وضعیت قرمز خشکسالی در خاورمیانه /کدام کشورها بیش از همه در خطرند ؟ - ایران آنلاین

واضح آرشیو وب فارسی:ایران آنلاین: همه چیزهایی که در مورد اصطلاح کمبود آب می گویند، تا حدودی اشتباه است. در مقیاس یک کشور، تقریبا در همه جا آب یافت می شود اما غالبا به دست آوردن آن بسیار دشوار یا گران است. گرچه برخی از کشورها، آب ندارند. یمن یکی از این کشورهاست.ایران آنلاین / یک دولت مرکزی قوی می تواند راه حل هایی را برای این مشکل پیدا کند و آنها را برای جلوگیری از روند سقوط منابع یا کند کردن این پروسه اجرا کند. اما از آن جا که دولت مرکزی یمن ضعیف است نمی تواند ثبات داخلی را تضمین کند، این کشور پتانسیل و قدرت کمی برای حل بحران یا کاهش بحران کم آبی اش در کوتاه مدت دارد و همین امر موجب می شود که متخصصان آب پیش بینی کنند که این کشور، تا چند دهه دیگر، خالی از منابع آبی خواهد شد. درحالی که چند کشور هستند که آب مصرفی شان بیشتر از آب موجود و در دسترس شان است اما اوضاع شان به اندازه یمن وخیم نیست. بااین حال، یمن می تواند به عنوان معیاری کشورهای دیگر منطقه را که تغییر سیاست های آبی برای شان حیاتی است، ارزیابی کند. در طول دوران باستان و حتی در تاریخ معاصر، یمن نمونه ای از مهندسی آب بوده است. شواهد سد بزرگ مارب، یکی از شگفتی های مهندسی عصر باستان نشان می دهد که مردم یمن به لحاظ تاریخی از تکنیک های پیشرفته آبیاری و مدیریت موثر آب بهره می بردند. منابع آبی یمن، برخلاف همسایگان خود در منطقه، کاملا داخلی است؛ یمن برای دسترسی به منابع طبیعی آب به کشورهای همسایه وابسته نیست. بحران آب یمن اما این جا خبرهای خوب به پایان می رسد. یمن درحال حاضر، خود را در معرض کم آبی شدید که در این شرایط به ازای هر فرد در هر سال، کمتر از ٥٠٠مترمکعب آب وجود دارد، می بیند. مردم یمن در شرایطی زندگی می کنند که به ازای هر نفر، در هر سال، تنها ٨٤ مترمکعب آب وجود دارد. در این منطقه، همیشه منابع زیادی بوده است اما این موضوع تنها تا پیش از نیمه دوم قرن بیستم بود که از آن زمان جمعیت، رشد زیادی کرد و شرایط مصرف آب را به نحوی تغییر داد که اکنون شاهدش هستیم. از آغاز دهه ١٩٧٠، گسترش کشاورزی نیازمند آب بیشتری برای آبیاری بود. زمانی که این کشور تولید نفت در دهه ١٩٨٠ را آغاز کرد، افزایش درآمد باعث ایجاد رونق اقتصادی شد و این امر نیز به افزایش استفاده از قات (نوعی ماده مخدر بسیار گران قیمت) شد. این مسأله در کنار رشد جمعیتی ٣ درصد در سال ٢٠٠١، پیش از آن که به رشد ٢,٣ درصدی فعلی نزول کند، باعث افزایش شدت بهره برداری آب از منابع ناچیز آبی این کشور شد. اگرچه این بحران بزرگ در اوایل دهه ١٩٨٠ شناسایی شد اما کشور به شیوه های ناپایدار مدیریت آب ادامه می دهد.منابع آب های زیرزمینی آب های موجود در سفره آب های زیرزمین که حدود ٧٠ درصد از منابع آبی یمن را تشکیل می دهند، اکثر ٢,١ میلیارد مترمکعب منابع آبی تجدیدپذیر در هر سال را فراهم می کنند. بااین حال، کشور یمن در هر سال چیزی حدود ٣.٦ میلیارد مترمکعب آب را استخراج می کند و موجب کمبود قابل توجهی در سطح آب می شود. وقتی مشکلات دیگر مثل نفوذ آب شور و آلودگی را در نظر بگیریم، متخصصان تخمین می زنند اگر هیچ راه حلی صورت نگیرد که بخش بزرگی از یمن، شامل صنعا پایتخت این کشور، تا دهه آینده، عملا بدون آب خواهند شد.آب های زیر زمینی، مهم ترین منابع آبی یمن را تشکیل می دهند که توسط آبیاری سطحی یا نهرها تجدید می شوند. منابع آب های زیرزمینی در سراسر کشور توزیع شده اند و اکثر سفره های آب، بیش ازحد مورد استفاده قرار می گیرند. یمن درحال حاضر در میان گروه های مختلف شبه نظامی تقسیم شده و آب یکی از منابع کلیدی برای قدرت نمایی در مقابل دولت مرکزی است. اما به دلیل وضع بیش ازحد بهره برداری آب از اکثر سفره آب های زیرزمینی، حتی تغییرات ارضی که موجب می شود گروه های مختلف به منابع آبی جدیدی دست پیدا کنند نمی تواند به طور قابل توجهی بالانس کنترل منابع را تغییر دهد.سفره های آب در امتداد ساحل جنوبی، بیش ازحد مورد استفاده قرار نگرفته اند. بااین حال، آب شور به چندین سفره آب از اینها، نفوذ پیدا کرده و موجب کاهش کیفیت آب در دسترس شده است. بخش بزرگی از سفره آب های «مکلا» در منطقه «حدرالموت» قرار دارند، یعنی منطقه ای در شبه جزیره عربی که القاعده، حضور پررنگی دارد. گرچه این سفره آب، به لحاظ فنی بیش از اندازه مورد استفاده قرار گرفته اما ذخایر عظیم و تجدیدناپذیر آن می تواند منبع بالقوه ای برای زمانی باشد که منابع دیگر تمام شدند. این منبع می تواند به عنوان اهرم فشاری برای گروه های شبه نظامی در آینده عمل کند، هرچند انتقال آب از آن جا به مناطق پرجمعیت تر بسیار گران تمام می شود. پیامدهای اقتصادی بخش بزرگی از زمین های قابل زرع یمن در مناطق مرتفع در میان دشت های کوهستانی قرار گرفته است، یعنی جایی که باران زیادی می بارد. جمعیت زیادی از کشور نیز در این مناطق متمرکز شده اند که همین مسأله یکی از دلایل تمام شدن آب است. زمین های آبیاری شده در طی یک دوره ٣٥ساله از آغاز ١٩٧٠، بیش از ١٠برابر شده و استفاده از آب های زیرزمینی برای کشاورزی به امر بسیار مهمی مبدل شده است. بخش کشاورزی، مهم ترین بخش مصرف کننده آب در یمن است، به طوری که ٩٠ درصد از کل برداشت آب در این بخش مصرف می شود. با وجود این که این بخش، نیمی از جمعیت مردم را در استخدام خود گرفته اما تنها در ١٠ درصد از تولید ناخالص ملی دخیل است و یمن برای حمایت از جمعیت روبه رشد سریع خود، تا اندازه زیادی به واردات مواد غذایی وابسته است. یکی از علل اصلی مصرف بیش ازحد آب در بخش کشاورزی، کشت قات است، یک گیاه مخدر که مصرف آب زیادی دارد و تقریبا ٢٠ درصد از کل زمین های کشاورزی آبیاری شده را دربر می گیرد. همچنان که جمعیت یمن روبه رشد است، تقاضای شهری برای آب نیز افزایش می یابد. به منظور رسیدگی و برآوردن این تقاضا، منابع مورد نیاز باید از سهم سایر بخش ها گرفته شود. همچنین به علت زیرساخت های ویران و سیستم های آبیاری ناکارآمد، منابع آبی روزبه روز از بین می روند. همچنان که یمن در میان ناآرامی های سیاسی و اجتماعی، به مقابله با جمعیت روبه رشد ادامه می دهد، فشار اقتصادی ناشی از مسائل مرتبط با مدیریت آب مشهودتر می شود. برنامه توسعه سازمان ملل متحد تخمین می زند که حدود ١,٥ درصد از تولید ناخالص داخلی یمن به تخلیه آب های زیرزمینی و ٢.٤ درصد نیز به دلیل شکست این کشور برای رسیدگی به مسائل بهسازی آب از بین می رود. مشکلات آبی یمن همچنین باعث محدودیت رشد صنعتی به ویژه در بخش های نفت و گاز طبیعی شده است. گرچه صنعت، ٢ درصد از آب یمن را مصرف می کند اما آب همچنان سهم بسیار مهمی در تولید انرژی دارد. تولید نفت یمن، از سال ٢٠٠١ کاهش یافته و در سال ٢٠١٣ به دلیل وخامت اوضاع امنیتی، به ١٣٣ هزار بشکه در روز رسیده است. درحالی که تولید تجاری گاز طبیعی از سال ٢٠٠٩ آغاز شد، این کشور برای حفظ صنعت هیدروکربنی اش که سه چهارم درآمدهای دولت را تشکیل می دهد و به لحاظ اقتصادی به شدت به آن وابسته است، تقلا می کند. راه حل های بالقوه درحالی که مشکلات مرتبط با آب در یمن، کشور را به ستوه آورده و این شرایط ادامه می یابد و احتمالا بدتر هم خواهد شد، تخمین زده می شود که برای بهسازی های ضروری، ١٢,٧ میلیارد دلار هزینه نیاز است. به روزرسانی زیرساخت ها جزو مهم ترین اقداماتی است که این کشور باید برای عرضه آب به جمعیت روبه رشد، انجام دهد. از آن جایی که اکثر آب این کشور از زیرزمین می آید، دولت باید مدیریت خود را بهبود ببخشد و کنترل کاملی بر تعداد چاه های حفر شده داشته باشد. این اقدام، وظیفه ای خطیر است، چراکه کمتر از ١٠ درصد از سکوهای حفاری چاه دارای مجوز هستند و کمتر از ٢ درصد از چاه ها، ثبت شده اند. با وجود تعداد زیادی از چاه های غیرقانونی و ضعف دولت مرکزی کنونی، مدیریت منابع آب های زیرزمینی غیرممکن است. همچنین، تلاش های حفاظتی آب و اجرای روش های جایگزین برای تهیه آب آشامیدنی، مثل شیرین سازی آب های شور می تواند به عنوان راه حل کوتاه مدت و میان مدت برای مشکلات آب در یمن باشد اما هزینه چنین اقداماتی، خارج از عهده یمن است. در تئوری، کشورهایی مثل عربستان سعودی می توانند بودجه کافی برای پروژه های تولید آب شیرین را فراهم کنند، درحالی که این کار می تواند به فراهم کردن آب برای مردم ساکن در مناطق ساحلی کمک کند اما مناطق شهری دیگر مثل صنعا باید آب شیرین شده را در مسیرهای طولانی پمپاژ کنند؛ روشی که می تواند بسیار هزینه بر باشد. محدودیت های سیاسی با توجه به بی ثباتی یمن، بااین حال، همه این راه حل ها، نامحتمل باقی می مانند. اجرای سیاست های قوی مدیریت آب و تضمین ادامه یافتن این سیاست ها، نیازمند یک دولت مرکزی قوی و ثبات وضع امنیتی است و یمن، هیچ کدام از اینها را ندارد. با وجود ناآرامی های حال حاضر و بلاتکلیفی سیاسی در پایتخت، دولت فعلی قادر به اجرای هیچ یک از این اقدامات نیست. درواقع، دولت مرکزی درحال حاضر نمی تواند اراده خود را فراتر از پایتخت اعمال کند. به عنوان مثالی از ضعف دولت می توان به تلاش ناموفق آن در قطع یارانه سوخت دیزل اشاره کرد. این کار، به قیام حوثی ها علیه دولت و برای سرنگون کردن این دولت شکننده، کمک کرد. این حرکت به نوبه خود می تواند فشار قابل توجهی بر شرایط آبی داشته باشد؛ پمپ های دیزلی به طور گسترده ای برای استخراج آب زیرزمینی استفاده می شوند. قطع یارانه های دولتی می توانست منجر به سست شدن استخراج کنترل نشده آب های زیرزمینی شود.(عده ای با کمک این پمپ ها که با گازوییل کار می کنند، به صورت غیرمجاز، آب های زیرزمینی را پمپاژ می کردند) اما از آن جا که دولت صنعا مجبور شد پس از قیام حوثی ها و درخواست مشابه سایر جناح ها از تصمیم خود مبنی بر قطع یارانه گازوییل دست بکشد، بنابراین شانس محدودیت استفاده غیرمجاز از آب های زیرزمینی نیز از بین رفت. به نظر نامحتمل می آید که وضع سیاسی یمن در آینده نزدیک، تغییری بکند و فشارهای مسائل امنیتی به کشور ادامه خواهد داشت. بنابراین، تغییرات، به قدرت های محلی که غالبا فاسد، ناکارآمد و به لحاظ اقتصادی ضعیف هستند، محدود خواهد بود. بدون توانایی برای اجرای روش های لازم مدیریت آب، وضع آب در یمن، به احتمال زیاد وخیم باقی خواهد ماند و به افزایش ناآرامی ها کمک خواهد کرد، همچنین فشار بیشتری بر عربستان وارد می آید تا همسایه جنوبی اش را مهار کند./ شهروند

پنجشنبه ، ۲۵خرداد۱۳۹۶

[مشاهده متن کامل خبر]

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایران آنلاین]

[مشاهده در: www.ion.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 64]