واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: انتظارات از یک دموکراسی چهل ساله - حمیدرضا خدایی راد* تهران - در یک نظام سیاسی که چهار دهه حکومت داری را با عنوان مردم سالاری دینی پشت سر می گذارد به نظر برازنده نمی آید که بخشی از نخبگان به بخشی دیگر اصول و مسلمات را گوشزد کند و به آنها بقبولاند که مردم و حضور آنها در کنار حکومت، استمرار دهنده حیات یک کشور بالای 70 میلیونی است.
چنین مناقشاتی بر سر بدیهیات، انگار به این می ماند که پس از سال ها تمرین و مسابقه به یک بازیکن فوتبال توصیه کنید که اگر تیم شان می خواهد برنده باشد باید توپ را درون دروازه قرار دهد!به همان میزان که بحث و جدل بر سر اصول و پایه های حکومت در سال های اولیه پس از انقلاب، طبیعی و متناسب بود به همان میزان ماندن بر این مناقشات پس از چهار دهه، غیرطبیعی و نامتناسب با فضای عصر و دوره کنونی کشور است. چرا که نتایج رفاقت و شماتت مردم نسبت به حکومت در طی این سال ها تجربه و چشیده شده است.در عصر ارتباطات و دسترسی شگفت انگیز افراد یک جامعه به ریز و درشت اخبار جامعه خود و جهان، بی معنی است که بالغ شدن یک نظام سیاسی، به گذشت نسل های پی در پی موکول شود. فضای دوران کنونی اقتضا می کند که با گذشت دهه ها از تجربه مدل سیاسی مستقر در کشور، برای پیشرفت و توسعه نظام مند، فضای گفتمانی و سخن جدید در شاکله ذهنی و بیانی جامعه متداول و همه گیر شود. برای طرح مباحث اولیه به گوشه هایی از این فضای گفتمانی مورد انتظار از یک دموکراسی چهل ساله اشاره می شود:- مشارکت کیفیاگر بتوانیم این نوع مشارکت را «اعلام داوطلبی افراد شایسته جامعه برای کسب فرصت ها و پست های مدیریتی کشور در یک فضای رقابتی و با رای و نظر آگاهانه مردم تعریف کنیم» آیا این نوع مشارکت حلقه گمشده دموکراسی ایرانی نیست؟چرا نخبگان و افراد شایسته به هر دلیل فضای حضور در رقابت های انتخاباتی را به نفع افراد فاقد/کم صلاحیت خالی می کنند و خواسته یا ناخواسته از حق خود می گذرند؟در واقع علاوه بر این که مشارکت کیفی زمینه شایسته سالاری را فراهم می کند تضمین کننده مشارکت کمّی نیز هست. افراد جامعه در صورتی که استقرار افراد شایسته را با رای و نظر خود در مناصب و جایگاه ها ببینند و نتایج آن را لمس کنند به حضور کیفی تر و بیشتر ترغیب خواهند شد.- تحکیم دموکراسی اجتماعیبا ادبیات کارشناسان فوتبال اقتدار تیم های ملی هر کشور بستگی به رونق و نشاط لیگ های آن کشور دارد. دموکراسی سیاسی در صورتی به اهداف واقعی خود دست می یابد که دموکراسی اجتماعی در تمام شئون جامعه رونق و نشاط داشته باشد. فرایند رای و ارائه نظر نسبت به برنامه ها و دیدگاه های یک جناح سیاسی همانند نظرخواهی در کانون یک خانواده است که برای خرید مثلاً یک خودرو یا منزل جدید دیدگاه های مختلف در خصوص انواع خودروها و خصوصیات آنها و ابعاد و شرایط خانه و مناطق مناسب توسط برخی از افراد خانواده مطرح و توسط اعضای دیگر به رای و تصمیم گذاشته می شود. دامنه این موارد در یک جامعه که طیف وسیعی از نهادها و سازمان ها، شرکت ها، انجمن ها و مسائل و مشکلات را در بر می گیرد بسیار متنوع و پیچیده است. تنوع و پیچیدگی مسائل، تنوع و پیچیدگی دیدگاه ها را نیز می طلبد.- نهادها و نخبگان متعهد به دموکراسیاز هوشمندی های یک نظام سیاسی است که ارزیابی کند چه میزان از سازمان های آن و چه طیفی از نخبگان آن به آرمان دموکراسی پایبندند و چه میزان ضعیف و یا متعهد نیستند. در چه درصدی از دستگاه ها امورات با مشورت و هم فکری پیش می رود و چه درصدی با روندهای دموکراتیک ناسازگارند.برایند همه این بررسی ها و گستردگی مناسبات مردم سالارانه، در نهایت تقویت و تحکیم پایه های دموکراسی سیاسی را به دنبال خود می آورد.- منحوس بودن بی تفاوتی سیاسی و اجتماعیهیچ چیز برای دموکراسی به اندازه «بی تفاوتی» مهلک نیست. تجربه نشان داده در همه جوامع، نخبگان و مدیران با هر میزان شایستگی و صلاحیت، به دلایل مختلف روانی و اجتماعی، پیگیر امورات یک جامعه بی تفاوت نبوده اند. در جوامع با شفافیت بالا و مردمی حساس و مطلّع، استعفای یک مدیر و مسئول در پی یک فساد و خطا، عمدتاً به خاطر اخلاقیات بالای آن مسئول نیست بلکه به خاطر نظارت بالای اجتماعی مردم است. چرا که در چنین جامعه ای مسئول خطاکار و فاسد می داند که ادامه مدیریت او مقرون به صرفه نخواهد بود. لذا یک دموکراسی پخته نباید نسبت به بی تفاوتی، بی تفاوت باشد و علل و دلایل آن را با انعطاف پذیری مرتفع نماید. - قانونقانون قدیمی ترین و در عین حال مدرن ترین پدیده اجتماعی بشر است. هیچ جامعه ای از قدیم و جدید بی نیاز از قانون نتوانسته رشد و توسعه داشته باشد. پختگی یک تمدن را از قوانین آن می توان فهمید و طلایی ترین بحث ها و گفتگوهای اجتماعی بر سر تدوین قوانین صورت گرفته است. آشفتگی قوانین یک جامعه نشان گر آشفتگی ذهن و روان و معوج بودن نگرش مردم آن جامعه نسبت به جهان و زندگی است.دموکراسی بدون قوانین منقح و معقول نمی تواند اهداف جامعه را برآورده سازد. هرچند استدلال بر این است که قانون بد از بی قانونی بهتر است، اما قانون بد هم می تواند برخی مواقع به نتایج بدتری نسبت به بی قانونی منجر شود. یک جامعه در شرایط پختگی می بایست گره های قوانین خود را شناسایی و با تفاهم و گفتگو و منطق و عقل آنها را اصلاح نماید.- تقویت هشداردهنده ها همان گونه که یک راننده از روشن شدن چراغ های هشداردهنده خودرو خود نباید ناراحت شود و به موقع دنبال راه حل و رفع مشکل برآید یک جامعه نیز به حکم عقل می بایست دارای هشداردهنده های حساس باشد تا مواقع خطر روشن و آژیر دهد.نهادهای نظارتی، مطبوعات و روزنامه ها و نخبگان علمی- فکری از مهم ترین این هشداردهنده ها هستند که در یک جامعه خواهان پیشرفت می بایست مورد حمایت قرار گیرند. بزرگترین مساعدت به هشداردهنده ها توجه به آژیرهای آنهاست. دموکراسی واقعی بدون نظارت موثر مردم به ثمر نخواهد رسید.مواردی که در بالا مطرح شد گوشه هایی از مباحثی است که جای خالی آنها در فضای اجتماعی و سیاسی کشور تا حدودی خالی و یا کم رنگ احساس می شود. در صورتی که روح کلی جامعه کنونی ما به چنین مباحثی جهت گیری کند به پویایی ارتباطات سیاسی، استحکام دموکراسی و در کل بهبود زیست جمعی کمک موثری خواهد بود.----------------------------------------------------------------------------------------* دکترای علوم سیاسی
09/02/1396
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 45]