واضح آرشیو وب فارسی:مهر: به بهانه سفر وزیر خارجه کویت به تهران؛
ایران و شورای همکاری خلیجفارس؛ لزوم همگرایی دیدگاههای متعارض
شناسهٔ خبر: 3887858 - شنبه ۹ بهمن ۱۳۹۵ - ۱۰:۵۳
بین الملل > خاورمیانه و آفریقای شمالی
.jwplayer{ display: inline-block; } سفر وزیر خارجه کویت زمانی به تهران صورت می گیرد که روز قبل از آن شاهد احداث نخستین دفتر منطقه ای ناتو در کویت بودیم. خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-جواد حیران نیا: همزمانی سفر وزیر خارجه کویت به ایران و احداث نخستین دفتر منطقه ای ناتو در کویت بیش از هر چیز فهم نظم امنیتی منطقه از نگاه ایران و شورای همکاری خلیج فارس را یادآور می شود. کویت کشوری است که در میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس مورد وثوق نسبی ایران و عربستان است. البته عمان برای طرف ایرانی بیشتر مورد وثوق است ولی به همان اندازه از عربستان دور است. تلاشهای ملک سلمان برای حذف این کشور از شورای همکاری و تأکید سعودی ها بر اتحادیه خلیج فارس که عمان در آن عضویت ندارد نشان از این موضوع دارد. لذا کویت می تواند زمینه گفتگوهای شورای همکاری خلیج فارس از یک سو و میانجیگری میان تهران و ریاض را از سوی دیگر باعث شود. برای فهم ضرورت گفتگو میان ایران و شورای همکاری خلیج فارس که از موضوعات محوری در سفر وزیر خارجه کویت به ایران است لازم است به همکاری های این شورا با سازمانهای برون منطقه ای مانند ناتو پرداخته شود. در ابتدا باید توجه داشت که وقتی سخن از گسترش ناتو به حوزه های غیر سنتی ناتو از جمله منطقه خلیج فارس می شود به لحاظ تئوریک از نظریه امنیت دسته جمعی فاصله می گیریم و وارد نظریه هایی چون «امنیت تعاونی» یا «امنیت جامع» می شویم. بر این اساس ناتو امنیت را به محیط پیرامونی خود می گستراند و چتر امنیتی خود را گسترش می دهد بدون آنکه لازم باشد در حوزه های غیر سنتی بر اساس نظریه امنیت دسته جمعی و مطابق بند ۵ اساسنامه ناتو رفتار کند. بدین معنا که با وجود آنکه ناتو وارد سازوکارهای امنیتی با کشورهای خارج از حوزه سنتی ناتو می شود ولی لزوماً تکالیفی که مطابق بند ۵ بر عهده آن است متوجه آن نیست؛ بندی که مطابق آن حمله به یک عضو به منزله حمله به سایر اعضاء است و سایر اعضاء موظف به رفع تهدید از آن عضو بر می آیند. همکاری ناتو با کشورهای حاشیه خلیج فارس در ادامه تأسیس شورای مشارکت اروپا - آتلانتیک، تأسیس شورای دائم روسیه - ناتو، گفتگوی مدیترانه و مشارکت برای صلح قابل تفسیر است. موازنه قوا مقابل ایران از اهداف گسترش ناتو به خلیج فارس است. بعد از جنگ سرد ناتو با بحران هویت روبرو می شود و محیط امنیتی جدید ناتو را بیشتر متوجه خاورمیانه و زیرسیستم فرعی آن خلیج فارس می سازد. متعاقب سند رم (مصوب ۱۹۹۱) امنیت مدیترانه و امنیت خاورمیانه به امنیت اروپا پیوند می خورد و در راستای گسترش ناتو به خارومیانه و خلیج فارس گفتگوهای مدیترانه ای در سال ۱۹۹۴ شکل می گیرد و متعاقبا «ابتکار همکاری استانبول» در سال ۲۰۰۴ تمرکز ویژه ای بر خلیج فارس دارد. مطابق ابتکار همکاری استانبول کشورهای حاشیه خلیج فارس در صورت همکاری با ناتو، از منافعی چون حمایت عملی در برابر تهدیدهای تروریستی، دسترسی به آموزش، اصلاحات دفاعی و همکاری های نظامی و همچنین گفتگوهای سیاسی بهره مند می شوند. اصلاحات دفاعی، بودجه بندی و برنامه ریزی، مناسبات نظامی- غیر نظامی، همکاری های نظامی، مبارزه با تروریسم و سلاح های کشتار جمعی، ارتقای همکاری در زمینه امنیت مرزی از جمله همکاری های اعضای شورای همکاری خلیج فارس با ناتو در قالب ابتکار همکاری استانبول است. در خصوص گسترش همکاری های ناتو با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس باید توجه داشت که هرگونه معماری و چارچوب جدید امنیتی برای منطقه خلیج فارس باید سه هدف را برآورده سازد. اول اینکه این چارچوب امنیتی باید دولتهای منطقه خلیج فارس را از قبل امن تر سازد. دوم، این چارچوب باید بیش از آنکه ساز و کارهای امنیتی منطقه را پیچیده تر سازد، آسانتر کند. سوم اینکه چارچوب امنیتی به اندازه کافی انعطاف پذیر و منسجم باشد که در مقابل تغییرات داخلی و خارجی دوام بیاورد. تأکید شیخ صباح الخالد الصباح معاون اول نخست وزیر و وزیر امور خارجه کویت وزیر امور خارجه کویت در سفر اخیر خود به ایران مبنی بر ضرورت رفع اختلاف نظرها و سوء تفاهم ها میان کشورهای منطقه در یک فضای آرام و با گفتگو های صریح می تواند مسیری برای فهم مشترک از مسائل و مشکلات منطقه ای باشد. خطرات مشترک از جمله تروریسم در منطقه و لزوم نگاه به آینده و اینکه کشورهای منطقه مصالح خودشان را بهتر از دیگران تشخیص می دهند از جمله نکات جالب توجهی است که ویر خارجه کویت بر آن تأکید داشت. از سوی دیگر وزیر خارجه کویت روز سه شنبه و هنگام نخستین افتتاح دفتر منطقه ای ناتو در کویت اعلام کرده بود که منطقه با چالش هایی مواجه است که نیازمند همکاری با سازمان های بین المللی است. تأکید محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران بر ضرورت نگاه به آینده با توجه به دشمنان و خطرات مشترک می تواند بستری برای فهم مشترک از مسائل فیمابین را به ارمغان آورد. اگرچه اظهارات وزیر خارجه کویت در ایران از یک سو و سخنان وی در مراسم افتتاح دفتر منطقه ای ناتو از سوی دیگر نوعی تضاد را در خود ملحوظ دارد اما بیانگر نکته ای جالب توجه است و آن اینکه وی در دیدار با ظریف بر این نکته اذعان می دارد که کشورهای منطقه مصالح خودشان را بهتر از دیگران تشخیص می دهند. در واقع این دیدگاه به موضع اعلامی جمهوری اسلامی ایران برای نظم امنیتی منطقه که خواستار تأمین امنیت منطقه از رهگذر مشارکت خود کشورهای منطقه است نزدیک می شود. وزیرخارجه کویت حامل پیامی از سوی شورای همکاری خلیج فارس برای آغاز گفتگو میان تهران و این شورا بود که نشان دهنده این است که مکانیسم «گفتگوی صریح» در رأس هرم قدرت تصمیم گیری میان طرفین مورد توجه قرار گرفته است. در کنار این مکانیسم می توان به گفتگوهای فرهنگی در سطوح پایین نیز توجه داشت تا فرایند گفتگوها در سطوح بالای قدرت تصمیم گیری را تسهیل کند. اگر چه وزیر خارجه کویت برای حفظ امنیت منطقه بر همکاری با سازمانهای بین المللی در مراسم افتتاح نخستین دفتر منطقه ای ناتو در کویت تأکید دارد اما باید در نظر داشت که چارچوب امنیتی مبتنی بر ابتکار همکاری استانبول نتوانسته امنیت منطقه ای را به ارمغان آورد و سوء تفاهمها را بیشتر نیز کرده است. این چارچوب همکاری امنیتی اولاً فراگیر و جامع نیست و کشورهای مهمی چون ایران و عراق را مستثنی کرده است. دوماً یکی از محورهای این سند تهدید هسته ای ایران و مقابله با به خطر افتادن رژیم اشاعه هسته ای بوده است که با توافق هسته ای ایران و گروه ۵+۱(برجام) یکی از ارکان تهدیدی ادعایی در این سند با پرسشی اساسی مواجه می شود. حضور ناتو در خلیج فارس و ایجاد نظم امنیتی با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در حالی است که امنیت در این منطقه از رهگذر مشارکت همه کشورهای عضو منطقه حاصل می شود. اگرچه در زمان کنونی ایده آلی خواهد بود که بتوان به نظمی با مشارکت و همکاری همه کشورهای حاشیه خلیج فارس و بدون مداخله بازیگران فرامنطقه ای دست یافت ولی نظم مطلوب و پایدار نهایتا نظمی است که در آن شاهد حضور قدرتهای فرامنطقه ای نباشیم. اگر چه کشورهای منطقه در گفتگوهای دیپلماتیک با حالتی تعارف گونه از برادری، فرهنگ مشترک و حسن همجواری سخن می گویند ولی این برداشت در عالم واقع حاصل نشده است و اشتراکات نه تنها نتوانسته باعث همکاریهای امنیتی در عمل شود بلکه فهم کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از ایران تفسیری تهدیدآمیز است. ذهنیت کنونی بازیگران منطقه ای نگاهی مبتنی بر حاصل جمع جبری صفر است و منطق حاکم بر روابط آنها منطق «موازنه قوا» است و سه قدرت منطقه ای ایران، عربستان و عراق برداشتی تهدیدآمیز از یکدیگر دارند. در واقع کنشهای منطقه ای نتوانسته ذهنیتی فراگیر و غیر ایدئولوژیک و گفتمان هویتی فراملی، فراگیر و تکثرگرا ایجاد کند.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 98]