بررسى مهمترين اثرات اقتصادى و اجتماعى سيل و خشكسالى و روش هاى كمك دولت در كاهش اين اثرات

واضح آرشیو وب فارسی:ابرار: بررسى مهمترين اثرات اقتصادى و اجتماعى سيل و خشكسالى و روش هاى كمك دولت در كاهش اين اثرات
توزيع جغرافيايى رودخانه ها، سواحل و همچنين دخالت بشر در توازن طبيعى، افزايش جمعيت شهرنشينى و اثرات فعاليت هاى بشرى در طولانى مدت از دلايل وقوع سيل به شمار مى روند.
سوابق سيل
در بررسى هاى سوابق تاريخى سيل به وقوع ۱۸۹۰ مورد سيل در فواصل سال هاى ۱۳۳۱ تا ۱۳۷۰ مى رسيم كه رشد شتابنده حوادث سيل به صورت ۵ برابر شدن آن در طول ۴۰ سال بروز علل غيرطبيعى و تشديدكننده سيل در كشور را به اثبات مى رساند. تخريب جنگل ها و مراتع و فرسايش خاك جزو مهمترين دلايل بروز سيلاب هاى غيرطبيعى شناخته شده اند. تخريب بيش از دوسوم مراتع و يك دوم از جنگل ها و نقش آن در افزايش روان آبهاى سطحى معادل ۱۵ تا ۲۰ ميليارد مترمكعب روان آب اضافى و غيرطبيعى در سال برآورد مى شود. تعداد حوادث مهم سيل كشور در سال ،۱۳۷۰ ۳۰۴ مورد بوده و ميزان خسارت مالى در اين سال بيش از ۹۰۰ ميليارد ريال برآورد شده است. رشد خسارات مالى سيل بين سال هاى ۱۳۳۱- ۱۳۷۰ حدود ۶ درصد و رشد سالانه حوادث در همين دوره حدود چهار درصد بوده است.
دلايل بروز خشكسالى
از مهمترين دلايل ايجاد خشكسالى مى توان به عوامل اقليمى و فعاليت هاى بشرى نظير افزايش جمعيت و عدم مراقبت و مديريت صحيح منابع آب و خاك اشاره نمود.
سوابق خشكسالى
خشكسالى از قديم الايام يكى از بلاياى طبيعى خطرناك بوده كه همواره زندگى بشر را تهديد كرده است. نخستين آمارى كه از اين پديده در دست است. قحطى و خشكسالى است كه در قرآن كريم و در سوره يوسف(ع) به آن اشاره شده است. از ديرباز كشور ما هم شاهد موارد متعدد خشكسالى بوده است، تا آنجا كه داريوش در كتيبه بجا مانده از عهد هخامنشيان دست به درگاه الهى بلند كرده و مى گويد: خداوندا كشور مرا از دروغ، دشمن و خشكسالى در امان بدار. خشكسالى اگرچه در ايران هر سالى نمود و بروز وسيع ندارد اما بخش هايى از كشور را مى پوشاند. از آنجا كه خسارات ناشى از خشكسالى فقط در سال هاى شدت آن محسوس است ،لذا فقط در مقاطع بحرانى خسارات برآورد و به صورت ملى اعلام مى شود. در سال ۱۳۷۸ خسارات ناشى از خشكسالى فقط در بخش كشاورزى ۰۰۰/۱۰ ميليارد ريال برآورد و توسط سازمان مديريت و برنامه ريزى اعلام شده است و اين ميزان در سال ۱۳۷۹ بيشتر از ۰۰۰/۱۲ ميليارد ريال در سال بوده است و اين ميزان در سال ۱۳۸۰ به رقم ۰۰۰/۲۱ ميليارد ريال رسيده است.
الف: معرفى مهمترين اثرات اقتصادى و اجتماعى و زيست محيطى سيل و خشكسالى
الف: ۱- اثرات سيل و خشكسالى در هرز رفت و تخريب كيفيت آب و تغذيه نامناسب آن
امروزه آب در پيشبرد هدف هاى توسعه در همه كشورها نقش محورى دارد. تلاش براى مهار آبهاى سطحى، ارتقاى سطح بهره ورى از منابع موجود آب، تقويت سفره هاى زيرزمينى و بهره گيرى هر چه اصولى در ناحيه گرم و خشك، وجود عرصه هاى بيابانى وسيع و نيز پراكنش نامناسب بارندگى باعث شده تا هر ساله بخشى از مناطق كشور با مشكل خشكى و كم آبى روبرو باشند از طرف ديگر با استفاده ناصحيح از منابع، كشور با مشكل خشكى و كم آبى روبه رو مى شود. از طرف ديگر استفاده ناصحيح از منابع آبى موجود در كشور هم موجب شده است تا بخش زيادى از همين منابع اندك آبى به صورت سيلاب هاى فصلى از دسترس خارج شوند، به طورى كه بر اساس آمار موجود فقط حدود ۳۰ درصد از آب مصرفى در سطح مزارع كشور به مصرف گياهان مى رسد و بقيه بنا بر علت هاى مختلف به هدر مى رود. علاوه بر آن عدم مهار آب هاى سطحى، برداشت بى رويه از سفره هاى آب زيرزمينى، استاندارد نبودن وضعيت آبيارى و فرهنگ ناصحيح مصرف آب در مناطق شهرى موجب شده است تا همه سال با مسائلى نظير كاهش سفره هاى زيرزمينى بروز سيلاب هاى ويرانگر و افزايش روزافزون مصرف آب در شهرهاى بزرگ روبه رو شويم. بر اساس اطلاعات موجود بحران كم آبى در كشور در ۳۰ سال اخير بى سابقه بوده و بيش از ۵۰ درصد جمعيت ايران از بحران خشكسالى خسارت ديده اند كه اثر آن تا چندين نسل بعدى نيز باقى خواهد ماند. تنها در سال ۷۷ نسبت به دوره مشابه ۳۹ درصد و نسبت به ۳۰ سال گذشته ۲۴ درصد بارش كاهش يافته است. يكى از اولين پيامدهاى خشكسالى، فشار به منابع و سفره هاى آب زيرزمينى و تخريب پوشش گياهى به علت چراى بيش از حد دام بر عرصه هاى منابع طبيعى است. پيامد بعدى آن افزايش احتمال بروز سيلاب هاى ناگهانى است كه يكى از مثال هاى قابل توجه سيل اخير استان گلستان بوده است. كمبود آب در پشت سدها و خشك شدن قنات ها و آب چاه ها و پايين رفتن سطح آب هاى زيرزمينى و پيامدهاى آن از جمله شور شدن سفره ها نيز از تأثير اين عوامل زيانبار است كه در حال حاضر ۲۷۸ شهر و ۱۰۵۰ روستاى كشور با مشكل تأمين آب آشاميدنى روبه رو هستند.
الف: ۲- اثرات سيل و خشكسالى در تخريب پوشش گياهى و فرسايش خاك و بيابان زايى
با توجه به اينكه محيط مجموعه اى از بخش هاى مختلف است، بخش هايى مثل آب و خاك، پوشش گياهى، اقليم و انسان كه در يك ارتباط منطقى و متعادل با همديگر هستند. هرگاه بخشى از اين محيط از تعادل خارج شود كه عمدتاً تحت تأثير اعمال انسانى چنين مى شود اثرات زيانبارى را بايد انتظار داشت به طورى كه هم اكنون به علت خشكسالى در بخش وسيعى از كشور پوشش گياهى از بين رفته و خاك خاصيت نفوذپذيرى خود را از دست داده و موجب وقوع سيل هاى اخير را فراهم آورده است كه به تبع آن سيل گيرى وتخريب اراضى و ايجاد فرسايش كناره اى در حاشيه رودخانه، گسترش بستر رودخانه ها، تخريب ناشى از تغيير بستر رودخانه، كاهش ارزش محصولات توليدى در اثر آب گرفتگى و مسايل ديگر را فراهم مى نمايد.به طورى كه هم اكنون ميزان تخريب پوشش جنگل مراتع روزانه به ۱۵۰۰ هكتار رسيده است و ميزان فرسايش نيز به ۴ ميليارد تن در سال يعنى ۵/۷ برابر حد مجاز آن در جهان رسيده است. لازم به تذكر است كه با تخريب يك مرتع خوب به مرتع فقير مقدار سيلاب آن ۳۶ برابر افزايش پيدا مى كند و ميزان بيابان زايى ناشى از اين عوامل سالانه حدود ۰۰۰/۶۵۰/۱ هكتار بوده است ودر ۳۰ ساله اخير ۳۰ درصد به سطح بيابان ها اضافه شده است. تهديد محيط زيست و تشديد پديده بيابان زايى و از بين رفتن گونه هاى زيستى و عدم تجديد حيات پوشش گياهى و جانورى در كوتاه مدت از عوارض ديگر اين بلاها ست.
الف: ۳- سيل، خشكسالى و تأثيرات اجتماعى
علاوه بر مسأله بى خانمانى كه در اثر از دست دادن خانه و كاشانه به وجود مى آيد ،مسأله مهاجرت افراد از يك محل به محل ديگر و نيز شيوع بيمارى هاى مسرى و واگيردار به خصوص در ميان كودكان به دليل از دست دادن زندگى و بروز شيوع سوءتغذيه در ميان آنان و نيز استفاده از آب غيربهداشتى، آنان را در معرض ابتلا به بيمارى ها قرار مى دهد و باعث افزايش هزينه هاى درمانى و خدماتى مى شود. از تأثيرات ديگر اجتماعى افزايش بيكارى، ايجاد يأس و نااميدى در مردم عدم سرمايه گذارى قابل توجه در اثر عدم اطمينان كافى و ايجاد مانع در راه توسعه منطقه نيز از تأثيرات بروز اين بلايا است. در كل بروز آشفتگى هاى اجتماعى و بحران هاى اجتماعى عمده متعدد از تأثيرات اين پديده ها ست.
۴- سيل و خشكسالى و تأثيرات وتلفات دام و محصولات دامى و كشاورزى
اين خسارات به گونه اى بوده است كه در سال جارى محصولات ۴ ميليون هكتار زمين هاى ديم و ۷/۲ ميليون هكتار زمين هاى آبى و ۱/۱ ميليون هكتار باغ ها به صفر رسيده است. همچنين محصول ديم كشور از ۵/۳ ميليون به يك ميليون تن و محصول آبى از ۵/۹ ميليون به ۵/۸ ميليون تن كاهش يافته است. افزايش ضايعات مواد غذايى از ديگر عوارض در اين بخش است و كلاً خسارات وارده به محصولات كشاورزى و باغ ها حدود ۲۱ هزار ميليارد ريال بوده است.
عوارض و عواقب خشكسالى و سيل در محصولات دامى شامل تلفات دام از طريق از بين رفتن دام در اثر سيل، كم آبى، كمبود علوفه، بيمارى هاى ناشى از خشكسالى و عوارض ديگر از جمله سقط جنين و عدم آبستنى دام ها به دليل لاغرى و كاهش وزن دام (كمبود علوفه و عدم امكان تهيه علوفه دستى) است.
سه شنبه 22 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ابرار]

[مشاهده در: www.abrarnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 917]