دين، حقوق و تروريسم

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: 1. آزادي مذهب: چرا؟
موضوع اين مقاله عبارت است از "دين، حقوق و تروريسم". براي ما تا حدي بديهي شده است كه بايد امروزه به هر چيزي از ديد 11 سپتامبر نگاه كنيم و اين موضوع در مورد دين و حقوق بشر به طور مسلم درست مي باشد. قبل از ورود به بحث اصلي دو پرسش چالش برانگيز مطرح مي نمايم: نخست اينكه چرا اصولا ماآزادي مذهب را مي پذيريم؟ و دوم اينكه رابطه بين آزادي مذهب و تروريسم چيست؟ همانگونه كه در كتاب مقدس آمده است"در آغاز" دين وجود داشت، اما مسلما "آزادي مذهب" به نحوي كه امروزه ما درك مي كنيم، وجود نداشت. نظريه "آزادي مذهب" مبتني است بر وجود بيش از يك دين يا مذهب. اما تعدد اديان همواره به معناي درگيري بوده است، و درگيريهاي مذهبي اغلب به جنگ و ويران سازي بشري منجر شده اند. اين حالت و شكل واقعيت، براي قرنها و هزاره ها بوده است و بندرت هشداري براي پشتيباني از آزادي ديني بوده است. در نتيجه در نيمه قرن بيستم، مفهوم جديدي در اعلاميه جهاني حقوق بشر به منصه ظهور نشست . اين اعلاميه پس از جنگ جهاني دوم تهيه و تدوين شد. اين مفهوم بردباري (تحمل اختلاف مذهب) بود- نظريه اي كه در واكنش به تاريخ طولاني و خونين درگيريهاي مذهبي كه فقط در اروپا شامل جنگهاي صليبي، فتوحات مسلمانان، تفتيش مذهبي(انگيزيسيون)، جنگهاي سي ساله و در زمان نزديك به ما واقعه هالوكاست بود. اعلاميه جهاني حقوق بشر، براي نيم قرن پاياني قاعده اي را به هدف توقف درگيريهاي مذهبي مقرر داشت. به موجب ماده 18 اين اعلاميه، هر كسي از حق آزادي انديشه، وجدان و مذهب برخوردار است؛ اين حق شامل آزادي تغيير مذهب يا عقيده فرد و آزادي ابراز تعليمات و مناسك و عبادات آن مذهب يا عقيده در خلوت يا در ملاء عام مي شود. در عرض اين ماده، ماده 30 اين اعلاميه نيز مقرر مي دارد: "هيچ چيز در اين ماده نمي تواند به عنوان برداشتي براي هر دولت، گروه يا فردي به گونه اي تلقي و برداشت شود كه منجر به اقدامات يا اعمالي براي از بين بردن آزاديها و حقوق مقرر در اين اعلاميه شود". مفهوم بردباري اختلاف مذهب داراي سه دليل اساسي و منطقي مي باشد: نخست آنكه اين فهم(برداشت) وجود دارد كه اعتقاد از هر نوع كه باشد از جمله خداپرستي، يا آنچه كه فرد ممكن است بي اعتقادي بنامد، در اساس و مبناي بشر وجود دارد، و اعتقاد را نمي توان بدون از بين بردن جوهره آنچه كه بايد بشر باشد، سركوب كرد. دوم آنكه بردباري و تحمل عقيده هاي مخالف يك ضرورت استراتژيكي است؛ بدون بردباري، درگيري حتما به وقوع خواهد پيوست، و هرگاه درگيري به وقوع بپيوندد خشونت پديد خواهد آمد و آنگاه تضميني براي زنده ماندن طرفيت درگير (مبارزان) وجود ندارد. تاريخ طولانيِ انتقامِ متقابلي كه روابط بين اسلام و مسيحيت را شكل داده است خود دليلي بر اين تهديد امتحان شده(پرسابقه) مي باشد. سرانجام اين دليل كه بردباري و تحمل اختلافات مذهبي در راستاي حمايت داخلي از خود دين، حتي دين عالب و اكثريت، لازم و حياتي است. بدون آزادي بحث هاي داخلي دين همواره در معرض اين خطر قرار دارد كه از سوي افراد متعصبي چون اسامه بن لادن مورد حمله قرار بگيرند، اسامه بن لادن دين را براي افزايش قدرت اين افراد به خدمت مي گيرد. تقويت يك دين، بر تمايل آن دين به تحمل اختلافات داخلي در درون آن دين كه به نوبه خود مستلزم تحمل اديان مختلف مي باشد، بستگي دارد. آزادي دين و مذهب اغلب به عنوان يك مفهوم غربي و در نتيجه مفهومي كه مقبوليت جهاني ندارد، مورد هجمه واقع مي شود. اما نظريه جديد بردباري مذهبي نه از سوي غرب كه بواسطه اشمئزاز جهاني پس از جنگ جهاني دوم نسبت به نسل كشي و جرايم عليه بشريت- كه عليه مذهب يا به نام مذهب ارتكاب يافته بودند- رشد و گسترش يافت.

2. رابطه بين آزادي مذهب و تروريسم

در اين قسمت به بررسي رابطه بين آزادي مذهب و تروريسم يا به طور گسترده تر به رابطه بين حقوق بشر و تروريسم مي پردازيم. اين مساله داراي دو جنبه است. آيا موجبات سوء استفاده از حقوق بشر به موجبات تروريسم ارتباطي دارند؟ و آيا توجه ما به حقوق بشر به شكل مبارزه با تروريسم مي باشد؟ كارآمدترين شيوه بررسي اين مسايل اين است كه دهه 1990 را مورد تمركز قرار دهيم، چرا كه در اين دهه ريشه هاي تروريسم رشد و نمو خويش را شروع كردند. پس از 11 سپتامبر، آسان است كه در مورد دهه 1990 اظهار تاسف نماييم. در واقع، نخستين دهه پس از جنگ سرد، دوره بسيار پرهرج و مرجي بود. مسايل داخلي مردم آمريكا را به خود مشغول كرد و آنها را با اين واقعيت كه جنگ سرد پايان يافته، آرام و ساكت كرد؛ ما در حالت استراحت و آرامش بوديم و نسبت به بيشتر آنچه كه در ديگر قسمتهاي جهان مي گذشت، چشمان خود را بستيم، و آنچه كه در حال گذار بود، بسيار مهم و واجد اهميت بود. در طول دهه 1990 دو نيروي بزرگ در حال فعاليت بود: نخست نيروي ادغام(وحدت)- كه شامل رشد اقتصاد جهاني، توسعه فرامرزي، انقلاب ارتباطات و گسترش مردمسالاري مي گرديد. قدرت اين نيروها زير مجموعه اين عبارت قرار گرفت:"پايان تاريخ". اين همان چيزي بود كه به نظر مي رسيد پس از سقوط ديوار برلين و تمام ديگر حوادث بزرگي كه بر تاريخ جهان اثر مي گذاشتند، اتفاق بيفتد. اما دومين مجموعه از نيروهاي قدرتمند و موثر نيز وجود داشت و آن عبارت بود از فروپاشي(تجزيه)- كه شامل درگيريهاي مذهبي و قومي(يك خلاء بسيار گسترده شمال- جنوب)، بنيادگرايي مذهبي(بنيادگرايي اسلامي و ديگر اديان) و تروريسم مي گرديد. قدرت اين نيروها در تسخير اين عبارت قرار گرفت:"برخورد تمدنها". در حاليكه من با نتيجه نهايي ساموئل هانتينگتون مخالف هستم، اما عبارات وي اهميت اين نيروها را كه مولد كشمكشهاي پس از جنگ سرد بودند، به تسخير درآورد. در سراسر دهه 1990 سياست امريكا در جهت ارتقاي وحدت جهاني و توقف فروپاشي محلي بود. با وجود اين، حمايت از توقف كشمكشهاي محلي امري دشوار بود؛ زيرا اين بحرانها در آنچه كه ما اكنون آن را وضعيتهاي ناكام مي ناميم بسيار بعيد و فاقد پيامدهاي مهم داخلي براي ايالات متحد به نظر مي رسيد. اين بحرانها در سومالي، روآندا، بوسني و افغانستان نسبت به اكثر امريكاييان بسيار فاصله داشت و هيچ اجماعي وجود نداشت كه ما مجبور باشيم در جهت توقف و پيشگيري از آنها اقدام نماييم. نسبت به پيشرفتهاي ادغام كننده از قبيل توسعه بازار و جهاني سازي اقتصادي توجه زيادي شد. با وجود، اين علايم هشداردهنده اي در مورد فروپاشي عمده اي وجود داشت كه از اين بحرانهاي حقوق بشر ناشي مي شود. بي ثباتي منطقه اي در بالكان، آسياي مركزي و آفريقاي مركزي بيش از بيست ميليون پناهجو به همراه داشت. اين بحرانها زمينه را در مكانهايي از قبيل بوسني و افغانستان براي تروريسم فراهم مي كردند. افزون بر آن، هزينه كمكهاي بشردوستانه در حال افزايش بود، اين امر تاحدي به خاطر اين بود كه اين بحرانها به طور دقيق مورد توجه قرار نمي گرفتند. براي نمونه، بيليون ها دلار از كمكهاي بشردوستانه در آسياي مركزي پس از بحران روآندا خرج شدند. اقدام پيشگيرانه جامعه جهاني در راستاي پايان دادن به نسل كشي در روآندا مي توانسته اين هزينه بالا را كاهش دهد، مهمتر اينكه، مي توانست زندگي هزاران هزار نفر را نجات دهد. در نتيجه آنچه كه در طول دهه 1990 به نحو فزاينده اي شفاف و صريح شد اين بود كه امنيت بين المللي در اثر توسعه و رشد بحرانهاي مربوط به حقوق بشر در معرض خطر قرار دارد. اين بحرانها تنها مشكلات و مسايل محلي استثنايي نبودند كه منزوي شده بودند بلكه يك معضل جهاني ناشي از فروپاشي و جنگ مربوط به حقوق بشر بودند.

3. دو پيامد متنوع حملات 11 سپتامبر

حملات 11 سپتامبر داراي دو پيامد بودند: نخست اينكه امريكايها و ديگر مردم جهان نسبت به قدرت خرابكارانه نيروهاي فروپاشي آگاه شدند؛ و دوم اينكه چشم همگان را بر شرايط بنيادين و اساسي باز كرد كه در آنها تروريسم رشد و نمو مي كرد. افغانستان، كه در خلال بخش زيادي از دهه 1990 به فراموشي سپرده شد، به يك فاجعه در زمينه حقوق بشر تبديل شد كه از نشانه هاي آن نابردباري و عدم تحمل (مخالفان) مذهبي، تخريب جامعه مدني، فقر ظالمانه و گروههاي زيادي از پناهجويان كه قربانيان نقض حقوق بشر بودند، مي گرديد. هنوز هم با وجود نقض حقوق بشر، كه وجود شرايطي را آشكار و شفاف مي سازد كه در آنها تروريسم رشد مي كند، نگراني هاي مربوط به حقوق بشر به طور گسترده پس از 11 سپتامبر ناديده گرفته شدند. در خصوص اينكه چرا جنگ عليه تروريسم مسايل حقوق بشررا به حاشيه رانده است، سه دليل وجود دارد. دليل نخست: ديدگاهي وجود دارد مبني بر اينكه جنگ عليه تروريسم نوعي بده بستان است، كه در آن ايالات متحد امريكا هيچ تعهدي در خصوص پيگيري پيروزي به وسيله هيچگونه ابزار ضروري را ندارد. اخيرا يك فيلم كارتوني ديده ام كه يك زندانبان امريكايي را در اردوگاه جديد گوآنتانامو(كوبا) به نمايش مي كشاند كه براي يكي از زندانيان القاعده توضيح مي دهد كه چرا او مستحق حمايت حقوق بين الملل نيست. آن زنداني پاسخ مي دهد:"نگران نباش، ما مي فهميم. اگر ما برنده مي بوديم همين كار را با شما مي كرديم!". دليل دوم اين است كه استراتژي ديپلماتيك پس از 11 سپتامبر، در جهت گردآوري ائتلافي بين المللي براي مورد توجه قراردادن تروريسم، مستلزم اين بود كه امريكا بهاي سنگيني را از نقطه نظر حقوق بشر بپردازد. بررسي بازيگران كليدي و اصلي اين ائتلاف بيان گر هزينه مزبور خواهد بود. در نتيجه، براي نمونه، تلاش براي ايجاد يك همكاري عليه تروريسم با روسيه، مساله موارد نقض حقوق بشر در چچن از برنامه و طرح بين المللي خارج شده است. از ديدگاه ولاديمير پوتين، چچن در چنگال تروريستهاست. همين طور شماري از جمهوريهاي آسياي مركزي كه از جمله سركوب گرانه ترين رژيمها در جهان هستند، در جنگ عليه تروريسم به عنوان عاملان(بازيگران) منتقد بوده اند. در نتيجه ايالات متحد امريكا و ديگر دولتهاي مردم سالار نسبت به شرايط حقوق بشر در اين كشورها اعلام رضايت كردند، عليرغم اينكه در موارد بسياري شرايط اين كشورها شبيه شرايطي بود كه پيش از 11 سپتامبر در افغانستان وجود داشت. دليل سوم در خصوص اينكه چرا نگراني هاي حقوق بشر كم رنگ شد تعريف موسع تروريسم بود كه اين گونه ائتلافها ارايه مي كردند. براي سخت گيريهاي داخلي در بسياري از كشورها مشروعيت نويني وجود دارد، و حقوق بشر به نام جنگ عليه تروريسم، از سوي دو رهبر بسيار متفاوت كنار گذاشته شد. رهبران گروه نخست عبارتند از رهبران مردمسالار در امريكا و اروپا كه تلاش مي كنند تا گامهاي سريع و شفاف را در جهت افزايش امنيت در مقابل نگراني و ترس عمومي بردارند و رهبران گروه دوم، رهبران اقتدراگرا و تمامت خواهي هستند كه در بكارگيري بحرانهاي ناشي از تروريسم در جهت افزايش قدرت خود علاقه مند هستند. از نقطه نظر حقوق بشر، تروريسم 11 سپتامبر تا حد زيادي در اثر هواپيما ربايي از سوي طرفداران يك دين و سركوب حقوق بشر در جهان اسلام بوده است. اسلام علت و سبب تروريسم نبود، بلكه خودش قرباني تروريسم بود و در حال حاضر اين خطر وجود دارد كه به يك سپربلا نيز تبديل شود. علاوه بر مبارزه نظامي عليه تروريسم، لازم است كه چيزي متفاوت تر و طولاني تر انجام دهيم. بايد به طور سيستماتيك و اصولي با قرائت هاي ميانه روي اسلامي برخورد كنيم. اين قرائتهاي ميانه رو در سرزمين هاي زيادي از جمله در اردن، تونس، مراكش، ايران و در سراسر جهان اسلام وجود دارد. همچنين از تشكيل و استقرار جامعه مدني در كشورهاي اسلامي بايد حمايت كنيم. جامعه جهاني در حال انجام اين حمايت براي تشكيل جامعه مدني در افغانستان مي باشد، و ايالات متحد امريكا مي تواند در حمايت و پشتيباني از اركان هسته اي و اساسي جامعه مدني هم از طريق فعاليت ديپلماتيك و هم از طريق فعاليت سرمايه گذاري نقش كليدي ايفا كند. در اينجا در داخل كشور نيازمند به حمايت از حقوق آمريكاييان مسلمان مي باشيم، و بايد نشان دهيم كه به حقوق بين الملل و قانون اساسي خودمان در تمام عملياتهاي خويش عليه تروريست وفادار هستيم. همچنين بايد از سازمان ملل متحد حمايت كنيم زيرا اين سازمان در جهت بازسازي كشورهايي نظير افغانستان كه در اثر نقض حقوق بشر ويران شده است، حركت مي كند. اين روش مبارزه با نيروهاي تجزيه كننده و فروپاشي است كه در دهه 1990 ما از آنها غافل بوديم اما اكنون آنها ما را به براندازي و از پادرآوردن تهديد مي كنند. اين راهي است براي خالي كردن مرداب تروريست و نبايد صرفا پيرامون خود را با عملياتهاي نظامي محاصره كنيم. پرزيدنت كندي در نطق افتتاحيه خود در چهل سال پيش از "يك شبيخون عليه دشمنان مشترك انسان يعني استبداد، فقر، بيماري و خود جنگ" سخن گفت كه من به آنها نابردباري مذهبي و سركوب حقوق بشر را اضافه مي كنم. بدون حقوق بشر و بردباري مذهبي، امنيت بين المللي در معرض خطر هميشگي خواهد بود. به همين دليل است كه به ويژه ما بايد در انديشه استراتژي نويني باشيم و سرمايه بيشتري را در جهت ارتقاي حقوق بشر از جمله آزادي مذهبي، هم در داخل و هم در خارج از كشور هزينه نماييم.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 298]