جامعه اطلاعاتي و فرصتي كه به محصول نرسيد

واضح آرشیو وب فارسی:هموطن سلام: جامعه اطلاعاتي و فرصتي كه به محصول نرسيد
هيچيك از كشورهاي خاورميانه نسبت به گذشته در زمينه فرصت‌هاي ديجيتال سير نزولي نداشته‌اند مگر ايران با ۱۱ پله و يمن با ۵ پله كه البته باز هم ميزان نزول يمن بسيار كمتر از ايران بوده است.
هيچيك از كشورهاي خاورميانه نسبت به گذشته در زمينه فرصت‌هاي ديجيتال سير نزولي نداشته‌اند مگر ايران با ۱۱ پله و يمن با ۵ پله كه البته باز هم ميزان نزول يمن بسيار كمتر از ايران بوده است. ايران در قاره آسيا نيز از موقعيت خوبي در فراهم‌آوري و بهره‌وري از فرصت‌هاي ديجيتال برخوردار نيست.
حدود 4 سال قبل يعني 19 تا 21 آذرماه سال 1382 مصادف با 10 تا 12 دسامبر 2003 نمايندگان مردم جهان در شهر ژنو سوييس براي برگزاري دور اول نشست جهاني جامعه اطلاعات گردهم آمدند تا در عين آشنايي با اوضاع و احوال جهان در زمينه دانش و تجربيات به دست آمده از طريق فناوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي قول و قرارهايي نيز با يكديگر بگذارند.
اجلاس جهاني جامعه‌ اطلاعات بر اساس مصوبه‌ سال 2001 مجمع عمومي سازمان ملل متحد شكل گرفت. يكي از بنيادي‌ترين دلايل اين گردهمايي كه در سطح سران كشورهاي جهان نيز برگزار شده بود، نگراني عميق جامعه جهاني در خصوص شكل‌گيري يك شكاف جديد ديگر در ميان كشورهاي دنيا بود. اين شكاف جديد، شكاف ديجيتال در دو سطح بين‌المللي و حتي ملي در نيا بود، چراكه پيشرفت نامتوازن و ناهمگون فناوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي علاوه بر ايجاد شكاف ميان كشور در داخل كشورها نيز مي‌رفت كه به يك بحران تبديل شود.
اگرچه به اعتقاد برخي منتقدان كشورهاي بزرگ و پيشرفته در زمينه فناوري اطلاعات و ارتباطات، يكي از دلايل عمده تشويق كشورهاي بزرگ به گسترش جامعه اطلاعاتي به انحصار نرم‌افزارها و سخت‌افزارهاي گسترش اين جامعه جديد مربوط مي‌شد.
به اعتقاد ايشان اين كشورها با ابرشركت‌هاي خود در واقع دارندگان و برندگان اصلي توسعه جامعه اطلاعات در دنيا محسوب شده و مي‌شوند. همچنين نگراني ديگري نيز در ميان اين دسته از منتقدان نيز وجود داشت كه به واسطه همان دليل مونوپل و انحصار طبيعي فناوري در دست كشورهاي موسوم به كشورهاي شمال، ايشان بهره‌هاي امنيتي پيدا و پنهان زيادي نيز از گسترش اين جامعه جديد خواهند برد، به اين معني كه همزمان با نفوذ فناوري‌هاي ارتباطي و اطلاعاتي دسترسي ايشان نيز به اطلاعات و امنيت درون مرز كشورهاي دنيا نيز تا حدودي تسهيل مي‌شد. اگرچه رهبران ساير كشورهاي دنيا نيز تا حدودي در جريان اين نگراني‌ها قرار داشتند ليكن در پس اين فناوري و نگراني‌هاي نهفته در آن كاربردهاي شگفت‌انگيزي نيز وجود داشته و دارد كه به مراتب بيشتر از نقاط منفي آن نيز بود.
تسهيل در دسترسي به اطلاعات، افزايش بهره‌وري، كاهش قابل ملاحظه هزينه‌هاي دولت‌ها، ارتقاي خدمات‌رساني به مردم، ارتقاي اقتصاد و تجارت و ده‌ها مورد ديگر از جمله شاه‌بيت‌هاي توسعه جامعه اطلاعات در كشورها محسوب مي‌شد. به اين ترتيب بود كه در نخستين فاز اجلاس جهاني سران در باره جامعه جهاني قريب به 80 رييس‌جمهور و رهبر كشورهاي دنيا به همراه سران نهادهاي جهاني از جمله سازمان ملل، اتحاديه جهاني مخابرات و غيره حضور يافتند تا به اين ترتيب اهميت اين اجلاس دو چندان شود.
از كشور ايران نيز هيئت بزرگي در فاز اول اجلاس مذكور شركت كرد كه در راس آن خاتمي رييس‌جمهور وقت، معتمدي وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات و جهانگرد دبير شوراي عالي اطلاع‌رساني قرار داشتند. تيم مذكور را اتفاقا قريب به 20 روزنامه‌نگار و تحليلگر حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات نيز همراهي مي‌كردند كه از آن پس تاكنون اين اتفاق ثمرات بسياري را با خود داشته است.
اگرچه تيم ايراني تلاش كرد تا در فاز دوم اين اجلاس يعني در كشور تونس، با خواسته‌هاي دقيق‌تر و روشن‌تر از گذشته ظاهر شود و به موفقيت‌هايي نيز در اين خصوص دست يافت، اما در بازگشت و با توجه به جابجايي مديران در آغاز به كار دولت ظاهرا ارتباطات به دست آمده و تلاش‌هاي انجام شده در طي اين اجلاس كه گويي به مديران وابسته بودند با كنار گذاشتن ايشان به كناري رفتند تا كسي هم نه بداند كه چه شد و چه كرديم و نه اصولا پيگير آن شود.
19 تا 21 آذرماه سال گذشته، يعني به عبارتي تولد نخستين روز جامعه جهاني اطلاعات در حالي گذشت كه مسئولان فعلي و دست‌اندركار حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات كشور حتي يك سخنراني كوتاه هم به مناسبت يادآوري چنين رويدادي در كشور دست و پا نكردند تا شايد اين امر بهانه‌اي شود براي آن كه ببينيم ما ايراني‌ها براي جامه عمل پوشاندن به تعهدات البته غيرالزامي جهاني چه كرديم.
اگرچه روز جهاني ارتباطات و روابط‌عمومي در اردبيهشت ماه سال جاري هم در ايران از وضع مشابهي با سالروز تولد اجلاس جهاني جامعه اطلاعاتي برخوردار بود و گويي تنها نامي از آن واقعه باقي مانده است.
اين روز هم بدون ارائه دستاورد و گزارش مستندي گذشت تا مشخص نشود كه جامعه اطلاعات در ايران به كجا رفته و آيا دستگاه‌هاي مختلف در حوزه عملياتي خود آنچه بر ايشان تكليف شده بود به انجام رساندند يا نه؟ مروري كوتاه بر تعهدات طرح شده تنها در فاز يك اين اجلاس و دقت در تاريخ پايان اين تعهدات با توجه به فقدان هر گونه اطلاعات و آماري در كشور مي‌تواند مخاطبان و صاحبنظران را در جريان جايگاه ايران در جامعه اطلاعات قرار دهد.

اما تعهدات جامعه جهاني اطلاعات
جامعه اطلاعاتي، نوسازي فرآيندهاي اجتماعي از جمله روش زندگي، كار، آموزش و ساير فعاليت‌ها با استفاده از فناوري‌هاي اطلاعات و ارتباطات (ICT) است.
اين تكنولوژي همه جنبه‌هاي زندگي مردم را تحت‌الشعاع قرار داده است. در اين جامعه، اطلاعات براي همه توليد، پردازش و منتشر مي‌شود و تمام فعاليت‌ها - از جمله فعاليت‌هاي دولتي، تجارتي و آموزشي- به‌ صورت الكترونيكي درمي‌آيد و اين امر جامعه را دگرگون مي‌سازد. مهم‌ترين اهداف و برنامه‌هاي تصويب شده در طرح كاري اجلاس PrepCom2 فعاليت‌هاي مربوط به جامعه اطلاعاتي شامل موارد زير بود:

معيارها
موارد زير بايد به عنوان معيارهايي براي فعاليت در نظر گرفته شوند:
همه روستاها بايد تا سال 2010 اتصال يابند و تا سال 2015 بايد از طريق نقاط دسترسي عمومي متصل شوند.
همه دانشگاه‌ها بايد تا سال 2005 و همه دبيرستان‌ها تا سال 2010 و همه مدارس ابتدايي تا سال 2015 متصل شوند.
همه بيمارستان‌ها بايد تا سال 2005 و مراكز بهداشتي تا سال 2010 متصل شوند.
90 درصد مردم جهان بايد تا سال 2010 و همه آنها تا سال 2015 تحت پوشش ارتباط بي‌سيم قرار گيرند.
همه ادارات دولت مركزي بايد تا سال 2005 و ادارات دولت محلي تا سال 2010 داراي وب‌سايت و آدرس پست الكترونيكي باشند.

هدف‌ها، مقاصد و آماج‌ها
هدف‌هاي برنامه عمل، معطوف به ايجاد يك جامعه اطلاعاتي فراگير، در جهت استفاده از پتانسيل علم و ICT در خدمت توسعه، براي اشاعه استفاده از اطلاعات و دانش با هدف نيل به اهداف توسعه بين‌المللي، شامل اهدافي كه در اعلاميه هزاره آمده و براي مقابله با چالش‌هاي جديد جامعه اطلاعاتي در سطح ملي، منطقه‌اي و بين‌المللي هستند. فرصت‌ها بايد تا فاز دوم اجلاس WSIS (سال 2005) مورد بهره‌برداري قرار گيرند تا بتوان ميزان پيشرفت در كاهش فاصله ديجيتالي را ارزيابي و مشخص كرد. براساس اهداف توسعه بين‌المللي، شامل آنهايي كه در اعلاميه‌ هزاره آمده و با همكاري بين‌المللي تصويب شده، اهداف اشاره شده مي‌توانند به‌عنوان مراجع بين‌المللي براي افزايش پيوند و دسترسي، در استفاده از ICT براي بالابردن و پيشرفت اهداف برنامه اقدام، تا سال 2015 استفاده شوند.
در اين خصوص از دولت‌ها دعوت شده بود تا:
راه‌اندازي مراكز مبادله اينترنتي منطقه‌اي و ملي را تسهيل سازند.
تا جايي كه لازم است بر رمزهاي (كدهاي) دامنه نام سطح بالاي كشوري مديريت و نظارت كنند.
آگاهي در مورد اينترنت را اشاعه بدهند.
تعداد سرورهاي اصلي منطقه‌اي و استفاده از دامنه نام‌هاي بين‌المللي با همكاري ساير اعضاي مربوطه و با هدف از بين بردن موانع دسترسي را گسترش دهند.
دولت‌ها بايد به‌هنگام‌سازي قوانين حفاظت از مشتريان داخلي خود را براي پاسخ به نيازهاي جديد جامعه اطلاعاتي ادامه دهند.
مشاركت موثر كشورهاي در حال توسعه و كشورهاي در حال گذار اقتصادي را در مجامع بين‌المللي ICT براي ايجاد فرصت‌ها و مبادله تجربيات افزايش دهند.
دولت‌ها نياز به تعريف استراتژي ملي، شامل استراتژي‌هاي دولت الكترونيكي، براي ايجاد مديريت عمومي شفاف‌تر، مؤثرتر و دموكراتيك‌تر دارند.
توسعه يك چارچوب براي ذخيره‌سازي امن و بايگاني سندها و ساير ركوردهاي الكترونيكي اطلاعاتي
دولت‌ها و اعضا بايد دانش و آگاهي كاربران در مورد حريم خصوصي بر خط و ابزار حفاظت از خصوصي‌سازي را رشد و توسعه دهند.
تشويق فعاليت‌هاي مداوم در حوزه سيستم حل مناقشه موثر به ويژه، حل مناقشات متناوب (ADR) كه مي‌تواند حل مناقشات را تسهيل كند.
دولت‌ها با همكاري اعضا براي تنظيم سياست‌هاي ICT سودمند ترغيب مي‌شوند تا كارآ‏فريني، نوآوري و سرمايه‌گذاري را، با درنظر گرفتن افرايش مشاركت زنان، رشد و توسعه دهند.
تعيين پتانسيل اقتصادي ICT براي شركت‌هاي كوچك و متوسط (SMEها) و اين‌كه آنها بايد در افزايش رقابت با ساده و موثر كردن رويه‌هاي مديريت، تسهيل دست‌يابي آن‌ها به سرمايه‌ها و توسعه ظرفيت‌هاي آن‌ها براي مشاركت در پروژه‌هاي مربوطه به ICT كمك كنند.
دولت‌ها بايد به عنوان كاربران نمونه و انتخاب‌كنندگان اوليه تجارت الكترونيكي، مطابق با سطح توسعه اجتماعي- اقتصادي خود، عمل كنند. ITU فركانس‌هايي را با هدف تسهيل دستيابي هميشگي و مناسب، براساس معاهدات خود، هماهنگي و تنظيم مي‌كند.
دولت‌ها با استفاده از اتخاذ يك محيط توانا، و براساس دسترسي گسترده به اينترنت، بايد به دنبال تشويق سرمايه‌گذاري بخش خصوصي، ايجاد برنامه‌هاي كاربردي جديد، توسعه مضامين و رشد مشاركت بخش خصوصي و دولتي باشند.
سياست‌هاي دولتي بايد با توجه به كمك رو به رشد SMEها در صنعت ICT، همچنين ورود ايشان به بازرگاني الكترونيكي براي افزايش رشد تجارت و ايجاد اشتغال به عنوان يكي از عناصر استراتژي كاهش فقر از طريق توليد ثروت باشند.

جامعه اطلاعاتي در ايران
اما بر اساس آخرين آمار ايران در گزارش فرصت ديجيتال پيشين، رتبه ۹۴ را كسب كرده بود كه اين رتبه با ۱۱ پله نزول جايگاه ايران را به رتبه ۱۰۵ در ميان ۱۸۱ كشور جهان، تنزل داده است.
نمرات كسب شده به وسيله ايران در محور فرصت،۸۹ زير ساخت ۱۸ و كاربرد ‎۴ است. بر اساس گزارش‌هاي منتشره در ميان كشورهاي خاورميانه نيز ايران جايگاه خوبي ندارد و به استثناي يمن كه رتبه ۱۲۸ گزارش را كسب كرده، ايران پائين‌تر از كشورهايي مثل بحرين 35، امارات متحده عربي37، قطر 38، كويت 60، عربستان75، اردن 79، عمان 81، الجزاير 83، مصر 91 و سوريه ۱۰۴ قرار گرفته است. بحرين، امارات متحده عربي و قطر ۳ كشور خاورميانه هستند كه مطابق با سال گذشته توانسته‌اند به رتبه‌هايي كمتر از ۵۰ ميان ۱۸۰ كشور جهان دست يابند.
همانگونه كه مشخص است هيچيك از كشورهاي خاورميانه نسبت به گذشته در زمينه فرصت‌هاي ديجيتال سير نزولي نداشته‌اند مگر جمهوري اسلامي ايران با ۱۱ پله و يمن با ۵ پله كه البته باز هم ميزان نزول يمن بسيار كمتر از ايران بوده است. ايران در قاره آسيا نيز از موقعيت خوبي در فراهم‌آوري و بهره‌وري از فرصت‌هاي ديجيتال بر خوردار نيست.
كره‌جنوبي، ژاپن، هنگ‌كنگ و سنگاپور به عنوان كشورهاي آسيايي جهان به ترتيب رتبه‌هاي اول، دوم، هشتم و پنجم اين رتبه‌بندي را به خود اختصاص داده‌اند. در حالي كه امتيازات كسب شده در هر ۳ محور فرصت، زيرساخت و كاربرد توسط ايران از 4 بزرگ‌تر و به نيم نزديك است، امتيازات كسب شده كشورهاي آسيايي مثل كره‌جنوبي، ژاپن، هنگ‌كنگ و سنگاپور تنها در حد يك يا دو امتياز با عدد يك فاصله دارند. نتايج گزارش فرصت ديجيتال در كشورمان، نشانگر فاصله زياد ايران با وضعيت مطلوب است. هرچند ميزان رشد و توسعه استفاده از اين تكنولوژي‌ها قابل توجه و غيرقابل اغماض است، اما رتبه تعلق گرفته به ايران، گواه عقب ماندن ما از قافله جامعه اطلاعات است.
چهارشنبه 19 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: هموطن سلام]

[مشاهده در: www.hamvatansalam.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 60]