناس پرورشى در مورد كتاب و كتاب خوانى در دوران كودكى معتقد است؛ يكى از روش هاى پرورشى در كودكان كتاب است كه مهارت هاى شناختى، عاطفى و اجتماعى را در كودكان توسعه مى دهد. زمانى كه براى كودك كتابى البته متناسب سن او خوانده مى شود، در ذهن او همانندسازى و جابه جايى عاطفى ايجاد مى شود. اين عامل باعث توسعه مهارت هاى اجتماعى كودك مى شود.
اين روان شناس پرورشى در ادامه در خصوص درك بهتر اين مسئله مى گويد: «كودكى را در نظر بگيريد كه از طريق كتاب، بخصوص كتاب هاى مصور با محيط دندانپزشكى و كار دندانپزشك آشنا مى شود. رفتار اين كودك نسبت به كودكى كه هيچ گونه شناختى از اين محيط و شناسه ها ندارد، بسيار متفاوت خواهد بود چرا كه اين كودك به نوعى با اين محيط آشناست و در لحظه حضور در مطب خود را با قهرمان كتاب و داستانش يكى مى كند و سعى مى كند، همان رفتار را تقليد كند.»
متين راد، در ادامه بر اين نكته تأكيد دارد كه در كنار علاقه مند كردن كودكان به مطالعه، خانواده ها نيز بايد الگوى همانندى براى فرزندان باشند، چرا كه مشاهده مطالعه والدين و همچنين دايره لغاتى كه پدر و مادر بر اثر مطالعه به دست مى آورند، يكى ديگر از عوامل رشد فكرى در كودكان است.
ايجاد انگيزه در كودكان
زمانى كه صحبت درباره مطالعه در كودكان مى شود، پدران و مادران خود را در برابر اين پرسش مى بينند كه چگونه مى توانند فرزندان خود را به مطالعه تشويق كنند، شايد جواب اين پرسش را بايد در خود خانواده ها جست وجو كرد، محيط و شرايط خانواده، روش تربيتى و آموزشى والدين، طرز تفكر و نگرش پدر و مادر در رابطه با مطالعه و كتاب خوانى، وجود كتاب و نشريه هاى قابل دسترس و همچنين سطح اقتصادى و پايگاه اجتماعى خانواده ها عامل بسيار مؤثرى در ايجاد انگيزه و عادت مطالعه و همچنين فرهنگ كتاب خوانى است.
به اعتقاد كارشناسان روند رشد ذهنى كودك تا قبل از شش سالگى به نحو بسيار بالايى سريع است و در اين سال ها كودكان آمادگى بسيار زيادى در پذيرش الگوها و رفتارها دارند.
در اين ميان قصه گويى از طريق كتاب بويژه كتاب هاى مصور به عنوان يك عنصر اساسى و مهم در ساختن اين الگوها بسيار مهم و تأثيرگذار است. مصطفى رحماندوست، نويسنده و شاعر كودك و نوجوان در مورد اهميت ايجاد انگيزه در دوران كودكى مى گويد: «در مورد ايجاد انگيزه مطالعه در كودكان با توجه به شكل گيرى شخصيت كودك، در دوران پيش از دبستان بايد مطالعه و تحقيق هاى دقيقى انجام شود، اما بهترين راه، مشاركت پدر و مادر به همراه كودك در كتاب خوانى و تشويق كودك به اين كار است.»
اين شاعر در ادامه يكى ديگر از راه هاى مشاركت را در كنار كتابخوانى، قصه گفتن براى كودكان مى داند و معتقد است، فضاى قصه باعث درگير شدن فكر كودك با فضايى مى شود كه سبب ساز تحريك حس كنجكاوى در كودك براى پيگيرى قصه است و اين پيگيرى در نهايت از طرف پدر يا مادر جواب داده خواهد شد و اين زمان مناسبى را در اختيار خانواده ها مى گذارد تا كودك را با كتاب آشنا كنند.
رحماندوست در مورد زمان شروع كتاب خوانى و قصه گويى مى گويد: «نوزادان در همان دوران نوزادى به صوت واكنش نشان مى دهند و اين، زمان مناسبى براى خانواده ها است تا با خواندن قصه ها، كتاب ها و شعرهاى ريتم دار علاقه نوزادان را جذب كنند.»
رحماندوست مؤثرترين روش براى گسترش اين انگيزه را برنامه ريزى و همكارى تمام نهادها بويژه آموزش و پرورش، كانون هاى فكرى و پرورشى، انجمن كودكان و نوجوانان و بسيارى ديگر از نهادها در قالب يك طرح بلندمدت عنوان مى كند و مى گويد: «انجام اين كار جز در يك حركت ملى ميسر نخواهد بود و در غير اين صورت تمام حركت ها به صورت مقطعى و دوره اى خواهد بود كه ثمرى را در پى نخواهد داشت.»
انتخاب كتاب براى كودكان يكى ديگر از راه هاى ايجاد انگيزه در كودكان به شمار مى آيد به گونه اى كه امروز براى هر موضوعى كتابى در هر رده سنى وجود دارد و انتخاب موضوع به فراخور شرايط و تجربه جديدى كه كودك با آن روبه رو مى شود، يكى ديگر از راه هاى جذب كودك به مطالعه و كتابخوانى است. بويژه آن كه كتاب هايى با تصويرها و رنگ هاى متنوع مى تواند كمك بسيار زيادى به بالا بردن سطح فكرى كودك كند؛ آن هم براى كودكى كه در راه رشد و كمال است.
پنجشنبه 24 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 464]