نقد متون علوم اسلامي/ 53فيرحي:اداراكات اعتباري علامه طباطبايي بنياني براي علوم انساني در جهان اسلام است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: نقد متون علوم اسلامي/ 53فيرحي:اداراكات اعتباري علامه طباطبايي بنياني براي علوم انساني در جهان اسلام است
گروه انديشه: علامه طباطبايي ادراكات اعتباري را در مقابل ادراكات حقيقي مطرح كرده و اين اداراكات اعتباري اساسا بنياني براي علوم انساني در جهان اسلام است كه اصول فقه و فلسفه ما نمي‌تواند به آن نپردازد.
حجت‌الاسلام و المسلمين دكتر «داوود فيرحي»، عضو هيئت علمي دانشگاه تهران، در نشست «بررسي ميزان تأثيرپذيري فيلسوفان مسلمان از قرآن و سنت» كه به همت گروه انديشه و علم خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا) در محل اين خبرگزاري برگزار شد، با بيان مطلب فوق در پاسخ به اين سؤال كه آيا علم اصول فقه ما علم مقدسي است و يا به عبارتي بهره اصول فقه از آيات قرآن و روايات تا چه حد است؟، گفت: همه علوم هم مقدس هستند و هم غير مقدس، ولي اصول فقه يك مجموعه روش‌شناسي‌هايي است كه به ما كمك مي‌كند تا از ظواهر نص استفاده كنيم. بنابراين كاربردش در فقه است و در فلسفه نيست.

وي افزود: اصول فقه، دانش مقدماتي فقه است، نه مقدمه فلسفه. برعكس از فلسفه براي اصول كمك گرفته شده، ولي از اصول فقه براي فلسفه كمتر كمك گرفته شده است. اتفاقي در تاريخ ما افتاده كه اتفاق بسيار جالبي است و آن هم بحث بسيار مهم اعتباريات يا ادراكات اعتباري است.

عضو هيئت علمي دانشگاه تهران در تشريح ادراكات اعتباري اذعان كرد: اداراكات اعتباري ظاهرا از علماي دوره مشروطه و آثار «نائيني» و بعدها مرحوم شيخ «محمد‌حسين غروي اصفهاني» آغاز شده و منشأ اين موضوع كه ادراكات اعتباري قبل از علامه طباطبايي وارد فلسفه شده و يا علامه مستقلا آن‌را وارد فلسفه كرده خيلي معلوم نيست.

نويسنده كتاب‌ «قدرت، دانش و مشروعيت در اسلام» اظهار كرد: به هر حال علامه طباطبايي ادراكات اعتباري را در مقابل ادراكات حقيقي در كتاب «اصول فلسفه و روش رئاليسم» مطرح كرده است. بعضي‌ها معتقدند كه اين نظريه از شاگردي علامه طباطبايي نسبت به اين بزرگان نشأت گرفته است كه از اصول فقه، وارد فلسفه شده است، در صورتي‌كه معمولا بحث‌ها برعكس است.

فيرحي خاطرنشان كرد: بعضي‌ها هم معتقدند كه علامه طباطبايي در كتاب‌هاي كم‌حجم خودش تحت عنوان «انسان در دنيا» ادراكات اعتباري را مطرح كرده است. اداراكات اعتباري اساسا بنياني براي علوم انساني در جهان اسلام است. بحث مهم اين است كه ادراكات اعتباري علامه طباطبايي خيلي متفاوت تفسير شده است. مرحوم شهيد مطهري ادراكات اعتباري علامه طباطبايي را چون در تقابل با فلسفه سينوي مي‌ديده است و چون در اين قسمت گرايش سنتي داشته، خيلي به ادراكات اعتباري نپرداخته است.

نويسنده كتاب «روش‌شناسي دانش سياسي در تمدن اسلامي» گفت: بنابراين چون ادراكات اعتباري بحث تازه‌اي بود، مطرح كردن اين مسائل علامه طباطبايي را به كانت جديد ايران تبديل كرد. البته ادراكات اعتباري را دانشمندان و علمايي مانند آيت‌الله جوادي‌آملي، ‌صادق لاريجاني و ... به گونه‌هاي مختلفي تفسير كرده‌اند.

اين محقق و استاد دانشگاه گفت: به هر حال ادراكات اعتباري، پديده بسيار جدي‌اي است كه نه اصول فقه ما مي‌تواند از آن خلاصي پيدا كند و نه فلسفه جديد ما، چون ادراكات اعتباري اساسي براي درك فلسفي از پديده ايران مدرن است. متأسفانه اين ادراكات اعتباري اكنون در درون جناح‌هاي سياسي در حال تخريب است.

عضو هيئت علمي دانشگاه تهران تصريح كرد: به هر حال عواملي باعث شد كه بخش‌هاي زيباي نظريات علامه طباطبايي پنهان شد. معتقدم كه آقاي مطهري و علامه طباطبايي هر كدام اصول فلسفه جداگانه‌اي دارند. اداراكات اعتباري معمايي مانند نسبيت را مطرح مي‌كند و هنوز بايد روي اين موضوع بحث كرد. به طور كلي اداراكات اعتباري فهم ما را از دين تغيير مي‌‌دهد. اگر بخواهيم ادراكات اعتباري را از زبان علامه طباطبايي بفهميم، به غير از خود كتاب «اصول فلسفه و روش رئاليسم» بايد به تفسير الميزان هم مراجعه كنيم.

فيرحي در پايان سخنانش خاطرنشان كرد: علامه طباطبايي در تفسير آيه 213 سوره بقره «كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُواْ فِيهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلاَّ الَّذِينَ أُوتُوهُ مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ لِمَا اخْتَلَفُواْ فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللّهُ يَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ: مردم امتى يگانه بودند، پس خداوند پيامبران را نويدآور و بيم‏دهنده برانگيخت و با آنان كتاب [خود] را بحق فرو فرستاد تا ميان مردم در آن‌چه با هم اختلاف داشتند داورى كند و جز كسانى كه [كتاب] به آنان داده شد پس از آن‌كه دلايل روشن براى آنان آمد به خاطر ستم [و حسدى] كه ميانشان بود [هيچ كس] در آن اختلاف نكرد پس خداوند آنان را كه ايمان آورده بودند به توفيق خويش به حقيقت آن‌چه كه در آن اختلاف داشتند هدايت كرد و خدا هر كه را بخواهد به راه راست هدايت مى‌كند.»، حدود 60 صفحه درباره ادراكات اعتباري توضيح مي‌دهد.
دوشنبه 21 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 289]