آي تي - ميناي شهر خاموش

واضح آرشیو وب فارسی:ایران اسپورت: آي تي - ميناي شهر خاموش

آي تي - ميناي شهر خاموش

ميثم لطفي: از زمان شكل‌گيري اجتماعات مردمي، مبادله به عنوان يكي از اركان اصلي حيات جوامع بشري محسوب شده است. در اين جريان كه طي نسل‌هاي متمادي تكميل شد، بشر به تجربه دريافت كه به دليل تعدد كالاها و خدمات توليدشده، بهتر است يك كالاي مرجع را به عنوان وسيله مبادله مورد استفاده قرار دهد. اين سير كه ساليان سال طول كشيده، باعث شده است تا ما امروز براي مبادلات اقتصادي خرد يا كلان از پول استفاده كنيم. پول امروزه هسته اصلي فعاليت‌هاي اقتصادي محسوب مي‌شود و فعاليت‌هايي كه براي حذف آن از مناسبات اقتصادي صورت گرفته، تاكنون بي‌نتيجه بوده است كه بارزترين آن را مي‌توان شكست برنامه لنين، رهبر شوروي سابق براي حذف روبل روسي از صفحه اقتصاد آن كشور دانست كه البته مبناي نظري آن، آراي ماركس درباره پول به عنوان منشاء انحطاط جوامع بشري بود.

پول نيز مانند هر كالاي ديگري داراي هزينه‌هاي فردي و اجتماعي است. هزينه‌هاي چاپ و نشر پول، بازيافت، تغييرات واحد پول، هزينه‌هاي اجتماعي، و هزينه حمل پول، هزينه فرصت زمان صرف‌شده براي شمارش پول، هزينه‌هاي نگهداري و... نيز از جمله هزينه‌هاي فردي بهره‌گيري از پول به عنوان وسيله مبادله هستند. تا زماني كه فايده ايجادشده از انجام مبادلات با استفاده از پول كاغذي از هزينه‌هاي بهره‌برداري از آن بيشتر باشد، استفاده از آن اقتصادي است. اما در دنياي مدرن با پيشرفت فناوري اطلاعات و ارتباطات، به تدريج استفاده از پول كاغذي غيراقتصادي شده است و در كشورهاي توسعه‌يافته،‌ پول از شكل كلاسيك آن به پول الكترونيكي تغيير شكل داده است.
تولد پول الكترونيكي
زمان شروع پرداخت الكترونيكي در دنيا به سال 1918 برمي‌گردد، يعني هنگامي كه بانك‌هاي فدرال رزرو آمريكا به انتقال وجوه از طريق تلگراف مي‌پرداختند. اما اين زمان در كشور ما به سال 1350 برمي‌گردد. در آن موقع ‌بانك تهران با در اختيار گرفتن بين 7 تا 10 دستگاه خودپرداز (ATM) در شعبه‌هاي خود نخستين تجربه پرداخت اتوماتيك پول را اجرايي كرد. اين دستگاه‌ها وظيفه پرداخت اتوماتيك پول را تنها در همان شعبه نصب‌شده بر عهده داشتند.
ولي از آن زمان، روند گسترش پول الكترونيكي به‌صورت بسيار كند، آغاز شد تا اينكه در سال 1370 با آغاز به‌كار عابربانك سپه، اولين نمونه از كارت‌ها با قابليت برداشت از پايانه‌هاي خودپرداز در اختيار مشتريان شبكه بانكي قرار گرفت.
11 سال بعد، يعني در سال 1381 شبكه كارت‌هاي بانكي كشور با آغاز فعاليت شبكه تبادل اطلاعات بين بانكي (شتاب) به‌عنوان سوئيچ ملي‌كارت به‌صورت يكپارچه آغاز به كار كرد و به گفته مسوولان بانك مركزي، در حال حاضر همه كارت‌هاي صادره بانك‌ها در همه پايانه‌هاي نصب‌شده در سرتاسر كشور پذيرش مي‌شوند.
پول الكترونيكي در اقتصاد ايران
همه ما دستگاه‌‌هاي خودپرداز كه امروز در نقاط مختلف شهرهاي تهران نصب شده است را ديده‌ايم. مدتي است كه استفاده از اين دستگاه‌ها و كمك گرفتن از كارت‌هاي اعتباري براي انجام مبادلات روزمره در ايران رايج شده است. اين موضوع به سادگي بيانگر تغيير رفتار مردم و سيستم پولي كشور در انجام عمليات پولي است. در واقع، راه‌اندازي شبكه‌هاي هوشمند پولي و سيستم‌هاي پرداخت اينترنتي مانند «شتاب» گامي اساسي در جهت ايجاد زيرساخت‌ها و تجهيزات لازم براي بهره‌برداري از بانكداري الكترونيكي به شمار مي‌رود. اما در اين ميان بايد توجه داشت كه حجم مبادلات انجام‌شده با استفاده از پول الكترونيكي چه نسبتي از كل مبادلات اقتصاد ملي را تشكيل مي‌دهد؟
با وجود پيشرفت‌هاي روزافزون فناوري و تاثيرات ICT بر مبادلات اقتصادي، تعاملات اقتصادي دولت با مردم و در بدنه دولت همچنان با استفاده از سيستم‌ سنتي بانكداري صورت مي‌گيرد كه با توجه به دخالت‌هاي اقتصادي گسترده دولت، موضوعي قابل تامل است.
نتايج ارزيابي آثار گسترش كاربرد پول الكترونيكي بر اقتصاد ايران نشان مي‌دهد كه نشر گسترده پول الكترونيكي اثر ناچيزي بر حجم پول، قدرت كنترلي بانك مركزي و سياست‌هاي پول به همراه خواهد داشت. البته واكنش‌هاي بانك مركزي در قبال نشر پول الكترونيكي، نقش بسيار مهمي در چگونگي تاثيرگذاري گسترش كاربرد پول الكترونيكي بر اقتصاد دارد. اگرچه تا كنون اقتصاددانان تعريف جامع و مانعي از پول، كه بتواند همه ويژگي‌ها و وظايف پول را پوشش دهد، ارائه نكرده‌اند، اما مي‌توان با كمي اغماض پول را به عنوان وسيله‌اي براي داد و ستد كه مورد قبول عموم افراد جامعه باشد، تعريف كرد.
اين طور كه منابع آگاه گزارش داده‌اند، يك مقام مسوول به تازگي با بيان اين مطلب كه هم‌اكنون نزديك به 19 ميليون كارت، شش هزار و 200 دستگاه خودپرداز و 120 هزار پايانه فروش (POS ) در كشور وجود دارد، اعلام كرده است كه ماهيانه مبلغي نزديك به 10 هزار ميليارد ريال پول الكترونيكي در كشور مبادله مي‌شود كه 10 درصد از اين رقم در شبكه شتاب صورت مي‌گيرد. با توجه به وجود شش هزار و 200 دستگاه ATM در كشور، شبكه بانكي هم‌اكنون توانايي پرداخت ماهانه 18 هزار و 600 ميليون ريال پول الكترونيكي را دارد.
اين مقام مسوول خاطرنشان كرد كه بر اساس برنامه‌ريزي‌هاي صورت‌گرفته تا پايان سال گذشته 21 ميليون كارت هوشمند در سراسر كشور صادر شده است كه البته براي ارائه سرويس به اين كارت‌ها به 10 هزار و 500 عدد دستگاه خودپرداز نياز است.
در حوزه كارت‌هاي الكترونيكي، بانك‌هاي ملي، صادرات و سپه به ترتيب با داشتن بيش از چهار، ‌سه و دو ميليون كارت مقام‌هاي اول تا سوم را دارند. بانك‌هاي ملت، صادرات و سپه نيز با داشتن 1139، 1136 و 925 دستگاه خودپرداز رتبه اول تا سوم را در اين حوزه به خود اختصاص داده‌اند.
در بخش پايانه‌هاي فروش نيز بانك‌هاي پارسيان، سامان و صادرات به ترتيب با داشتن بيش از 50، 24 و 11 هزار دستگاه POS‌مقام‌هاي اول تا سوم را كسب كرده‌اند.
به طور كلي بايد توجه داشت، برخلاف رشد سرسام‌آور تجارت الكترونيكي در جهان، توسعه اين پديده در ايران با تناقضات و مشكلات پيچيده‌اي دست و پنجه نرم مي‌كند و اميدي به شكل‌گيري صحيح آن در كوتاه‌مدت نمي‌رود. طي سال‌هاي گذشته حركت‌هاي قابل تقديري در عرصه شبكه بانكي و رواج پول الكترونيكي صورت گرفته است، ولي به دلايل مشكلات زيرساختي، اين روند نتيجه مطلوبي در پي نداشته است.
با توجه به اينكه پول الكترونيكي با اينترنت عجين است، اينكه پول الكترونيك در چهارديواري مرز و بوم ايران و فقط براي جابه‌جايي ريال در نظر گرفته شود يك نقض غرض است و ماهيت پول الكترونيكي را دچار محدوديت مي‌كند. در حال حاضر چهار شبكه عمده Visa، Mastercard، Dinnerclub و Visa, Mastercard , AmericanExpress , dinnersclub اكثر گردش مالي پول الكترونيكي را در جهان به عهده دارند.
اولا اين شبكه‌ها به صورت اعتباري در حال سرويس‌دهي به كاربران خود هستند. در ثاني در‌مبادلات بين‌المللي خدمات صرافي را به صورت اتوماتيك و بر اساس نرخ مشخصي كه در رسانه‌هاي رسمي هر روزه اعلام مي‌شود عمل مي‌كنند و موانع تبديل پول را در هنگام خريد كالا يا خدمات بر روي اينترنت به سادگي مرتفع كرده‌اند. ثالثا چنانچه موسسه‌اي در نظر داشته باشد كالا يا خدماتي را در سطح بين‌المللي عرضه و در آمدي را كسب كند موسسات اعتباري اشاره‌شده با دريافت كارمزد تقريبي ۳ الي ۴ درصد نسبت به گردآوري مبالغ واريزي مشتريان اقدام و در زمان‌هاي مشخص به حساب فروشنده واريز خواهد كرد.
بد نيست براي پي بردن به ضرورت توجه بيشتر به تكنولوژي پول الكترونيكي به برخي آمارهاي منتشرشده از سوي آنكتاد اشاره شود: گردش مالي جهان در سال ۲۰۰۲ به واسطه تجارت الكترونيك معادل ۲۵۰۰ ميليارد دلار بوده است و از آن سال تاكنون هرساله ۵۰ درصد به حجم آن افزوده شده و در سال ۲۰۰۶ به رقم ۱۲۶۰۰ ميليارد دلار مي‌رسد.
همچنين معادل 70 درصد مبادلات تجاري در جهان از طريق پول الكترونيك،۲۰ درصد از طريق چك و اسناد بهادار و ۱۰ درصد از طريق اسكناس و پول نقد صورت پذيرفته است. هزينه تبادل اسناد تجاري در جهان در حدود ۷ درصد مي‌باشد. ساليانه ۴ درصد گردش مالي كارت‌هاي اعتباري سوخت مي‌شود و كارشناسان اقتصادي برآورد كرده‌اند كه اگر هزينه سوخت گردش مالي كارت‌هاي اعتباري تا ۷ درصد هم باشد باز به صرف اقتصاد جامعه است كه اين روش پرداخت و دريافت در مبادلات تجاري جريان داشته باشد. گسترس اين پديده باعث مي‌شود اولا هزينه چاپ، توليد و جابه‌جايي اسكناس حذف شود و در ثاني سرعت گردش پول در جامعه افزايش يابد. افزايش سرعت گردش نقدينگي موجب افزايش توليد ناخالص ملي و رونق اقتصادي خواهد شد. ثالثا كارت‌هاي اعتباري امكان پولشويي و روابط ناسالم اقتصادي را كم و در صورت پيدا شدن رد هرگونه مبادله ناسالم امكان رديابي را به سيستم‌هاي امنيتي كشور مي‌دهد.
آمارهاي جهاني
بر اساس تحقيقات انجام‌شده، مزاياي بي‌شمار موجود در پول الكترونيكي باعث شده است تا گردش مالي جهان در سال ۲۰۰۲ به واسطه تجارت الكترونيكي معادل دو هزار و 500 ميليارد دلار باشد و از آن سال تاكنون هرساله ۵۰ درصد به حجم آن افزوده شود، به گونه‌اي كه اين رقم در سال ۲۰۰۶ به 12 هزار و ۶۰۰ ميليارد دلار ‌رسيد.
سه شنبه 4 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایران اسپورت]

[مشاهده در: www.iransport.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 213]