جامعه اي سالم با خانواده اي سالم‌ خانواده‌اي براي تمام فصول‌

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: جامعه اي سالم با خانواده اي سالم‌ خانواده‌اي براي تمام فصول‌
جام جم آنلاين: خانواده فطري‌ترين، اصلي‌ترين و پايدارترين نهاد بشري است، نهاد خانواده با خلقت انسان همزاد است. چرا كه انسان، اصالتا موجودي است اجتماعي و نخستين بستر فعليت يافتن اين ويژگي‌ برترين مخلوق الهي، به طور قطع كانون مقدس خانواده است.

در فرهنگ اسلامي، خانواده به مثابه دژي استوار و نهادي مقدس، بيشترين مسووليت را در رشد و تحول، تربيت و تعالي و سعادت وجود انسان به عهده دارد.

خانواده، كانوني است كه در آن ارزش‌هاي اخلاقي، باورهاي ديني و معيارهاي اجتماعي از نسلي به نسل ديگر انتقال مي‌يابد و زمينه رشد عاطفي و تربيت اخلاقي و اجتماعي اعضاي خانواده فراهم مي‌شود. در انتقال فرهنگ و پاسداري از ارزش‌هاي اسلامي فرهنگي جامعه نيز اساسي‌ترين نقش به عهده خانواده است.

اين نهاد از منظر ارزش‌هاي اسلامي با توافق عقيدتي و آرماني پيمان ازدواج و پيوند همسري زن و مردي هوشمند و آگاه و برخوردار از بلوغ فكري و قابليت‌هاي اجتماعي پايه‌گذاري مي‌شود و اين زوج، ستون اصلي حياتي‌ترين نهاد اجتماعي، يعني خانواده را تشكيل مي‌دهند.

مفهوم خانواده در نظام و تعليمات اسلامي با پيوند مقدس ازدواج، به عنوان يك نياز فطري و حق طبيعي انسان‌ها معنا مي‌يابد. در حقيقت زوجيت و تشكيل خانواده در اسلام پاسخ به عالي‌ترين و مطلوب‌ترين نياز فطري انسان و همگامي در طريق كمال است.

خانواده از منظر ارزش‌هاي اسلامي به عنوان فطري‌ترين و طبيعي‌ترين نهاد بشري از بالاترين قداست و رفيع‌ترين منزلت برخوردار است و در عين حال بيشترين و خطيرترين مسووليت‌ها را به عهده دارد.

خانواده‌ها به مثابه اصلي‌ترين پايگاه‌هاي رشد و شكوفايي شخصيت و پرورش مهارت‌هاي اجتماعي كودكان و نوجوانان، همانند حلقه‌هاي زنجير اجتماع انسان‌ها، اساسي‌ترين سهم را در سلامت و اعتلاي جوامع بشري به عهده دارند و بخش قابل توجهي از شكل‌گيري شخصيت، تبلور رفتارهاي اجتماعي، تعاملات بين فردي و مسووليت‌پذيري انسان‌ها حاصل چگونگي بازخوردها، بينش‌ها و تجارب آنان در زندگي خانوادگي است.

بنابر اين سلامت و سعادت جامعه به سلامت و پويايي نظام خانواده وابسته است و سلامت و تعادل و تعالي نظام خانواده نيز به كيفيت روابط بين «زن و شوهر»، والدين و فرزندان بستگي دارد.

هر قدر روابط في مابين همسران برتر، سالم‌تر و پرجاذبه‌تر باشد، زندگي شيرين‌تر و با صفاتر مي‌گردد و فرزندان پرنشاط و موفقي تربيت مي‌شوند.

بدون ترديد براي كودكي كه پاي به عرصه وجود مي‌گذارد، پيكره پدر و مادر، كامل‌ترين و خوشايندترين پيكره هستي و شخصيت و منش آنان كامترين الگو براي همانندسازي است. كودكان، اولين تجربه ارتباط اجتماعي‌شان را از پدر و مادر خونيش مي‌آموزند، اما پدران و مادران نيك مي‌دانند سال‌ها پيش از آن‌كه كودكانشان از طريق تقليد بصري از رفتا‌ر آنان الگو بگيرند، در دوران جنيني تحت تاثير ويژگي‌هاي شخصيتي و كلام و گفتگوي ايشان قرار گرفته‌اند.

به ديگر سخن، پايه‌هاي اساسي رشد شخصيت كودكان و نوجوانان از طريق تقليد نهاده مي‌شود و اين شيوه تقليد بيش از آن كه تقليد بصري باشد، تقليد شنيداري است. يعني آنگاه كه جنين چهارماهه مي‌شود و قدرت شنيدن و درك صدا را بوضوح پيدا مي‌كند، شخصيتش از طريق شنيدن كلام مادر، سخن پدر و گفتگوهاي ميان آنان شكل مي‌‌گيرد و زماني كه كودك متولد مي‌شود، در صورتي كه نيازهاي زيستي، عاطفي و اجتماعي او به‌گونه‌اي شايسته تامين شود، به پدر و مادر خويش دلبستگي پيدا مي‌كند و چنين رابطه دوستانه‌اي پايه‌هاي اوليه رشد سالم شخصيت اجتماعي وي را تشكيل مي‌دهد.

به طور كلي سلامت و استحكام و اقتدار عاطفي و منطقي خانواده و برخورداري پدران و مادران از بصيرت و بينش اجتماعي و نيز آگاهي‌هاي مستمر ايشان ضامن رشد مطلوب شخصيت اجتماعي كودكان و نوجوانان و پيشگيري از تعارضات، تضادها، كجروي‌ها و اختلالات رواني اجتماعي ايشان نيز در گرو سلامت خانواده است.

به عبارت ديگر، زمينه‌ساز پذيرش مسووليت اجتماعي در كودكان و نوجوانان و نيز تبلور نوآوري‌ها و خلاقيت‌هاي ذهني آنان، خانواده است و بس.

بديهي است بدون همراهي و همگامي مادران و پدران متعهد، آگاه و دلسوز، مربيان مدرسه نمي‌توانند چندان موفق شوند، زيرا فرآيند تعليم و تربيت همانند مثلث مقدسي است كه يك ضلع آن خانه، ضلع ديگرش مدرسه و پايه آن كودك مي‌باشد. به عبارت ديگر سرچشمه سعادت اجتماعي وكليد موفقيت مدارس در خانه است و بس.

بدون ترديد خانواده‌هاي لجام گسيخته و متزلزل، جامعه متزلزل را پديد مي‌آورند. جامعه‌اي كه در آن نشاني از خانواده‌هاي سالم يافت نشود، ميزان طلاق روزبه‌روز بالا برود و ازدواج‌هاي مطلوب و برنامه‌ريزي شده كمتر صورت گيرد، بزودي متلاشي خواهد شد و به طور كلي اساس كجروي‌هاي اجتماعي را بايد در خانواده جستجو كرد.

اگر ميزان ارتكاب جرايم توسط نوجوانان و جوانان روزبه‌روز افزايش مي‌يابد، اگر ميزان اختلالات رفتاري و شخصيتي روزبه‌روز بيشتر مي‌شود، اگر بيش از 50 درصد تخت‌هاي بيمارستاني در اروپا و آمريكا را بيماراني رواني اشغال كرده‌ا‌‌ند و اگر گاه ميزان طلاق به 80 درصد مي‌رسد، يعني از هر 4 ازدواج، حدود 3 ازدواج در سال‌هاي اوليه منجر به طلاق مي‌شود، ريشه اصلي تمامي اين مشكلات در خانواده است. چرا كه خلا عاطفي و ناامني رواني سرمنشأ غالب پريشاني‌هاي شخصيتي و كژروي‌هاي فردي و آسيب‌پذيري‌هاي اجتماعي است.

امروزه كارگزاران فرهنگي جوامع مختلف در گستره جهان براين باورند كه اگر بخواهيم از جامعه‌اي سالم، متعالي، سعادتمند و پويا برخوردار باشيم، چاره‌اي جز سرمايه‌گذاري در زمينه تشكيل و حمايت از خانواده متعادل و متعالي و مطلوب نداريم.

در عصر حاضر بيش از هر زمان ديگر در معرض هجمه‌هاي گوناگون فرهنگي و آتشبار سهمگين امواج الكترونيكي قرار دارد و انديشه حاكم برفرآيند جهاني‌سازي نيز كانون مقدس و ارزشمدار خانواده‌ها را ناچيز انگاشته و بنيان ارزش‌هاي اخلاقي خانواده را سست مي‌نمايد.

امروزه شتاب گرفتن ناگهاني روند حركت جوامع و انتزاعي شدن قدرت در شبكه‌هايي از رايانه‌ها، مكانيسم‌هاي موجود كنترل اجتماعي و باز نمود سياسي را نابود مي‌سازد و بسياري از مردم در نقاط مختلف جهان با از دست دادن هويت ملي و فرهنگي خود، از فقدان كنترل بر حيات اجتماعي‌شان احساس عجز و ناتواني مي‌كنند.

روند مطالعات نشان مي‌دهد به لحاظ خلا فكري و رواني بي‌ثباتي در خانواده‌ها، به مثابه حلقه‌هاي اصلي جوامع و سنگرهاي پاسداري از فرهنگ و ارزش‌ها رو به گسترش است.

روند بي‌ثباتي و تزلزل، نظام خانواده را با بحراني جدي مواجه كرده است و بسياري از خانواده‌ها به شيوه‌هاي مختلف دچار آسيب‌پذيري جدي شده‌اند.

افزايش روزافزون آمار طلاق در نقاط مختلف جهان، بويژه در كشورهاي غربي، بحران‌هاي ناشي از طلاق، كمرنگ شدن ارزش‌هاي زوجيت‌هاي شرعي و ازدواج‌هاي قانوني و ترويج زندگي مشترك زن‌ها و مردها بدون ازدواج رسمي،
پير شدن جمعيت‌ها، ترغيب غيرمنطقي زنان به استقلال‌طلبي و خودمختاري و خودكفايي اقتصادي، و زايمان‌هاي بدون ازدواج و بالاخره شيوع خار‌ق‌العاده افسردگي و اضطراب و اعتياد به مواد مخدر و فرآورده‌هاي رسانه‌هاي الكترونيكي و لجام گيسختگي‌هاي فرهنگي همه و همه كانون مقدس خانواده‌ها را متزلزل نموده و بحران‌هاي اجتماعي را به بارآورده است.

بي‌جهت نيست كه در فرهنگ و ارزش‌هاي اسلامي ازدواج و كانون خانواده از بيشترين اهميت و ارزشمندي برخوردار است و مسلمانان براي ازدواج شرعي و تشكيل خانواده اهميت فوق‌العاده‌اي قائلند و همين است كه همواره در معرض تهاجم بي‌وقفه فرهنگي امپرياليسم رسانه‌اي و مروجان نظام نوين جهاني قرار دارند.

شوراي عالي جمعيت در سال 1995 گزارشي از دگرگوني و آسيب‌ديدگي خانواده‌ها را در نقاط مختلف جهان ارائه كرده است.

براساس اين گزارش، فراواني طلاق به طور قابل ملاحظه‌اي افزايش يافته و ميزان افزايش آن از سال 1971 تا 1990 در غالب كشورهاي غربي بيش از 2 برابر شده است. البته اين آمار غير از جدايي‌هاي غيررسمي (ثبت شده) است كه درصد آن فوق‌العاده بيشتر است.

در بسياري از كشورهاي غربي نظير امريكا، اسپانيا و مكزيك بيش از 50 درصد از زنان ازدواج نكرده‌اند و از سوي ديگر بيش از 50 درصد كودكاني كه در برخي كشورهاي آمريكايي، اروپاي شمالي و آفريقايي به دنيا مي‌آيند، از مادران به اصطلاح مجردي هستند كه هرگز شرعا و رسما ازدواج نكرده‌اند!

در بسياري از كشورهاي غربي درصد قابل توجهي از اولين زايمان زنان، پيش از اولين ازدواج آنان است. اضطراب و افسردگي دو بيماري بزرگ قرن حاضر دامنگير درصد قابل توجهي از جوانان و بزرگسالان مغرب زمين شده به طوري كه بيش از نيمي از تخت‌هاي بيمارستان‌هاي آمريكا به بيماران رواني اختصاص يافته است.

آري هجمه‌هاي گسترده و فزاينده‌ طراحان نظام نوين جهان، اين مهاجمان چراغ به دست فرهنگي، مدت‌هاست در انديشه ترويج بي‌تفاوتي، تضعيف‌ باورهاي ديني، سست كردن وابستگي‌هاي فرهنگي و تزلزل در ارزش‌هاي اخلاقي قشرهاي مختلف بويژه كودكان و نوجوانان و تخريب بنيان خانواده‌ها در كشورهاي مختلف است.

خانواده به مثابه اصلي‌ترين ركن جامعه بيشترين حمايت و پاسداري را مي‌طلبد. خانواده قوي‌ترين سنگر در برابر هجمه‌ها و آسيب‌هاي فرهنگي است. ايجاد مصونيت فرهنگي در كانون خانواده و تقويت استحكام نظام خانواده اصلي‌ترين وظيفه كارگزاران بصير در هر جامعه‌اي است.

راز و رمز مصونيت فرهنگي خانواده برخورداري اعضاي خانواده از مصونيت عاطفي و امنيت رواني است، چرا كه خلا‡هاي عاطفي و ناامني‌هاي رواني مستعدترين بستر آسيب‌پذيري فرهنگي است.

آسيب‌پذيري فرهنگي، سرآغاز لجام گسيختگي و به حراج گذاشتن اصول و ارزش‌هاي خانوادگي است.

سلامت، رشد و تحول و اعتلاي هر جامعه‌اي در گرو وجود خانواده‌هايي مقيد و متعهد و سالم و پويا و بانشاط است.
محور اساسي خانواده وجود همسران همراه و همراهان همدل است. از همين‌رو پويايي و نشاط و تعالي خانواده نيز در گرو سلامت و تعالي شخصيت و آرامش زوجين است. آرامش وجود همسران نيز در سايه بهره‌مندي ايشان از برترين جاذبه‌هاي شناختي و رواني و جنسي متقابل است.

بنابر اين امروزه رسالت خطيري در دفاع از حريم ارزشمند خانواده و پاسداري از كيان اين نهاد مقدس به عهده مسوولان جامعه بويژه كارگزاران فرهنگي كشورهاست.

شايسته است همه برنامه‌هاي فرهنگي و اجتماعي كشور برمحور سلامت و پويايي خانواده‌ها مبتني باشد، زيرا خانواده مقدس‌ترين نهاد است و پاسداري از چنين قداستي بالاترين اهميت را دارد.

در جامعه اسلامي ما كه خانواده مقدس‌ترين ركن جامعه به شمار مي‌آيد، بايد بيشترين توجه به نهاد خانواده معطوف شود و براي تحكيم و استحكام آن سرمايه‌گذاري گردد. بديهي است هر قدر پايه‌هاي خانواده استوار و مستحكم شود، از آموزش و پروش قوي‌تر و غني‌تر نيز بهره‌مند خواهيم بود زيرا زماني كه بچه‌ها با رشد هوشي و شخصيتي بهتر وارد مدرسه شوند، معلمان كار آموزش را آسان‌تر انجام خواهند داد.

بدين ترتيب، اجراي برنامه‌هاي آموزشي جامع مادرپروري و پدرپروري براي جواناني كه در شرف ازدواج هستند، برگزاري دوره‌هاي ويژه آموزش خانواده در زمينه ازدواج، فرزندآوري، تربيت مطلوب كودكان و آشنايي با ويژگي‌هاي خانواده مطلوب و متعادل، از جمله رسالت‌هاي خطير جامعه اسلامي است.

ارائه خدمات مستمر روانشناختي و مشاوره به داوطلبان ازدواج و زوجين جوان، خانواده‌هاي تك فرزند و چند فرزند، ايجاد نگرش مثبت و مولد در ميان اعضاي خانواده، پيشگيري از تعارضات و اختلافات خانوادگي، تقويت احساس مسووليت، افزايش دانش و بينش اخلاقي، اجتماعي و سياسي و سرانجام تقيد به ارزش‌هاي حاكم بر جامعه، از جمله برنامه‌ها و فعاليت‌هايي است كه بايد در جهت تحكيم مباني خانواده مدنظر باشد، چرا كه سرمنشأ همه تحولات جوامع بشري خانواده است.

رمز پيشرفت تحصيلي، سلامت رواني و اجتماعي و مصونيت فرهنگي كودكان و نوجوانان، سلامت خانواده است. سنگر موثر مقابله با تهاجمات فرهنگي نيز خانواده است و سرمايه و سلاح خانواده براي مقابله با اين تهاجم و برخورداري از زندگي مولد و پويا، محبت است و سرانجام زمينه‌ساز همه فضايل اخلاقي اعم از خويشتنداري، گذشت و ايثار، صداقت، عدالت و شهامت هم، خانواده است و بس و اما رمز ايجاد خانواده‌هاي موفق، قدرت انتخاب همسر شايسته است. همسري كه از قابليت همسري، پدري و مادري به طور همزمان برخوردار باشد، همسر آرامشگري كه به شريك زندگي خويش مصونيت عاطفي، رواني و اجتماعي ببخشد و در پايداري از آرامش خانواده از هيچ كوشش و گذشت و ايثاري دريغ ننمايد.

خانواده خوشبخت‌

خانواده در فرهنگ و ارزش‌هاي اسلامي در بستر ازدواج بهنگام همه پسرها و دخترها استوار است. به‌همين دليل همه مخلوقات الهي به صورت زوج آفريده مي‌شوند. با تاملي در گستره هستي به نيكي در مي‌يابيم كه جز ذات اقدس خداوندي كه احد است و صمد،لم‌ يلد است و لم يولد و همتا كفوي براي او متصور نيست، خالق هستي بخش همه پديده‌هاي هستي را برپايه زوجيت آفريده است.

خانواده خوشبخت، خانواده‌اي است كه همسران آرامشگر، زيباترين و گيراترين رابطه‌ها را به نمايش مي‌گذارند، و كانون خانواده را به مدرسه زندگي و نشاط و آموزشگاه همسرپروري مبدل مي‌نمايند. چرا كه موثرترين شيوه فرزندپروري، ارائه اصولي‌ترين روش‌هاي همسري و همسرپروري است.

رابطه زن و شوهر، رابطه مهرورزي و محبت‌پذيري، عهد و وفا، گذشت و ايثار، سخاوت و احسان، مودت و مروت، صداقت و درستي، صفا و صميمت، راه و رهرو، خورشيد و نور، چشمه و آب، پرنده و بال، اوج و پرواز، دل و دلدار، چشم و نگاه، اندام و لباس،؛ چراغ و روشني، باغ و باغبان، گل و گلدان، سبزه و بهار، گلبرگ و ريحان، انگشتر و نگين، لبخند و نشاط، طبيب و درمان، سكينه روان و آرامش جان، رحمت و نعمت و سرانجام مثالي از رابطه علي عليه‌السلام و فاطمه سلام‌الله‌عليها است.

دكتر غلامعلي افروز
شنبه 5 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 288]