فرآوری بذر ذرت

فرآوری بذر ذرت 

بذر ذرت دورگ (هیبرید)، از کشت ذرت پدری و ذرت مادری در کنار هم در یک مزرعه تولید میشود. بلالی که از این روش بوجود میآید بلال ذرت بذری نامیده میشود. بسته به نوع بذر هیبرید ذرت، ممکن است این بذر ذرت دانه‌ای یا بذر ذرت سیلویی یا بذر دو منظوره باشد. بلال ذرت معمولا با محتوای رطوبت 25 تا 35 درصد برداشت میشود. برای حفظ زنده ماندن بذر لازم است سریعاً تا رطوبت 12٪ تا 13٪ خشک شود. برای این منظور از سیستم‌های خشک‌ کن ذرت که عموماً با هوای گرم با درجه حرارت 30 تا 45 درجه سانتی‌گراد استفاده می‌شود. با توجه به حساسیت فرایند خشک شدن بذر ذرت، شرکت توسعه کشت ذرت برای حفظ کیفیت بذور ذرت خود، اقدام به تاسیس یکی از مدرنترین کارخانجات ذرت خشک‌کنی از شرکت کیمبریای دانمارک را نموده است. خشک‌کن‌های بلال بذری، به صورت کلی از چند اتاق خشک کن متصل با بسترهای زاویه دار تشکیل شده است که بلالهای بذری تازه برداشت شده در آنها قرار می‌گیرند. در ابتدا هواي گرم شده با مشعل گازی به وسیله فن به مدت 30-60 ساعت از دریچه بالای برخی اتاقها به سمت پایین و از بین بلال‌ها دمیده میشود (هوای پایین)، سپس از دریچه پایین اتاق خارج شده و از دریچه پایین دیگر اتاقهای داخل شده و از بین بلالها گذشته و از بالای اتاق خارج میشود (هوای بالا). بدین صورت راندمان گرمایی به دلیل دوبار استفاده از هوای گرم افزایش می‌یابد. پس از گذشتن هوا از بین بلال‌ها دمای آن کاهش می‌یابد. از این رو دمای هوای پایین همواره بیشتر از دمای هوای بالا است. برای خشک شدن یکنواخت بلالها در بالا و پایین بستر هر اتاق پس از طی یک دوره زمانی، جهت جریان هوا معکوس شده و اتاق‌‌های دارای جریان هوای پایین با استفاده از تغییرات در دریچه‌های موجود با جریان هوای بالا تعویض می‌شوند و بر عکس. بدین صورت رطوبت بلال‌ها در هر اتاق تا حد ممکن به صورت یکنواخت کم میشود. به طور کلی معکوس کردن هوا پس از یک دوره اولیه هوادهی به مدت 30 تا 50 ساعت انجام می‌شود. کل زمان خشک شدن از 50 تا 90 ساعت، بسته به میزان رطوبت اولیه بلال‌ها و شرایط کار در خشک‌کن است. به بیان دیگر، در خشک‌کردن صنعتی بذر تجاری ذرت، یک قانون 60/40 برای معکوس نمودن هوا وجود دارد. بدین صورت که جریان هوای بالا باید حداقل 60 درصد کل زمان خشک کردن بلال‌ها به منظور یکنواختی رطوبت نهایی در یک خشک کن صنعتی باشد. روش ها و معیارهای برگشت جریان هوا بر میزان جوانه زنی بذور تاثیر ندارد، اما نوسانات رطوبت بذور در یک اتاق خشک کن بر میزان جوانه زنی موثر است. 

در واقع اکثر مطالعات آزمایشگاهی نشان میدهند که در سیستم های خشک کن جریان هوای معکوس تأثیر مثبتی بر کیفیت انواع بذور گیاهان مختلف دارند و نوسان رطوبت را در عمق بستر اتاق خشک‌کن کاهش می دهند. 

دمای خشک شدن به ویژه در خشک کردن بلال ذرت بذری بسیار مهم است. دامنه معمول دمایی برای دمای هوای بالا 35 تا 41 درجه سانتیگراد و برای هوای پایین 41 تا 46 درجه سانتیگراد است. البته هر دو دما قابل تغییر و وابسته به حساسیت هیبرید ذرت و زنده مانی در حین خشک شدن است. سرعت جریان هوا نیز معمولا بین  15 تا 40 متر مکعب در متر مربع خشک‌کن در هر دقیقه برای هوای بالا و پایین است. این سرعت عمدتاً تابعی ازعمق اولیه بلال مرطوب در اتاق‌های خشک‌کن است. در سیستم‌های صنعتی مقادیر پارامترهای استانداردی وجود دارد که هر مجموعه با توجه به شرایط محیطی و نوع سیستم خشک‌کن و خصوصیات فیزیکی و ژنتیکی رقم ذرت مورد نظر و همچنین تجربه اپراتور مربوطه، نسبت به تغییر و بهینه سازی این مقادیر اقدام مینماید. 

صدمات در بذر ذرت به دو بخش قبل از برداشت و بعد از برداشت تقسیم میشود. صدمات قبل از برداشت بیشتر ناشی از آفات و بیماری‌های ذرت و ‌‌‌اقلیم، خصوصا سرمای زود هنگام در فصل برداشت است. جلوگیری از صدمات قبل از برداشت کمتر در اختیار کشاورزان بوده و به عنوان بخشی از ریسک در کشاورزی پذیرفته شده است. اما صدمات پس از برداشت خصوصا در مراحل فرآوری بذور بیشتر قابل کنترل بوده و در صورت بهینه سازی فرآوری و استفاده از تجهیزات پیشرفته و روشهای صحیح، خسارت چندانی در فرآیند تولید تجاری بذر ذرت بوجود نخواهد آمد. فرآوری بذر ذرت شامل مراحلی است که دانه بذری برای افزایش کیفیت و آمادگی برای کشت طی میکند. از آنجا که بخشی از این مراحل به صورت مکانیکی است، لذا احتمال بروز صدمات فیزیکی به بذر وجود دارد. این صدمات احتمالی، کیفیت بذر را به دلیل آسیب‌های داخلی و خارجی کاهش می‌دهد. صدمات بذر ممکن شامل شکستگی، تغییر رنگ، ترک یا آسیب های فیزیولوژیکی داخلی باشد. آسیب مکانیکی معمولا در اثر سایش و ضربه در حین عبور دانه‌ها از ماشین‌آلات مختلف، برداشت تا بسته بندی، ایجاد می‌شود. از این رو لازم است این فرایندها کنترل شود تا خسارت در حین تولید تجاری بذر ذرت به حداقل برسد. 

در مراحل خشک کردن دانه، رطوبت زمان برداشت، دمای خشک شدن و مدت زمان قرار گرفتن در معرض هوای گرم، برای کنترل کیفیت بذر مهم است. اما رطوبت اولیه بذر کمتر از دو عامل دیگر  اهمیت دارد. زیرا با مدیریت صحیح دو عامل ذکر شده، میتوان اثر رطوبت هنگام برداشت را به حداقل رساند. دمای خشک شدن بالا باعث ایجاد آسیب می‌شود و هنگامی که آسیب گسترده باشد، اثر آن بلافاصله در کاهش شدید کیفیت بذر قابل مشاهده است. به طور کلی آسیبی که در حین مراحل مکانیکی رخ می‌دهد به صورت ترک افقی روی بذر ظاهر می‌شود،  در حالی که آسیبی که در طی خشک شدن رخ می‌دهد به صورت ترک های عمودی ظاهر می‌شود. این صدمات از طرق مختلف قابل تشخیص است. 

راههای مختلف برای تشخیص میزان آسیب در بذر، شامل نشت الکترولیت، آزمایش سبز سریع، افزایش سرعت پیری، جوانه‌زنی سرد و رادیوگرافی اشعه ایکس است. صرف نظر از میزان آسیب، این صدمات طول عمر بذر و زمان ذخیره سازی آن را کاهش می‌دهد و بذر را مستعد آلودگی، کاهش جوانه زنی و قدرت، طولانی شدن زمان بلوغ و کاهش عملکرد میسازد. در صورت بهینه نبودن شرایط ذخیره سازی ممکن است این مشکلات تشدید نیز شود. خشک کردن بلال ذرت یک فرآیند پیچیده است و به طور کلی به تجربه اپراتور بستگی دارد. 

با توجه به بالا بودن ارزش مادی بذور با کیفیت ذرت، بهتر است به منظور تضمین کیفیت و به حداقل رساندن مصرف انرژی، فرآیند خشک کردن بذر با استفاده از تجهیزات مناسب و کارشناسان متبحر، بهینه سازی شود. شرکت توسعه کشت ذرت در کنار تاسیس کارخانه پیشرفته ذرت خشک‌کنی جهت خشک نمودن بذر ذرت درجه یک، اقدام به افزایش تعداد اتاقهای خشک کن مجموعه خود نموده است. زمانیکه تعداد اتاق خشک‌کن به میزان کافی فراهم باشد، بذر ذرت تولیدی هر کشاورز در داخل یک اتاق مجزا وارد شده و پس از خشک شدن و توزین، قیمت بذر تولیدی مورد نظر به کشاورزان بذرکار پرداخت میشود. بدین صورت نهایت عدالت و امانت در حق کشاورزان بذرکار صورت  میگیرد. رضایت کشاورزان ذرتکار کشور، از مهمترین دلایل پیشرفت شرکت توسعه کشت ذرت است. کشاورزان عزیز برای تهیه بذر ذرت درجه یک با شرکت توسعه کشت ذرت به شماره 88953665  تماس حاصل نموده و یا با وبگاه شرکت (www.icmd.ir) مراجعه فرمایید.