تجلي اميد در فرهنگ مهدويت

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: تجلي اميد در فرهنگ مهدويت
لزوم اميد در انتظار مهدي موعود(عج ) بخش نخست اشاره : نقش اميد در سلامت رواني كه آرزوي همه انسان ها است بسيار مهم است . اميد عامل ذاتي و باطني شالوده زندگي و عامل پويايي و ديناميك روان انسان است . اميد ملازم رواني زندگاني و رشد است يعني هر لحظه آمادگي براي آن چيزي است كه تاكنون تحقق نيافته است . رشد اميد يا نااميدي در انسان به ميزان زيادي وابسته به فرهنگ و ارزش هاي جامعه يا طبقه اي است كه فرد در آن زندگي مي كند از همين رو براي مقابله با نااميدي بايستي وضعيت اجتماعي و فرهنگي شايسته اي كه با ذايقه اصلي و فطري تمامي انسان هم خواني دارد پي ريزي نمود. لذا فرهنگ مهدويت چنين ويژگي برجسته اي را دارد. در اين فرهنگ مترقي اميد محور اصلي است و مي توان آن را لمس كرد و تنها كافي است كه سرچشمه هاي اميدبخش در فرهنگ مهدويت استخراج و تبيين گردند. در همين راستا نوشتار حاضر به كليات مربوط به اميد عوامل رشد اميد و سرچشمه هاي اميدبخش در فرهنگ مهدويت مي پردازد. واژگان كليدي اميد آرزو عوامل رشد اميد و انتظار سرچشمه هاي اميدبخش مهدويت . مقدمه اميد با خلقت آدمي هم زاد است و سعي و تلاش را به دنبال دارد. هر كاري كه انجام مي دهيم به چشم داشت رسيدن به هدفي است كه مي خواهيم بدان دست يابيم . وقتي مي خوابيم شوق بيدار شدن داريم آن گاه كه درس مي خوانيم درصدد فراهم كردن زمينه اي هستيم براي كشف مجهول و يا رسيدن به تقويت ديگري ; كشاورزي كه بر زمين دانه مي كارد دامداري كه مخارج نگهداري حيواني را مي پذيرد مادري كه فرزندش را تر و خشك مي كند كارخانه داري كه سرمايه گذاري مي نمايد همه و همه در هر رشته وكاري به اميدي كه انتظارش را دارند دل خوش كرده اند و فعالانه تلاش مي كنند. اگر اميد به معناي تحقق خواسته ها عملي شدن آرمان هاي والاي بشري و به فعليت رسيدن تمامي قوه ها و پتانسيل هاي موجود در طبيعت و سرشت آدمي در چهار چوب قوانين حاكم بر همين جهان است پس كدام مكتب و نظام مي تواند چنين آرزوها و آرمان هايي را محقق سازد كدام نظام ارزشي به صورتي شفاف آنها را به تصوير خواهد كشاند بنابر شواهد نظام و فرهنگ مهدويت روياهاي صادقانه بشر را تعبير و تفسير حقيقي مي كند. نظامي كه شعارش حكومت عدالت مطلق بر جهان برون و درون آدمي است هرچه را آدمي لياقت دارد بدو مي بخشايد زمين و زمان كه دو عنصر محوري براي پيشرفت و نبوغ اند در خدمت انسان خواهند آمد; چرا كه خليفه الهي و صاحب مكان و زمان حكومتش را علني خواهد نمود. نظام مهدوي كه خلاصه و نتيجه رسالت تمامي انبيا و اوصياي الهي است اقيانوسي ژرف و پهناور به شمار مي رود كه عرض و طولي همانند عرش تا فرش دارد. اين نظام براي آسايش كمال و تعالي بشر برنامه هايي دارد كه فطرت بشر منتظر آن است . تعريف اميد اميد از جمله واژه هايي است كه بسياري آن را مي فهمند اما نمي توانند آن را در قالب الفاظ درآورند. بنابراين به تعابير مختلفي از آن ياد مي شود; آرزو عامل موفقيت اشتياق به زندگي عشق و دوستي رسيدن به هدف توكل به خدا زيبايي نشاط و.... هم چنان كه تعابير اميد گوناگون اند تعريف هاي اميد نيز متفاوت است . هر چقدر لفظي را بيشتر مانوس باشيم و با قلب و دلمان در ارتباط باشد و از درونمان بجوشد سخت تر مي توان آن را در كلمات محصور نمود. با اين همه مي توان اميد را چنين تعريف كرد : اميد حالت دروني نگرش يا وضعيتي است كه آدمي را علاوه بر واداشتن به پيش بيني روي دادي خاص براي تغيير و تحول آماده مي سازد. اميد و آرزو اميد و آرزو از ويژگي هاي انسان است كه بر پايه آينده نگري قرار دارد. اميد و آرزو هر دو نمايانگر خواسته هاي بشر و پيك سعادت انسان و نويد خوشبختي او هستند. اما آيا اميدوار بودن همان داشتن هوس و آرزو است و كساني كه هوس هاي بيشتري دارند مردمان اميدواري هستند تفاوت هايي اميد و آرزو را از هم جدا مي سازند كه مي توان به دو مورد اشاره كرد. اميد; با عقل بشر همراه است و خواسته اش خردمندانه و امكان پذير به شمار مي رود و به محال تعلق نمي گيرد; مثلا بيمار اميد بهبود ناتوان اميد توانا شدن دانش پژوه دانشوري و... دارد. ولي آرزو چنين نيست ; گاه با عقل هماهنگي دارد و گاه ندارد خواسته اش عقلايي و خردمندانه نيست و چه بسا امكان پذير نباشد. آرزو به محال تعلق مي گيرد و تقاضاي هست شدن نشدني ها را دارد; چنان چه پير آرزومند جواني است يا چاه كن آرزوي رسيدن به گنج و فرد در دم مرگ آرزومند بازگشت به حيات مجدد است . تفاوت ديگر اميد وآرزو; آرزومند در حال نشسته انتظار رسيدن به آرزويش را دارد و گامي به سوي مقصد برنمي دارد چه بسا از آسمان انتظار دارد كه آرزويش را محقق سازد و عوامل جوي بدو كمك كند! ولي شخص اميدوار درپي اميد خود مي رود و هر گامي كه برمي دارد به اميدي مي رسد; چون اميد اصلي بوجود آورنده اميدهاي فرعي است و هر يك از اين اميدها كه محقق شود پايه اي مي گردد تا به سوي اميد بالاتر گام بردارد(1 ) . انواع اميد اميد در دل انسان پديد مي آيد. در هر تلاشي كه براي تغيير صورت مي گيرد و هدف والايي در آن نهفته وجود اميد قطعي است . معمولا اميد را به دو نوع فعال و منفعل تقسيم مي كنند. اولي تضمين كننده سلامت رواني و عاملي پويا و انرژي آفرين و ديگري مخرب و ويران كننده است . الف ) اميد فعال در بينش ديني اميدي ستوده شده كه موضوع آن زندگي پربارتر رستگاري زنده و سرشار بودن . و همراه با انگيزه قلبي حركت شجاعت وتلاش است ; آمادگي داشتن براي چيزي كه تولد نيافته والبته مي تواند به وجود آيد; انتظار وجود حادثه اي در هر لحظه اين نوع اميد آمادگي دروني متراكم و « هنوز مصرف نشده اي » براي فعاليت است . آنان كه چنين اميدي دارند نشانه هاي زندگي تازه را مي بينند و هر لحظه آماده اند تا به تولد آن چيزي كه آماده زاده شدن است ياري رسانند. اين همان اميدي است كه پيامبر اسلام (ص ) مي فرمايند : اميد رحمت خدا براي امت من است . اگر اميد نبود مادري فرزند خويش را شير نمي داد و كسي درختي نمي كاشت (2 ) . ب ) اميد منفعل اگر كيفيت اميد حالتي انفعالي و كنش پذير باشد دروغ و بدون ايمان و تلاش است . ناتوان دانستن خود دقيقا به معني نااميدي است . اميد انفعالي و كنش پذير سيماي ديگر گونه اي از نااميدي و ياس به شمار مي رود(3 ) : بزرگان دين ما را از نوميدي برحذر داشته اند و نام اميد دروغين را بر آن نهاده اند . امام باقر(ع ) مي فرمايد : از اميد دروغين بپرهيز كه تو را گفتار ترس حقيقي مي كند(4 ) . تقسيم هاي ديگر اميد برخي چنين گفته اند كه : اميدها دو گونه اند : اميدهاي واهي و اميدهاي واقعي اميدهاي واهي بيشتر شامل نوعي ايده ال ها آرمان ها و آرزوهاي گم شده اي است كه انسان با حاضر كردن آنها در ذهن و درون خويش به نوعي آرامش خاطر دست مي يابد. در صورت تداوم و تقويت آن آرمان ها و آرزوها خود به خود زمينه جدا شدن از مسائل و روي دادهاي واقعي زندگي و در نتيجه احساس بيگانگي با واقعيات براي شخص فراهم مي گردد. امام علي (ع ) در ترسيم اين دويدن و نرسيدن مي فرمايد : من سعي في طلب السراب طال ثعبه و كثر عطشه من امل الري من السراب خاب امله و مات بعطشه (5 ) كسي كه در پي سراب (آرزوي واهي ) برود رنجش به درازا كشد و تشنگي اش افزون گردد; آن كه آرزوي سيراب شدن از سراب دارد اميدش نااميد شود و در تشنه كامي خويش جان سپارد. اين نوع رويارويي با مسائل در مباحث روان شناسي تربيتي رفتارهاي دفاعي نام دارد. از ويژگي هاي اين گونه رفتارها آرامش و امنيت بخشيدن كوتاه مدت به شخص است ولي در دراز مدت اين گونه رفتارها موجب ناسازگاري با اطرافيان و دنياي خارج مي شود. مقابل اميدهاي واهي اميدهاي واقعي هستند; اميدهايي كه داراي پايه واساسي منطقي و استوارند و از اعتقادات و باورهاي ديني و ارزش مبتني بر وحي الهي سرچشمه مي گيرند مانند اميد به ظهور حضرت مهدي (عج ) و شرايطي كه آن حضرت با حكومت خويش فراهم مي آورد. انتظار امام عصر(عج ) هرگز در حقيقت و اصالت آنها ترديدي به خود راه نمي دهند زيرا چنين اميدهايي از متن باورهاي دين و برخاسته از اعتقاد اصيل و استوار شيعه است (6 ) . ج ) اميد فردي و اجتماعي بعضي معتقدند هم چنان كه فرد بشر اميدي دارد اجتماع بشر نيز اميدوار است . اميد اجتماع در اجتماعي يافت مي شود كه همگي افراد در آن شركت دارند. هنگامي كه اميد فرد شدت يافت و نيرومند گرديد هدف و آرمان مي شود. آن گاه بر اثر كوشش و تلاش فرد اميد اجتماعي مي گردد. وقتي اميد اجتماعي شدت مي يابد هدف اجتماعي و آرمان بشري مي شود و همان طور كه اميد فرد خود به خود انجام شدني نيست و بايد درپي آن روان شد تا بدان رسيد اميد اجتماعي نيز چنين است ; بايد كوشيد رنج برد مقاومت كرد پايداري نمود تا بدان رسيد اميد اجتماعي آسايش سعادت خوش بختي تن درستي برقراري عدل كوتاهي دست ستم گران و ديگر اميدهاست كه همه افراد بشر در اين خواسته ها شريك اند (7 ) . پي نوشت ها 1 . سيدرضا صدر راه مهدي ص 21 چاپ دوم : انتشارات تبليغات اسلامي قم .1381 2 . نهج الفصاحه ص .936 3 . اريك فروم انقلاب اميد ترجمه مجيد روشن گر ص 19 چاپ سوم : انتشارات مرواريد تهران .1380 4 . بحارالانوار ج 78 ص .164 5 . غررالحكم ح 9064 و 9065 ; عيون الحكم و المواعظ علي بن محمد الليثي الواسطي ص .425 6 . محمدرضا شرفي « مقدمه اي بر آثار تربيتي و روان شناختي انتظار » مجله تخصصي انتظار گفتمان مهدويت گفتمان سوم ص 143 .123 .7 سيدرضا صدر راه مهدي ص .21 نظام مهدوي كه خلاصه و نتيجه رسالت تمامي انبيا و اوصياي الهي است اقيانوسي ژرف و پهناور به شمار مي رود كه عرض و طولي همانند عرش تا فرش دارد
چهارشنبه 19 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 253]