گسل تبریز؛ خفته ناآرام در قلب آذربایجان - سایت خبری تحلیلی قم پرس

واضح آرشیو وب فارسی:قم پرس: خبرگزاری ایسنا: دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز گفت: از نظر استانداردهای بین المللی، گسل تبریز یک گسل بسیار فعال بوده و تحلیل دوره بازگشت زلزله ها از نظر آماری بیانگر رویداد زمین لرزه در آینده این گسل است؛ اگرچه در مقدار این دوره بازگشت اختلاف نظر وجود دارد، اما محققان در مورد این که در آینده زلزله بزرگی در شهر تبریز به وقوع خواهد پیوست، اتفاق نظر دارند. بهزاد زمانی در گفت وگو با ایسنا، در این رابطه اظهار کرد: آذربایجان شرقی در شمال غرب ایران با قرارگیری در میان چهار کوهزاد البرز در شرق، قفقاز کوچک در شمال و زاگرس و آناتولی در جنوب و غرب، یکی از مناطق با لرزه خیزی بالا در ایران است. وی ادامه داد: گسل های مهمی این استان را احاطه کرده اند که تقریبا در مرزهای استان قرار دارند؛ از جمله گسل تبریز در غرب، گسل ارس در شمال و گسل میانه - اردبیل در جنوب شرق از مهم ترین آن ها هستند. این دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز اضافه کرد: همچنین در داخل استان نیز گسل های مهم دیگری وجود دارند که از جمله مهم ترین آن ها گسل شمال و جنوب میشو، گسل های شمال و جنوب بزقوش، گسل ارسباران و نیز گسل جنوب اهر هستند که گسل تبریز به حکایت تاریخ، لرزه خیزترین گسل در استان است. زمانی اظهار کرد: بر اساس مطالعاتی که در مدت هفت سال گذشته انجام داده ایم، یک طرح پژوهشی و بیش از هفت مقاله علمی در ارتباط با گسل تبریز منتشر کرده ام که از جمله آن مقاله ای با عنوان «پاره بندی گسل تبریز و برآورد توان حرکتی آن» است. وی در خصوص یافته های خود در ارتباط با گسل تبریز، گفت: این گسل از جنوب شهر زنجان تا نزدیکی خوی و به عقیده برخی تا کشور ترکیه امتداد دارد و شواهد حاکی از تقسیم گسل تبریز به سه پاره یا "segment" در استان آذربایجان شرقی و استان های مجاور آن به خصوص آذربایجان غربی است. دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز افزود: امتداد پاره جنوبی گسل تبریز از محدوده شرق شهر بستان آباد تا سه راهی اهر است و ادامه آن پاره میانی گسل تبریز بوده و از سه راهی اهر تا صوفیان ادامه داشته که «گسل شمال تبریز» نام دارد. سپس پاره شمالی گسل تبریز یا پاره مرند است که از شهر صوفیان تا خوی و حتی قسمت های شمالی تر آن امتداد یافته است. وی ادامه داد: گسل شمال تبریز در قسمت شرقی شهر تبریز به طور تقریبی از نواحی شهرک مرزداران تا شهرک باغمیشه امتداد دارد و سپس در امتداد کوه های عینالی ادامه یافته و رود آجی چای را قطع می کند. زمانی، همچنین با اشاره به اینکه مکانیسم حرکتی گسل تبریز امتداد لغز راست گرد با مؤلفه راندگی است، عنوان کرد: به عقیده برخی از محققان، گسل تبریز در عمق دو شاخه می شود که شاخه اصلی آن امتداد لغز و شاخه دوم آن راندگی است. گسل های فرعی پنهان گسل تبریز باید شناسایی شوند دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز تصریح کرد: شاخه های فرعی گسل شمال تبریز به طور مورب در زیر بستر بخش های مختلف شهر گسترده شده است که هر از چند گاهی حرکات محدود این گسل های فرعی باعث ایجاد زلزله هایی با بزرگای کم تر از پنج ریشتر می شود. به گفته وی، یکی از این شاخه های فرعی پنهان دارای محور شمالی - جنوبی بوده و از به هم پیوستن خطی تقریبی از پل "آجی چای" به استادیوم یادگار امام (ره) به وجود آمده و در واقع این گسل ادامه "کمور چای" است، این شاخه فرعی در طول سال گذشته دو بار حرکت داشته که مسبب رویداد دو زمین لرزه با بزرگای حدود چهار تا چهار و نیم ریشتر در عمق کمتر از 10 کیلومتری زمین بوده است. زمانی تأکید کرد: شناسایی گسل های فرعی گسل تبریز از این لحاظ اهمیت دارد که پهنه های گسلی مشخص می شوند و در نتیجه می تواناز ساخت و ساز در حریم گسل ها جلوگیری کرد. وی همچنین با بیان اینکه این گسل های فرعی خود منفرد بوده و در طول زمان امکان فعالیت آن ها و نیز ایجاد مخاطره وجود دارد، خاطرنشان کرد: در حین رخداد زمین لرزه های احتمالی در گسل تبریز، نه تنها امکان حرکت و گسیختگی آن ها وجود دارد، بلکه احتمال تخریب در سازه های ایجاد شده بر روی گسل ها نیز وجود خواهد داشت. دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز با اشاره به اینکه در طول تاریخ زلزله های زیادی مرتبط با پاره میانی گسل، یعنی گسل شمال تبریز و شاخه های فرعی آن اتفاق افتاده است، گفت: زمین شناسان در حدود 10 زمین لرزه شدید را که در سال های 858، 1042، 1273، 1304، 1440، 1641، 1717، 1721، 1780 و 1786 میلادی در شهر تبریز رخ داده است، به فعالیت گسل شمال تبریز نسبت داده اند که بزرگای آن ها بیش از 6.5 تا 7 ریشتر تخمین زده شده است. وی ادامه داد: بر این اساس، گسل شمال تبریز و شاخه های فرعی آن از اهمیت زیادی برخوردار بوده؛ به طوری که در تاریخ شهر تبریز تأثیر گذاشته است. گسل تبریز در حال ذخیره و انباشت انرژی است زمانی اظهار کرد: در تحقیقاتی که با همکاران در سال 1394 انجام داده ایم، با استفاده از داده های دستگاهی و تاریخی، دوره بازگشت زمین لرزه های سه پاره عنوان شده در گسل تبریز و همچنین آهنگ رویداد سالیانه زلزله را مورد ارزیابی قرار دادیم. وی افزود: بر این اساس، احتمال وقوع زمین لرزه هایی با بزرگای 6 ریشتر هر 300 سال یک بار و زلزله های بالای 7 ریشتر بیش از 700 سال برآورد شده است. زمانی خاطرنشان کرد: این بدین معنی نیست که دوره طولانی آرامش خواهد بود، بلکه دلیل آن ذخیره و انباشت انرژی در گسل تبریز و همچنین مهاجرت زلزله ها به سمت شمال غربی یعنی کشور ترکیه است. دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز همچنین تصریح کرد: «خالد حسامی» بر اساس مطالعات دیرینه لرزه خیزی، دوره بازگشت زلزله ها را 650 سال تخمین زده و برخی نیز آن را 270 سال تخمین زده اند که این نتایج با یکدیگر همخوانی ندارند. وی با بیان اینکه چُنین نتایجی از دوره بازگشت زمین لرزه ها، پیش بینی بلندمدت و میان مدت زلزله برای گسل تبریز محسوب می شوند، گفت: به نظر می رسد که به احتمال، خطای بسیاری در داده های تاریخی زمین لرزه های شهر تبریز وجود دارد؛ به طوری که برخی از زلزله های بزرگ در فاصله دور از تبریز به وقوع پیوسته؛ اما به دلیل ضعف سازه های شهر در آن زمان تخریب زیادی را در شهر قدیمی و بزرگ تبریز موجب شده است. وی همچنین با اشاره به اینکه در طول تاریخ زمین لرزه های مناطق دیگر به گسل تبریز نسبت داده شده اند، یادآور شد: شاهد آن زلزله اهر و ورزقان در سال 1391 است که گسل مسبب آن «گسل جنوب اهر» با وجود فاصله 60 کیلومتری از گسل تبریز، موجب تخریب کامل خانه های ضعیف و قدیمی روستاهای نزدیک شهر تبریز از جمله روستای "اسپران" نیز شد. زمانی با بیان اینکه شاید منصوب کردن برخی از این زمین لرزه ها به گسل تبریز چندان صحیح نباشد، افزود: با این وجود در تاریخ تبریز به چندین زلزله نیز اشاره شده است که موجب شکستگی در کوه سرخاب یا "عینالی" تا "شیبلی" شده است و باید انتظار رویداد زلزله های بزرگی را در شهر تبریز داشته باشیم. پرتگاه گسلی جوان در شرق تبریز حاکی از فعالیت های اخیر گسل است این دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز عنوان کرد: مطالعاتی که در سال 1393 در زمینه پتانسیل حرکتی پاره های مختلف گسل تبریز انجام دادیم، نشان می دهد که توان حرکتی پاره میانی گسل تبریز 70 درصد و پاره جنوبی آن 67 درصد بوده؛ در حالی که توان حرکتی پاره شمالی گسل تبریز حدود 37 درصد است. وی ادامه داد: بر اساس این نتایج، احتمال حرکت و به تبع آن رویداد زلزله در پاره میانی و جنوبی گسل تبریز بیشتر بوده و بخش شرقی شهر تبریز می تواند خطرپذیری بیشتری را در برابر زلزله های آتی داشته باشد. دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز افزود: از آثار مورفوتکتونیکی گسل تبریز در بخش شرقی شهر تبریز یعنی شرق شهرک باغمیشه، می توان به پرتگاه گسلی جوان اشاره کرد که حاکی از فعالیت های اخیر این گسل بوده، اما به سمت غرب تبریز، این آثار فرسایش بیشتری دارند که نشان دهنده حرکات کمتر گسل تبریز در این مناطق است. استفاده از پیش نشانگرهای زلزله در تبریز امری حیاتی است زمانی با تأکید بر اینکه روش هایی برای پیش بینی کوتاه مدت زلزله ها وجود دارد که مستلزم سرمایه گذاری است، گفت: از جمله این روش ها، استفاده از پیش نشانگرهای زلزله مانند گاز رادون و روش "VAN" است که در این راستا از سال 1391 تاکنون با تلاش بسیار، 3 ایستگاه با هزینه شخصی و پشتیبانی دانشگاه تبریز راه اندازی کرده ام. وی ادامه داد: اما صحت و دقت نتیجه در این روش، نیازمند راه اندازی بیش از 13 ایستگاه "VAN" است تا بتوان زمان وقوع زمین لرزه را با دقت 70 درصد و در فاصله زمانی یک ساعت تا 40 روز پیش از رویداد زلزله تشخیص داد. وی همچنین اظهار کرد: طرح را با شورای شهر تبریز نیز مطرح کرده ام و مورد تصویب قرار گرفته است؛ اما تاکنون شهرداری تبریز پس از گذشت یک سال با دانشگاه تبریز قرارداد نبسته است. زمانی ابراز امیدواری کرد که با همکاری شهرداری تبریز این مهم انجام گیرد؛ چرا که مطالعات دیرینه لرزه خیزی زمین لرزه های شهر تبریز نشان می دهد که در گذشته زلزله هایی بزرگ این شهر را بیش از 10 بار ویران کرده است. وی در این خصوص تأکید کرد: استفاده از پیش نشانگرها حتی اگر از دقت بسیار بالایی هم برخوردار نباشند، در کلانشهری با چنین پیشینه لرزه خیزی و دارای بافت فرسوده برای نجات جان شهروندان امری ضروری و حیاتی است. زمانی خاطرنشان کرد: با توجه به بافت فرسوده شهر تبریز، مقاوم سازی ساختمان ها در بلندمدت گزینه خوبی برای کاهش مخاطرات ناشی از زلزله بوده؛ اما در فاصله رسیدن به شهری مقاوم، بهترین گزینه استفاده از پیش نشانگرهای زلزله است. سیستم هشدار سریع برای جلوگیری از مخاطرات وابسته به زلزله بسیار مهم است وی همچنین با تأکید بر اینکه سیستم هشدار سریع متفاوت از پیش نشانگرهای زلزله است، گفت: سیستم هشدار سریع با دریافت اولین امواج مخرب زمین لرزه پس از رویداد، باعث قطع سیستم های مهم در یک شهر می شود. زمانی ادامه داد: هر چه فاصله گسل تا این سیستم ها بیشتر باشد، زمان کافی برای عملکرد سیستم هشدار سریع و حتی هشدار به مردم وجود خواهد داشت. وی با بیان اینکه امروزه در کشور ژاپن با سیستم هشدار سریع به طور موفق حدود 10 ثانیه پیش از وقوع زلزله هشدار داده می شود، یادآور شد: این سیستم اکنون در شهر تهران نیز نصب شده است. دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز اظهار کرد: پیش نشانگرهای زلزله قبل از رویداد اطلاع رسانی می کنند؛ بنابراین کارایی پیش نشانگرها نسبت به سیستم هشدار سریع در شهر تبریز بیشتر است. وی با اشاره به اینکه امروزه استفاده از پیش نشانگرهای زلزله در کشورهای آمریکا، یونان، چین، مکزیک و ژاپن متداول و مرسوم بوده و در کنار آن از سیستم های هشدار سریع نیز بهره می برند، تأکید کرد: اگرچه برای شهر تبریز فاصله صفر تا گسل کارایی سیستم های هشدار سریع را کاهش می دهد؛ اما استفاده از آن در جهت قطع شریان های مهم و حیاتی مانند گاز و برق برای جلوگیری از آتش سوزی و مخاطرات وابسته به بعد از تخریب زلزله بسیار مهم خواهد بود. مقاوم سازی ساختمان ها ضروری است زمانی با بیان اینکه باید مخاطرات گسل تبریز را برای شهروندان در دو بخش جداگانه بررسی کرد، گفت: نکته نخست در این خصوص، توجه به مناطقی است که بر روی و اطراف پهنه گسلی تبریز قرار گرفته اند. وی با تأکید بر اینکه از نظر استاندارد جهانی مناطق مسکونی باید یک تا سه کیلومتر از پهنه گسلی فاصله داشته باشند، افزود: این فاصله و حریم گسلی برای جلوگیری از مخاطرات ناشی از گسل و گسیختگی مستقیم آن در حین زلزله است؛ اما متأسفانه در شهرسازی تبریز این استاندارد در 20 سال گذشته لحاظ نشده است. اگر چه پس از سال ها با تلاش های فرماندار و معاون عمرانی فرمانداری شهر تبریز، در سال گذشته حریم یک کیلومتری برای ساخت و سازهای آینده مورد تصویب قرار گرفته است. دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز ادامه داد: مورد دوم که در خصوص بررسی مخاطرات گسل تبریز اهمیت دارد، امواج ناشی از زلزله های رخ داده گسل تبریز است که این امواج به دلیل فاصله صفر گسل از مناطق مسکونی، در تمام نقاط شهر تخریب یکسانی را به وجود خواهد آورد. وی تأکید کرد: این نکته مستقل از گسل بوده و میزان تخریب شهر به خصوصیات سازه ها بستگی دارد. به بیان دیگر، صرفاً مقاوم سازی ساختمان ها و پی سازی صحیح آن ها می تواند در کاهش میزان تخریب مناطق مختلف شهر مؤثر باشد. زمانی افزود: در این ارتباط در هر نقطه شهر فقط ساختمان هایی که به شکل صحیح طراحی شده و بر روی پی یا فونداسیون های مقاوم در برابر زلزله احداث شده باشند، سالم باقی خواهند ماند. دانشیار تکتونیک دانشگاه تبریز در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به فاصله صفر گسل تبریز از بخش های مختلف شهر، باید گفت که زلزله پیش رو در مناطق مختلف تقریباً رفتار یکسانی را باعث می شود و صدمات ناشی از امواج زلزله در بخش های مختلف شهر وابسته به خصوصیات ساختمان ها و پی سازی صحیح در شهر تبریز است.

دوشنبه ، ۲۹خرداد۱۳۹۶

[مشاهده متن کامل خبر]

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قم پرس]

[مشاهده در: www.qumpress.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 11]