واضح آرشیو وب فارسی:فارس: در گفتوگو با پژوهشگر و استاد حوزه و دانشگاه بررسی شدنقش علامه مجلسی در انتقال میراث حدیثی شیعه
یک پژوهشگر دینی گفت: دایرةالمعارف بحارالانوار اثر علامه مجلسی دریای ناپیدای کرانهای است که معارف الهی و تعالیم زندگی ساز ائمهاطهار در آن موج زده و هیچ محقق و پژوهشگری از مراجعه به این اثر ارزنده بینیاز نیست.
به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، گسترش تشیع در طول تاریخ مرهون تلاش علما و فرزانگانی است که برای آشنا کردن مردم با معارف ناب اهلبیت از هیچ کوششی دریغ نکرده و چراغ هدایتگری اهلبیت را روشن نگه داشتهاند، از جمله این دانشمندان، علامه محمدباقر مجلسی صاحب کتاب بی نظیر 110 جلدی بحارالانوار است که در انتقال میراث حدیثی شیعه گام مهمی برداشته است. در باب اطلاعات بیشتر در مورد این شخصیت و آثار ارزشمند او با حجتالاسلام علی محزونیه؛ کارشناس سازمان تبلیغات اسلامی به گفتوگو نشستیم. آنچه در پیش مطالعه میکنید، حاصل این گفتوگو است. شخصیت علامه محمدباقر مجلسی را از چه زوایایی میتوان بررسی کرد؟ مرحوم علامه مجلسی از شخصیتهای بزرگ علمی هستند که از زوایای مختلفی شخصیت ایشان قابل تأمل و بررسی است، یکی از ابعاد شخصیتی علامه مجلسی بعد علمی اوست که در رابطه با بعد علمی علامه میتوان به دو نکته مهم توجه داشت: یکی کثرت آثار و جایگاهی که هر کدام از آثار علامه مجلسی در پاسخگویی به نیازهای زمان خودشان داشته و دیگری کثرت شاگردان متعددی است که توسط ایشان تربیت شدهاند. نکتهای که درباب شخصیت علامه مجلسی میتوان مورد تأمل و بررسی قرارداد این است که عدهای صرفاً علامه را به عنوان یک محدث میشناسند، درحالی که اگر به آثار مختلف مرحوم علامه مجلسی ازجمله کتاب مرآت العقول که شرحی بر کتاب اصول و فروع کافی است، رجوع شود به بعد فقاهت علامه به خوبی پی برده میشود و همچنین اگر به رسالههای فارسی ایشان که در زمینههای مختلف به رشته نگارش درآمده است، مراجعه شود، بعد متکلم بودن، مفسر بودن و ..... علامه مجلسی مشخص میشود. بزرگترین خدمتی که در بعد علمی، ایشان انجام دادهاند نگارش کتاب دایرةالمعارف بحارالانوار (بحارالانوارالجامعة لدرراخبارالائمة الاطهار) است. این اثر نفیس به راستی دریای ناپیدای کرانهای است که معارف الهی و حقائق قرآنی و تعالیم زندگی ساز ائمهاطهار در آن موج میزند و هیچ محقق و پژوهشگری از مراجعه به این اثر ارزنده بینیاز نیست. از بعد سیاسی علامه مجلسی شیخ الاسلام زمان خودش بود و شیخ الاسلامی منصبی روحانی ـ اجتماعی بود که توسط پادشاهان صفوی به بزرگترین علمای زمان خودشان داده میشد و علامه مجلسی با توجه به شخصیت علمی خود، ازاین جایگاه جهت نشر و ترویج معارف اهلبیت استفاده کرد. چرا علامه مجلسی اهتمام زیادی به گردآوری احادیث داشت؟ مرحوم علامه مجلسی در مقدمهی کتاب بحارالانوار یک نکته را متذکر شده که گله میکند از زمان خودشان که میزان توجه افراد به معارف و روایات اهلبیت کم شده و درنتیجه به خاطر اینکه اولاً معارف اهلبیت را در اختیار مردم زمان خودشان قرار بدهد و ازسوی دیگر زمینه پژوهش در روایات را برای نسلهای بعدی فراهم کند وهمچنین جلوگیری از نابودشدن بسیاری از روایات اهلبیت به تألیف کتابهای مختلف با محوریت روایات اهلبیت پرداخت که مهمترین آن، نگارش کتاب بحارالانوار است که در رابطه با آن توجه به یک نکته ضروری است که عدهای براساس این نظر مشهور که علامه مجلسی درصدد گردآوری روایات بوده نه نقد و بررسی روایات؛ معتقدند که کتاب بحارالانوار که توسط ایشان و شاگردان وی به رشته تحریر درآمده صرفاً یک دایرةالمعارفی است که اهتمام آن گردآوری و جمعآوری احادیث است، لکن به سه دلیل میتوان بیان کرد توجه علامه در تألیف کتاب به چیزی بیش از گردآوری احادیث است. اولاً زمانی که رجوع کنیم به مقدمه بحار، بیش از 620 مصدر و کتاب از مصادر تاریخی، روایی، حدیثی و تفسیری شیعه و سنی به عنوان منابع علامه، توسط ایشان نامبرده شده و اگر فقط علامه درصدد گردآوری احادیث بود، حجم بحار بیش ازاین میشد چراکه وقتی به کتاب بحار رجوع میکنیم دیده میشود که جلد 104 تا 110 مربوط به اجازاتی است که او به شاگردان خود داده یا دیگر علما، بخشی از بحار مشتمل بر برخی رسالههای علمایی نظیر سید مرتضی، شیخ مفید و سایر علمای شیعه است و همچنین بخشی که مربوط است به بیانات علامه ذیل هر حدیث که از یک خط شروع میشود تا چندین صفحه و اگر ما خالص احادیث را دراین مجموعه در نظر بگیریم، چیزی حدود 40 تا 50 جلد میشود.
ثانیاً علامه مجلسی در برخی مجلدات بحار نام برخی از روایات و وقایع را ذکر و تصریح میکند که من این را قبول ندارم و از همین جا معلوم میشود که علامه مجلسی قائل به گزینش و قبول روایات بودهاند و حال این سوال مطرح است که چرا علامه مجلسی با اینکه برخی روایات را قبول نداشتهاند، آنرا در مجموعهی بحار آوردهاند؟ که باید درجواب این سوال گفت: ایشان میخواستهاند تا زمینهی پژوهش برای آیندگان فراهم شود چراکه ممکن است هر دانشمندی با توجه به یافتهها و اندوختههای علمی خود، هنگام مواجه شدن با واقعه و حدیثی، قائل به صحت آن احادیث از لحاظ سند و متن نباشد لکن آیندگان بتوانند مشکلات آن احادیث را برطرف کنند. ثالثاً با توجه به اسم کتاب که بحارالانوارالجامعة لدرر اخبارالائمة الاطهار است، میتوان گفت: اصطلاح دُرر توسط محدثین برای روایاتی به کارمیرود که جدا از لحاظ سند حدیث و اطمینان به صدور حدیث به لحاظ محتوایی در یک جایگاه رفیع و ویژهای قراردارند و با توجه به نکاتی که در بالا اشاره کردیم باید بیان کنیم هرچند ممکن است ما برخی از روایات را قائل به قبولشان نباشیم اما این به آن معنا نیست که مرحوم علامه مجلسی صرفاً درصدد جمعآوری روایات بودهاند. در مورد آثار علامه مجلسی توضیح بدهید؟ در رابطه با آثار علامه مجلسی چند نکته قابل توجه است کثرت آثار، تنوع آثار و دقت و حسن سلیقهای که در تنظیم ابواب آثار خود به کار بردهاند و از آنجایی که علامه درصدد نشر و ترویج معارف اهلبیت بوده، هم برای محققین و دانشمندان اسلامی آثاری مانند مجموعه بحار را به رشته تحریر درآورده وهم برای عموم و آشنا کردن آنان با آداب و سنن اسلامی کتبی مانند حلیةالمتقین را تالیف کرده است که علاقمندان برای آشنا شدن با آثار ایشان میتوانند به کتاب علامه مجلسی بزرگ مرد علم و دین نوشته مرحوم حجتالاسلام علی دوانی مراجعه کنند. علامه مجلسی در نگاه بزرگان؟ برای این که جایگاه رفیع علامه مجلسی مشخص شود باید نظر بزرگان در رابطه با شخصیت علامه را مورد بررسی قرار دهیم، از آن جمله مرحوم سید مهدی بحرالعلوم که از «کملّین» است و اصطلاح «کمّل» برای عالمانی به کار میرود که به لحاظ علمی وعملی در جایگاه بالایی قرار دارند و در احوالات ایشان آمده است که شیخ جعفر کاشف الغطاء باتحت الحنک خود گرد و غبار نعلین سید بحرالعلوم را برطرف میکرد؛ درباره علامه مجلسی چنین میگوید: «آرزو داشتم که تمام ثواب اعمال من در کارنامه علامه مجلسی ثبت میشد و به جای آن ثواب یکی از تألیفات علامه مجلسی در کارنامه عمل من» این خود بیانگر اهمیت و جایگاه آثار علامه مجلسی است. انتهای پیام/63077/صا40
1395/05/30 :: 13:01
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 60]