دانش - ديده‌بان دوار

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: دانش - ديده‌بان دوار
دانش - ديده‌بان دوار

تلسكوپ فضايي هابل ( Hubble Spapce Telescope) تلسكوپي است كه در آوريل سال ۱۹۹۰ ميلادي به فضا فرستاده شد. هابل در طول اين سال‌ها با نمايان كردن جلوه‌هاي شگفت‌انگيزي از جهان، به سوالات بسياري پاسخ گفت. اگرچه چندسال اول ماموريت هابل به دليل وجود پاره‌اي از مشكلات اپتيكي در ابزارهايش، خيلي درخشان نبود، ولي با انجام اولين ماموريت تعمير و نگهداري، اين تلسكوپ به وضعيت مطلوب رسيد و در خدمت دانشمندان سراسر جهان قرار گرفت. گرفتن عكس‌هاي رنگي با تلسكوپ فضايي هابل بسيار پيچيده‌تر از گرفتن اين عكس‌ها با دوربين معمولي است. شايد نخستين و مهم‌ترين تفاوت ميان آنها اين باشد كه هابل هرگز از فيلم رنگي استفاده نمي‌كند بلكه با استفاده از آشكارسازهاي الكترونيكي خود، نور را از فضا جمع‌آوري و ثبت مي‌كند. اين آشكارسازها عكس‌هاي كيهاني را به صورت رنگي توليد نمي‌كنند و عكس‌ها در مرحله اول سياه و سفيداند. در واقع عكس‌هاي نهايي از تركيب چند عكس سياه و سفيد كه رنگ آنها در زمان پردازش به آنها اضافه شده است، به وجود مي‌آيند. رنگ‌ها در عكس‌هاي هابل، كه به دلايل مختلف به وجود مي‌آيند، همواره همان چيزي نيستند كه ما از نزديك مي‌ديديم (اگر مي‌توانستيم آن اجرام را در سفينه فضايي و از نزديك ببينيم.) در تهيه عكس‌هاي فضايي بعضي مواقع از رنگ به عنوان ابزاري استفاده مي‌شود كه باعث بهتر ديدن جزئيات مي‌شوند. ابزار‌هاي تلسكوپ هابل – دوربين‌ها، طيف‌‌نگار‌ها و حسگر‌هاي بسيار دقيق – به طور هماهنگ يا مجزا از هم كار مي‌كنند تا عكس‌هاي عالي را از دورترين نقاط هستي به زمين برسانند. در واقع هر كدام از اين ابزارها جهان را از منظري منحصر به فرد مي‌بينند كه ديدنش براي انسان غيرممكن است.

تمام فعاليت‌هاي تلسكوپ فضايي هابل توسط پايگاه‌هاي زميني كنترل مي‌شوند. كانون مركزي تمام عمليات‌ها، تيم عمليات پرواز است كه در «مركز پرواز فضايي گودارد» واقع در مريلند آمريكا، قرار دارد. در اين مركز نمايشگرهاي وضعيت، بر سالم بودن هابل و بخش‌هاي آن در موقع حركت و فعاليت‌هاي علمي نظارت مي‌كنند. آنها حركت‌هاي هابل را با ارسال فرمان‌هايي از طريق ماهواره به كامپيوتر تلسكوپ كنترل مي‌كنند. اين ارتباط مركز كنترل با فضاپيماست كه به هابل مي‌گويد چه كاري را كي انجام دهد. چشم‌هاي هابل در حقيقت سيستمي هستند كه «مجموعه نوري» تلسكوپ نام دارند. اين سيستم از دو آينه تشكيل مي‌شود. سيستم نوري هابل، سيستمي نوري موسوم به Ritchey-Chretien گاسگرين است كه در آن شكل و طراحي مخصوص دو آينه هابل مي‌تواند تصاويري از بزرگ‌ترين ميدان ديد ممكن را كانوني كند. آينه‌هاي هابل بسيار صاف هستند و سطحي به دقت شكل داده شده براي بازتاب نور دارند. دقت به كار رفته در تراش شيشه‌هاي دو آينه هابل به گونه‌اي است كه ميزان انحراف سطح‌شان از منحني طراحي شده، بيشتر از يك 800 هزارم در يك اينچ مربع نيست. در واقع اگر قطر آينه اصلي هابل به اندازه قطر زمين بود، ارتفاع بزرگ‌ترين برآمدگي آن تنها 15 سانتيمتر مي‌شد. كمي پس از ساخت و نصب هابل در سال ۱۹۹۰ دانشمندان دريافتند تراش منحني آينه اصلي اشتباه بوده كه باعث كجنمايي كروي آينه مي‌شد. اما خوشبختانه فرآيند‌هاي اصلاح نورشناختي توانست از پس حل اين مشكل برآيد. آينه‌هاي هابل از جنس شيشه‌اي با ضريب انبساطي كم هستند و در محفظه‌اي با دماي تقريبا ثابت (در حدود 21درجه سانتيگراد) نگه داشته شده‌اند تا از تاب‌خوردن آنها جلوگيري شود. سطح بازتابنده آينه‌ها با لايه‌اي به ضخامت يك ميليونيم اينچ از جنس آلومينيوم خالص پوشانده شده و با يك لايه يك ميليونم متري از فلوئوريد منيزيم حفاظت شده است. فلوئوريد منيزيم باعث مي‌شود آينه نور فرابنفش را بهتر منعكس كند.
آخرين ماموريت تعميراتي هابل (ماموريت تعمير B3) در سال ۲۰۰۲ ميلادي انجام شد. در اين ماموريت با تعويض بخش‌هايي از تلسكوپ فضايي، كارايي آن به ميزان زيادي افزايش يافت. در اين ماموريت صفحات خورشيدي تلسكوپ فضايي كه آسيب‌ديده بودند، تعويض شدند. منبع تغذيه نيروي الكتريكي كه انرژي تلسكوپ را فراهم مي‌كرد به كلي عوض شد و براي اين كار برق تلسكوپ فضايي براي اولين بار در فضا و ارتباطش با مركز كنترل و فرماندهي روي زمين قطع شد. همچنين در اين ماموريت، دوربين فروسرخ NICMOS كه به دليل مشكل سيستم خنك‌كننده بلااستفاده مانده بود، تعمير و دوباره راه‌اندازي شد. علاوه بر همه اين اصلاحات، مهندسان ناسا دوربين بسيار قوي جديد خود موسوم به «دوربين پيشرفته نقشه‌برداري» (Advanced Camera for Surveys) را روي تلسكوپ فضايي نصب كردند. عكس‌هاي خارق‌العاده اين دوربين، تا مدت‌ها مورد بحث مجامع علمي جهان بود. تلسكوپ فضايي هابل هم مانند بسياري از ماموريت‌هاي فضايي موفق ديگر بيشتر از آنچه پيش‌بيني مي‌شد، كار كرده‌است و زمزمه‌ها درباره بازنشستگي‌اش به گوش مي‌رسد. در مورد زمان پايان كار هابل و چگونگي پايان كارش حرف‌هاي متفاوتي گفته مي‌شود. اما چيزي كه آشكار است اين است كه تا تلسكوپ فضايي بعدي آماده رفتن به فضا نباشد، اين اتفاق نخواهد افتاد. در حال حاضر پروژه تلسكوپ فضايي بعدي به نام «تلسكوپ فضايي جيمز وب» با اندازه‌اي بزرگ‌تر و قدرتي بالاتر و البته هدف‌هايي متفاوت در دست طراحي است.
چهارشنبه 2 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 198]