استاد دانشگاه و خطر تبدیل شدن به شومن دانش گاهی - پایگاه خبری تحلیلی جامعه حقوقی کشور

واضح آرشیو وب فارسی:وکیل ملت: وکیل ملت: در ادامه ی بحث های قبلی درباره ی نقشی که جامعه شناس به منزله ی جامعه شناس انتظار می رود ایفا کند، مایل ام به خطر تبدیل شدن استاد دانش گاه به شومن دانش گاهی اشاره کنمچون در نوبت های قبلی نکته ای در نقد دکتر نعمت الله فاضلی عزیز هم کار ارج مند نوشته ام، لازم می دانم که در این مورد صراحتاً بگویم که روی سخن ام دکتر نعمت الله فاضلی نیست؛ زیرا همان طور که نوشته ام ایشان را دانش پژوهی راستین می دانم. البته نمونه هایی از شومن های دانش گاهی می شناسم اما لزومی ندارد که ذکر نام بکنم. شومن دانش گاهی (academic showman) کسی است که در نقش محقق، دانش پژوه، و استاد دانش گاه قرار دارد اما هم چون یک بازی گر سینما یا یک مجری توانای تلویزیونی ظاهر می شود و می تواند مخاطبانی را جذب کند و اجراهای (صحنه ای) دانش مندمآبانه ای را به نمایش بگذارد. شومن دانش گاهی کسی است که نقش دانش مند و دانش پژوه را در جلوی صحنه ایفا می کند، امّا سخن رانی ها و اجراهایش عاری از محتواهای دانش پژوهانه است. جذابیت های اجرایی او و زبان ویژه ی او در کنار شهرت رسانه ای ناشی از کار کردن در دانش گاه ها و داشتن معدودی مرید که مبلّغان خوبی برای او هستند، می تواند برایش شهرت قابل توجّهی به بار بیاورد و بر اساس همین شهرت، او می تواند در صحنه های مختلفی به طور مکرّر حضور به هم رساند و درباره ی امور متنوعی سخن رانی های طولانی کند و امتیازات اجتماعی قابل توجّهی به دست بیاورد. در جامعه ای که سنت نقّادی نیز وجود ندارد، شومن دانش گاهی آسان تر به مقصود می رسد. تلویزیون از جمله رسانه هایی است که می تواند از طریق هم سازی متقابل استاد و رسانه، شومن دانش گاهی بپرورد؛ به ویژه اگر سر کیسه را اندکی شل کند. الآن تلویزیون ما چندین شومن حوزوی پرورش داده است. آن ها با لباس هایی بسیار آراسته و شیک ظاهر می شوند و سخنان بسیار روزآمد و بهجت آفرین می زنند و شوری موقّت برمی انگیزند؛ شوری که با خواندن چند حدیث و آیه و چندارجاع دینی، کلّاً از سر می پرد. بنابراین، روحانیان نیز با خطر شومن شدن مواجه هستند. رسانه دهانی گشاد و شکمی جادار دارد و خوراک می خواهد و وقتی که نیاز رسانه با امیال و مقاصد و نیازهای چهره های فرهنگی (اعم از دانش گاهی و حوزوی) هم ساز می شود، می تواند تولید شومن کند. شومن های دانش گاهی به دلیل فقدان مواجهه ی تخصصی در دصحنه های گوناگون برای سخن رانی و مباحثه و گفت و گو حضور پیدا می کنند، در حالی که دانش پژوه می داند که تنها در صحنه ای شایسته است حضور پیدا کند و در باب موضوعی می تواند اجرایی داشته باشد که آن موضوع در برنامه ی مطالعاتی و تحقیقاتی اش مسبوق به تحقیق و پژوهش و تأمل و تفکّر است. امّا شومن دانش گاهی برای حضور در صحنه های گوناگون سخن رانی و گفت و گو و مناظره، نیازی به برخورداری از سوابق پژوهشی درباره ی موضوع نیست. امروز درباره ی دروغ می نویسد، فردا درباره ی فساد سخن رانی می کند، پس فردا درباره ی استبداد و انسداد سیاسی مناظره می کند، و پسین فردا به نقد نولیبرالسیم و یا پسامدرنیسم پساساختاری گفت وگوی تلویزیونی می کند. هر یک از ما استادان دانش گاه در معرض این خطر قرار داریم: در معرض خطر تبدیل شدن به یک شومن دانش گاهی و احساس کاذب استغنا از مطالعه و بی نیازی از تحقیق و مطالعه ی میدانی و تجربی. البته گاهی ممکن است پرداختن به امور انضمامی و استفاده از ابزارهای مناسب برای برقراری رابطه با مخاطب عام، به غلط شومن بوده گی تلقّی شود. به عنوان مثال، تیم دیلینی در مورد زیمل آورده است که استادان دانش گاه هم عصر او، او را یک شومن دانش گاهی می دانستند زیرا زیمل استانداردهای دانش گاهی مدِّ نظر آنان را رعایت نمی کرد و زبان و الگوی نگارشی خاص خود را داشت؛ زبان و الگوی نگارشی ای که عامه پسندتر بود. او هم چنین در روزنامه ها و مجلات آثاراَش را منتشر می کرد (Delaney, 2016 https://books.google.com/books?id=...alse؛ دیلینی، 1387: 169). روشن است که مراد من از شومن دانش گاهی چنین کسی نیست. من نیز پرداختن به مسائل روز و امور انضمامی جامعه را لازم می دانم. به نظر من چنین ورودکردن هایی می تواند کارآمدی و فایده مندی جامعه شناسی را عیان سازد و بر جاذبه ی عمومی آن بیفزاید. با این حال، در این مورد هم مواجهه ی تخصّصی با امور را برای یک دانش پژوه لازم می دانم. نکته ی آخر این که برخورداری از توانایی های یک شومن فی نفسه بد نیست و مشکلی ندارد بل که چه بسا یک حسن و مهارت تلقی شود، امام تنزّل دانش پژوه به شومن دانش گاهی غیرقابل قبول است. در این مورد شاید باز هم سخنی داشته باشم.

یکشنبه ، ۲۸خرداد۱۳۹۶

[مشاهده متن کامل خبر]

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: وکیل ملت]

[مشاهده در: www.vakilemelat.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 24]