ضرورت ايجاد فضاي سبز در مدارس

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: ضرورت ايجاد فضاي سبز در مدارس
* شيروان منصوري

مقدمه
فضاي سبز كه بخشي از سيماي شهر را تشكيل مي دهد به عنوان يكي از پديده هاي واقعي از نخستين مسائلي است كه انسان همواره با آن در تماس بوده و خواهد بود. اين مقوله داراي ابعاد زيست محيطي، اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و... مي باشد.
مطالعه در خصوص اهميت فضاي سبز در مدارس در درجه اول از نظرمسائل زيست محيطي حائز اهميت است و استفاده دانش آموزان در ساعات فراغت از اين فضاها در درجه دوم اهميت قرار مي گيرد. بدون شناخت شرايط زيست محيطي نمي توان به بحث درباره فضاي سبز مبادرت ورزيد، از جمله مطالعه اقليم هاي شهري مختلف دراين ارتباط حائز اهميت است. توجه به عواملي همچون ارتفاع از سطح دريا، جهت اصلي وزش باد در شهر و ميزان آلودگي هاي ناشي از فعاليت صنايع، خودروها و... در بعد فضاي سبز و اهميت آن در مدارس بسيار حائز اهميت است، به طوري كه از ديدگاه تاريخي و مذهبي نيز پيامبران و امامان معصوم(ع) به مقوله فضاي سبز توجه ويژه اي داشته اند.
آن گونه كه پيامبر اكرم(ص) مي فرمايد: «هر كس درختي بنشاند خداوند به اندازه ميوه هاي آن به او پاداش مي دهد.»

اهميت فضاي سبز از ديدگاه نيازهاي اجتماعي و اوقات فراغت دانش آموزان
در سالهاي اخير روش زندگي و نوع تفريحات و نيازهاي اجتماعي دانش آموزان تغيير فراوان كرده و توسعه سريع شهرها در محيط زيست دگرگوني ايجاد نموده كه به نوبه خود باعث تغيير شكل يافتن تفريحات آنان شده است. نيازهاي اجتماعي نيز تحت تأثير وضعيت اقتصادي و صنعتي قرار گرفته و فرم تازه اي يافته است. نيازهاي افراد از محيط زيست به متغيرهاي گوناگوني از قبيل سن، طبقه اجتماعي، فرهنگ و تجربيات، هدفها و روش زندگي روزانه بستگي دارد.
نيازهاي فردي و گروهي متأثر از عوامل فوق است. بدين ترتيب نيازهاي يك دانش آموز ابتدايي، راهنمايي و دبيرستاني با هم متفاوت است. حتي اگر نيازهاي آنان واحد باشد باز نحوه دستيابي به اين هدفها با هم تفاوت دارد، يعني همه دانش آموزان در هر مقطعي مي خواهند از فضاي سبز استفاده كنند. تفريح دانش آموزان ابتدايي بيشتر دويدن و سر و صدا كردن است، در صورتي كه دانش آموزان مقاطع بالاتر ترجيح مي دهند از فضاي سبز به عنوان مطالعه و تفرج آرام بهره گيري كنند و در گوشه اي بنشينند. بنابراين در طراحي فضاهاي سبز مدارس توجه به مقطع و نيازهاي روحي- رواني دانش آموزان بسيار حائز اهميت است.

موارد مثبت احداث فضاهاي سبز در مدارس
آلودگي هاي ناشي از آمد و شد خودروها از قبيل منواكسيد كربن (CO )، هيدرو كربن ها (HC) و... در شهرهاي بزرگ اثرات جسمي شديدي بر دانش آموزان داشته و خواهد داشت و باعث بروز بيماريهايي چون تنگي نفس و... خواهد شد. از طرف ديگر آلودگي هاي صوتي خودروها نيز اثرهاي رواني شديدي بر دانش آموزان خواهد داشت و باعث اختلالات ذهني در آنها مي گردد. با توجه به اين مشكلات نياز جدي به مقوله فضاي سبز در طراحي مدارس بسيار ضروري مي باشد. توجه به اين مطلب ضروري است كه تمام مواد آلاينده مربوط به انواع سوختهاي خودرو در ارتفاعي از اگزوز خارج مي شوند كه طول اندام يك دانش آموز را كاملاً در بر مي گيرد.
فضاي سبز به عنوان عامل توليد كننده اكسيژن و متعادل كننده كسري و كمبود اكسيژن ناشي از حركت خودروها كه به ازاي هر 800 كيلومتر طي مسافت مصرفي معادل مصرف ساليانه 5 نفر از اكسيژن را دارا مي باشد و پرواز هواپيماها كه به ازاي هر پرواز به ميزان توليد روزانه اكسيژن در 20 هكتار جنگل را مصرف مي نمايد، همچنين مصرف اكسيژن در جريان فعاليتهاي كارخانجات اهميت مي يابد. در اين ارتباط نحوه استقرار و فعاليت صنايع در شهرها نيز نقش مهمي در آلودگي هوا دارند و در خصوص آلودگي شهرها نبايد نقش غبار را نيز ناديده گرفت، زيرا غبار به صورت گوناگون بر انسان تأثير دارد.
به طور كلي احداث فضاي سبز در مدارس تأثيرهاي مثبت زيادي دارد كه اهم آنها عبارتند از:
ايجاد سايه جهت استفاده دانش آموزان در مواقع لزوم، حفاظ در مقابل باد و باران، پناهگاه پرندگان، جذب انرژي و گرماي هوا و سرد نمودن آن توسط تبخير، تصفيه هوا و جذب گرد و غبار در محيط زيست، كمك به ثبات خاك و افزايش نفوذپذيري آب و هوا در آن، تأثير مثبت در مناظر و ديدگاه ها، حفاظت در مقابل سر و صدا، كنترل انعكاس نورهاي مزاحم و كنترل باران و اثرات مثبت روحي و رواني بر دانش آموزان هنگام مشاهده مناظر زيباي گياهي و فضاي سبز در مدارس.
قابل ذكر است هرچه محيط پيرامون دانش آموزان زيباتر و دلنوازتر باشد و فضاي سبز احداث شده داراي هماهنگي و نظم خاصي باشد در يادگيري بهتر دانش آموزان تأثير بسزايي داشته و از لحاظ روحي رنگ سبز به آنها آرامش خاصي مي دهد و مي توانند مطالب درسي را بهتر درك و تجزيه و تحليل نمايند.

استانداردهاي فضاي سبز در مدارس
توسعه و گسترش ميزان فضاي سبز در مدارس مي تواند در افزايش سرانه فضاي سبز شهرها نيز تأثيرگذار باشد. در كوششي كه سازمانهاي مختلف تفريحات، بهداشت، محيط زيست و... براي استاندارد كردن فضاي لازم براي هر فرد و همچنين براي يافتن رقمي مناسب و استاندارد نموده اند، توانسته اند ارقامي چند به دست آورند. البته اين ارقام كلي است و با توجه به متغيرهاي هر محل تفاوت دارد. به طور مثال مساحت مورد نياز فضاي سبز در مدارس مناطق مختلف كشور متفاوت است.
در اقليم گرم و خشك بايد بخش وسيع تري از مدارس را به فضاي سبز اختصاص بدهند تا بتوانند بيشتر درخت كاشته و سايه بيشتري داشته باشند.
چنانكه اشاره شد بسياري از محققان به كار بردن واژه استاندارد براي فضاي سبز را منطقي نمي دانند، زيرا استاندارد داراي مفهومي ايستاست، حال آنكه فضاي سبز به علت ذات پويايش، هر نوع ايستايي را نفي مي كند. در همين ارتباط حتي نمي توان براي مدارس سراسر كشور، وسعت يا حجم استاندارد شده اي را براي ايجاد فضاي سبز ارائه نمود، زيرا كميت فضاي سبز، ساخت و انتخاب نوع گونه ها در مناطق مختلف اقليمي كشور متفاوت است و ميزان آن به شرايط اقليمي و ويژگي هاي بيوكليماتيك هر منطقه بستگي دارد. بنابراين مقدار فضاي سبز كه براي يك مدرسه در يك شهر در نظر گرفته مي شود با شهر ديگر متفاوت است و با توجه به معناي واژه استاندارد كه بيانگر مقياسي ايستاست استفاده از آن در ارتباط با فضاي سبز عاري از اشكال نخواهد بود.
اما آنچه قابل ذكر است اينكه فضاي سبز خود را در تناسب با تعداد دانش آموزان در تراكم ساختماني در مدارس مي بينند.
در حال حاضر استاندارد مورد قبول فضاي سبز شهري جهت تصويب طرحهاي جامع شهري كه از سوي وزارت مسكن و شهرسازي مشخص گرديده است بين 7 تا 12 مترمربع سرانه مي باشد.
بنابراين توسعه و افزايش فضاي سبز در مدارس مي تواند در افزايش سرانه فضاي سبز شهر مؤثر باشد.

معرفي برخي گونه هاي گياهي مناسب براي كاشت در مدارس
از ميان گونه هاي مختلف گياهي موجود براي كاشت در مدارس بايد از گونه هايي استفاده كرد كه علاوه بر زيبايي داراي رشد متناسب و خوبي باشد و با توجه به نياز آبي در اقليم هاي مختلف از گونه هايي استفاده شود كه با نياز آبي آن اقليم متناسب باشد. به عنوان مثال در مناطق گرم و خشك از گونه هايي استفاده شود كه به آب كمتري نياز دارد، برخي از گونه هاي گياهي مناسب جهت كاشت در مدارس عبارتند از:
بيد(Salix sp)، كاج(Pinus sp) سرو(Cupressuse sp)، زبان گنجشك(Fraxinus sp)، اقاقيا(Robina sp) چنار ( Platanus orientalis)، ارغوان(Cercis sp)، افرا(Acer sp)، ياسمن(Jasminum sp) صنوبر(Populus sp) و انواع گلهاي زينتي و چمن.

نقش آموزش و پرورش در توسعه و نگهداري فضاي سبز
آموزش و پرورش به عنوان يك نهاد آموزشي در جهت ترويج و ارتقاي سطح فرهنگ عمومي مي تواند نقش ارزنده اي را ايفاد نمايد كه اين نقش از نظر مديريت هم درون سازماني و برون سازماني خواهد بود.
در مديريت درون سازماني آموزش و پرورش مي تواند با بازنگري و نگرش جديد به مقوله فضاي سبز در توسعه فضاي سبز موجود و بهينه كردن آن در مدارس كشور گامي اساسي بردارد و همچنين در طراحي و ساخت مدارس جديد توجه به موضوع فضاي سبز را به طور جدي پيگيري نمايد و فضاهاي مناسبي را براي ايجاد فضاي سبز در آن احيا نمايد. همچنين توجه به مقوله فضاي سبز در محتواي كتابهاي درسي در بحث فرهنگ سازي ميان دانش آموزان بسيار با اهميت مي باشد.
در مديريت برون سازماني، آموزش و پرورش مي تواند در تعامل با متوليان امر در ايجاد فضاي سبز يعني شهرداريها و گامهاي مهمي را در افزايش فضاي سبز مدارس برداشته و با حركتهاي نمادين و توسعه فرهنگ ايجاد فضاي سبز به كمك مديريت شهري بيايد.
سه شنبه 15 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 3648]