آموزش؛ عنصر مغفول در توسعه روزنامه‌نگاري

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: آموزش؛ عنصر مغفول در توسعه روزنامه‌نگاري

روزنامه‌نگاري- عليرضا كتابدار:
كاركرد مؤثر دانشگاه‌ها در تربيت نيروي انساني متخصص و آموزش شهروندان فرهيخته بيانگر نقش محوري آموزش عالي در روند بازسازي و نوسازي جامعه است.

روند رو به رشد تقاضاي اجتماعي براي ورود به دانشگاه در ايران و فوايد مترتب بر توسعه دانشگاه، ضرورت بازنگري و تامل در ابعاد مختلف آموزش عالي را قوت بخشيده است. از اين رو، تلاش براي فراهم آوردن شرايطي مناسب براي ورود و جذب دانش‌آموختگان به موازات تقويت شاخص‌هاي كيفي آموزشي مي‌تواند در فرايند توليد علم و به طريق اولي، توسعه پايدار و متوازن جامعه نقش مؤثري ايفا نمايد.

از وظايف عمده آموزش عالي مي‌توان به تربيت متخصصان، تربيت استاد و معلم براي دوره‌ها و سطوح مختلف تحصيلي، پژوهشي و كارآموزي پژوهشگران، فراهم نمودن دوره‌هاي تكميلي و بازآموزي منابع انساني و اشاعه فرهنگ علمي، ادبي و هنري و ارزش‌هاي فرهنگي جامعه اشاره كرد.

در سال‌هاي اخير نياز به نيروي انساني ماهر و متخصص در كشور، ضرورت گسترش و توسعه دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي را در اولويت برنامه‌هاي سياستگذاران آموزشي و برنامه‌ريزان قرار داد. از طرفي تلاش مسئولان آموزش عالي كشور به‌ويژه بعد از انقلاب اسلامي براي ايجاد فرصت‌هاي برابر در دسترسي افراد جامعه به آموزش عالي صرف‌نظر از متغيرهايي چون سن، جنسيت و خاستگاه اقتصادي و اجتماعي افراد، گسترش هر چه بيشتر دانشگاه‌ها را از نظر كمي بيش از پيش مورد تاكيد قرار داد.

اما آنچه زمينه راكد شدن مراكز آموزش عالي در تربيت نيروهاي متخصص مورد نياز جامعه را فراهم نمود، كم‌توجهي به مقوله مهم «كيفيت» در فرايند توسعه و گسترش آموزش عالي و ناديده گرفتن توسعه متوازن و هماهنگ دانشگاه‌ها بوده است، به‌طوري كه در جريان گسترش دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي، مسئولان نظام آموزش عالي كشور، بيشتر از بعد كمي به اين مهم توجه كرده و به شاخص‌ها و معيارهاي اساسي و زيربنايي كه كيفيت مورد انتظار را در مراكز دانشگاهي محقق مي‌نمايد، در حد قابل‌قبولي تاكيد نكرده‌اند.

با وجود گذشت بيش از 170 سال از آغاز فعاليت روزنامه‌نگاري در ايران - از سال 1253 هجري قمري معادل با سال 1215 هجري شمسي - و گذشت 66 سال از شروع آموزش روزنامه‌نگاري در ايران- هر چند در برهه‌هاي منقطع- ميزان انطباق آموزش‌هاي دانشگاهي با نيازهاي حرفه‌اي در قالب طرح‌هاي تحقيقي و پايان‌نامه مورد پژوهش و بررسي دقيق قرار نگرفته است. اين در حالي است كه برخي از مديران روزنامه‌ها، روزنامه‌نگاران حرفه‌اي و فارغ‌التحصيلان دانشگاه‌ها در مصاحبه‌ها و نوشته‌هاي خود عنوان مي‌كنند كه آموزش‌هاي دانشگاهي پاسخگوي نيازهاي حرفه‌اي نبوده است.

به‌نظر مي‌رسد در ميان موانع چندگانه توسعه فعاليت روزنامه‌نگاري در ايران چهار عامل «عدم‌رشد روزنامه‌هاي آزاد»، «سلطه سياسي دولت بر مطبوعات»، «نبود استقلال حرفه‌اي و امنيت شغلي در حرفه روزنامه‌نگاري» و «كمرنگ بودن نقش آموزش و عدم‌احساس نياز به آن در محيط‌هاي حرفه‌اي» جايگاه ويژه‌اي دارد. در مورد عامل چهارم، مي‌توان تصور كرد كه يك دانش‌آموخته رشته روزنامه‌نگاري درصورتي مي‌تواند پس از فارغ‌التحصيلي در محيط‌هاي كار موفق باشد كه در زمان تحصيل، با فضا و اصولي كه در محيط‌هاي حرفه‌اي رعايت مي‌شود، آشنا شود. لذا، مطابقت محتوا و درس‌هايي كه در دانشگاه‌ها تدريس مي‌شود با نيازهاي محيط‌هاي حرفه‌اي و توانايي دانش‌آموختگان پس از فارغ‌التحصيلي براي فعاليت در محيط‌هاي حرفه‌اي اهميت فراواني دارد.

در بيشتر برهه‌هاي تاريخ مطبوعات ايران، نقش كليدي آموزش همه‌جانبه و مداوم روزنامه‌نگاران و سياستگذاران رسانه‌اي به فراموشي سپرده شده است. توجه به اين نكته قطعاً مي‌توانست به كاهش هزينه‌ها و فعاليت‌هاي حرفه‌اي مطبوعات منجر شود و در عين حال با منطقي كردن رفتارها و پرهيز از ايجاد كانوني به نام مطبوعات براي جدال‌هاي حوزه قدرت و سياست، اين ركن چهارم دمكراسي مي‌توانست با طول عمر و پايايي بيشتري به ايفاي وظيفه اطلاع‌رساني و روشنگري افكار عمومي بپردازد.

تعطيلي دانشكده مستقل علوم ارتباطات اجتماعي در اوايل انقلاب، از ديدگاه بسياري از استادان روزنامه‌نگاري ضربه مهلكي بر نهال نوپاي آموزش ارتباطات به‌ويژه روزنامه‌نگاري در ايران بود و متأسفانه با وجود گشايش رسمي دوباره اين دانشكده در دي‌ماه 1383 هنوز از اين دانشكده، جز تابلويي كه در كنار دانشكده علوم‌ اجتماعي دانشگاه علامه طباطبايي وجود دارد، چيز ديگري به چشم نمي‌خورد.

فراگير نبودن و عدم‌وجود رشته روزنامه‌نگاري در دانشگاه‌هاي شهرستان‌هاي بزرگ كشور، سيستم ناكارآمد ورود دانشجويان از طريق كنكور به رشته روزنامه‌نگاري و فقدان امكانات مناسب براي انجام كارهاي عملي در محيط‌هاي دانشگاهي از جمله عوامل توسعه‌نيافتگي آموزشِ دانشگاهي رشته روزنامه‌نگاري محسوب مي‌شود. نفي كردن تحصيلات دانشگاهي براي ورود به حرفه‌هاي تخصصي از جمله روزنامه‌نگاري از سوي هر فرد و نهادي كه باشد، پاك كردن صورت مسئله است. ضرورت آموزش دانشگاهي موضوعي است كه مورد اتفاق استادان و مدرسان روزنامه‌نگاري و اكثريت روزنامه‌نگاران است و تنها در مورد شيوه‌هاي پذيرش دانشجو، محتواي درس‌هاي ارائه شده، استادان تدريس‌كننده در دانشگاه‌ها و... اختلاف نظر وجود دارد.

نظريه آموزش‌محور «مكتب آمريكايي»، نظريه تجربه‌محور «مكتب انگليسي» و نظريه آموزش‌ـ تجربه محور«مكتب فرانسوي» سه نظريه‌اي هستند كه به نقش آموزش دانشگاهي در رشته روزنامه‌نگاري مي‌پردازند. براساس تحقيقات انجام شده، درصد قابل‌توجهي از مدرسان و روزنامه‌نگاران ايران اعتقاد به آموزش همراه با كار عملي و «تجربه‌آموزي» ـ نظريه فرانسوي آموزش و تجربه محور ـ دارند.

در مجموع با توجه به‌نظرهاي مختلف ارائه شده، براي اصلاح نارسايي‌هاي و مشكلات نظام آموزش عالي كشور، بايد دانشگاه‌ها را به‌عنوان يك عنصر ـ البته عنصري بسيار مهم ـ در فراگرد توسعه جامعه محسوب كرد و آن را نه عاملِ تمام مشكلات و نه راه‌حلِ تمام معضلات دانست.

تاريخ درج: 8 تير 1387 ساعت 12:14 تاريخ تاييد: 8 تير 1387 ساعت 14:34 تاريخ به روز رساني: 8 تير 1387 ساعت 14:33
شنبه 8 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 368]