محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829261914
فرشاد مومنی : کوته نگری نتیجه اقتصاد رانتی است - منشور خبری تحلیلی اقتصاد ایران
واضح آرشیو وب فارسی:اقتصاد آنلاین: نشست «بیم ها و امیدها در جهانی پرمخاطره» با سخنرانی فرشاد مومنی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و مدیر موسسه دین و اقتصاد، اخیرا در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.مومنی محور بحث خود را «اقتصاد مبتنی بر دانایی» قرار داده و گفت از آنجا که عنصر کلیدی توضیح دهنده وضع موجود، عنصری فرهنگی و اندیشه ای است تا زمانی که ما گرفتاری های خود را در ساحت اندیشه نتوانیم حل و فصل کنیم، نخواهیم توانست در عمل کاری در عرصه اقتصاد به جلو ببریم. وی ادامه داد اگر به تولید به مثابه یک نظام حیات جمعی نگاه کنید یعنی عنصر گوهری در این تولید محوری، مجال دادن به خلاقیت است و فرقی نمی کند که این خلاقیت در عرصه اندیشه باشد یا سیاست یا ترتیبات اجتماعی یا در بنگاه های تولیدی زیرا زیرسیستم های اجتماعی آیینه یکدیگرند و قانون حاکم بر آنها نیز قانون ظروف مرتبطه است. در واقع، تولید و خلاقیت کلید اصلی بقا و بالندگی جامعه بشری است و این فهم در هر جایی که هویت جمعی پیدا کرده است، آنها نجات پیدا کرده اند. به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، نکته اینکه مقصود فراستخواه، جامعه شناس و استاد دانشگاه که نام او پیش تر به عنوان یکی دیگر از سخنرانان این مراسم اعلام شده بود در این نشست حضور نیافت. گزیده ای از سخنرانی مومنی را در ادامه می خوانید. پارادوکس توسعه خواهی در یک ساخت رانتی موقعی که دکتر مصلح از من خواستند که با موضوع بیم ها و امیدها نکته ای را مطرح کنم، به نظرم رسید که مساله ای را که به اعتباری یک دغدغه تقریبا ١٥ ساله در برنامه های مطالعاتی من است را با دوستان در میان بگذارم. تصور خودم این است که بر اساس آن دغدغه، منهای همه ویژگی هایی که در حال حاضر جامعه ما دارد و همه ما را کم یا بیش به این جمع بندی می رساند که با شرایط پیچیده و خطیری روبه رو هستیم و یک بایستگی هایی مواجهه خردورزانه با این شرایط دارد، وقتی که این مساله در نسبت با ملاحظات آینده در نظر گرفته شود، می بینیم که شاید بسیاری از این دغدغه های کنونی ما در ارتباط یا مقایسه با چالش های آینده جامعه ما کم اهمیت جلوه می کند. از این زاویه، ما با یک پارادوکس روبه رو هستیم که من اسم آن را «پارادوکس توسعه خواهی در یک ساخت رانتی» گذاشته ام. کسی که در جست وجوی توسعه برمی آید از جنبه معرفتی و به صورت بنیادی کسی است که نگاه خود را به آینده معطوف می کند. این درحالی است که به تعبیری که در مقاله «پیشگام» حسین مهدوی درباره دولت رانتی در سال ١٩٧٠م. مطرح شده، مهم ترین مشخصه اقتصادهای رانتی این است که فرآیندهای تصمیم گیری و تخصیص منابع در آنها به صورت نظام وار کوته نگر است. یعنی اینکه ملاحظات و مصالح کوتاه مدت را به مسائل و ملاحظات بلندمدت ترجیح می دهد و به همین دلیل است که از نظر برخی نظریه پردازان بزرگ توسعه، مساله کوته نگری زمانی که خصلت سیستمی پیدا می کند، مهم ترین کانون بازتولید کننده توسعه نیافتگی محسوب می شود. در چنین شرایطی به طور طبیعی براساس این فهم نظری که در آخرین تحلیل نیز عنصر کلیدی توضیح دهنده وضع موجود، عنصری فرهنگی و اندیشه ای است، ما تا زمانی که نتوانیم گرفتاری های خود را در ساحت اندیشه حل و فصل کنیم نخواهیم توانست در عمل کاری در عرصه اقتصاد به جلو ببریم. به همین اعتبار است که حتی اگر به تمامه از وضع موجود ناراضی باشیم و بخواهیم تغییری در آن بدهیم، آنجا نیز باز عنصر زیربنایی، عنصر فرهنگ خواهد بود و اگر ما تکلیف خود را درباره وضعیت مطلوب در سطح اندیشه ای، نتوانیم روشن کنیم طبیعتا ناکام خواهیم ماند. بنابراین از هر دو زاویه، بحث بر سر این است که طرح مسائل و برپا کردن فرصت هایی برای گفت وشنود و ارتقای فرهنگی می تواند برای ما نجات بخش باشد. تبدیل فرصت ها به تهدید و تهدیدها به فاجعه در اقتصادهای رانتی، معمولا در هیچ یک از ساحت های حیات جمعی، مناسبات دو طرفه نیست بلکه یک طرفه است و ما در هیچ عرصه ای، تمرین گفت وگو نیز به حد نصاب نداریم و بنابراین، بازکردن افقی برای گفت وگو به ویژه اگر بخواهد درباره آینده باشد، به نظر می رسد که یک گام ارزشمند و مفید برای آماده شدن برای آینده است. از این زاویه، من موضوع انقلاب دانایی را به عنوان محوری برای مطرح کردن بیم ها و امیدها انتخاب کرده ام. دلیل این مساله هم این است که بر اساس مطالعاتی که وجود دارد در اثر انقلاب دانایی گستره و عمق تغییرات در همه عرصه های حیات جمعی انسان ها، سرعت و شتاب بی سابقه ای پیدا می کند. بنابراین، اگر آن آمادگی های فکری به موقع فراهم نشوند، ما همه فرصت ها را به تهدید و تهدیدها را به فاجعه تبدیل خواهیم کرد و شما می دانید که چه توانایی های ریشه دار تاریخی در این زمینه، در این سرزمین وجود دارد. اگر بخواهیم یک ردگیری تاریخی از این مساله داشته باشیم به این نکته می رسیم که ما با یک نقطه عطف در تاریخ بشر روبه رو هستیم که در ربع پایانی قرن هجدهم از جنبه اقتصادی اتفاق افتاده و البته بسترهای فکری آن به حدود سه تا سه و نیم قرن قبل باز می گردد. یعنی کسانی که میوه انقلاب صنعتی را دراین برهه چیده اند، بیش از سه سده فرصت داشتند که طول و عرض مساله را ببینند، ترتیبات نهایی متناسب با آن را ایجاد کنند و بستر را برای ثمردهی فراهم کنند. این فرصت برای کشورهای درحال توسعه طبیعتا وجود نداشته است، در عین حال یک فرصت های استثنایی خارق العاده دیگری برای آنها وجود داشته که به دلایل گوناگون که موضوع مباحث توسعه و توسعه نیافتگی است، بخش اعظمی از این کشورها نتوانسته اند از این فرصت ها استفاده کنند. اما از سال های میانی قرن نوزدهم که کتاب درخشان و از جهاتی منحصر به فرد فردریک لیست با عنوان «نظام ملی اقتصاد سیاسی» انتشار پیدا کرد، در واقع این مساله که تولید صنعتی مدرن نیروی محرکه ای است که بیشترین نقش را در طول تاریخ بشر در زمینه شتاب تاریخ ایجاد کرده، به رسمیت شناخته شد و اینکه چگونه برای نجات در همه عرصه های حیات جمعی اعم از فرهنگ، سیاست و اجتماع، باید ما تمرکز خود را بر ارتقای بنیه تولید صنعتی مدرن بگذاریم، صورت بندی نظری شد و از آن زمان تا به امروز حتی یک تجربه موفق توسعه در دنیا مشاهده نمی شود، جز اینکه اصول و مبانی جهت گیری هایی که دنبال کرده اند مبتنی است بر رهنمودهایی که در آن کتاب ذکر شده است. البته تفاوت های گاه بسیار بزرگ نیز مشاهده می شود اما این تفاوت ها هیچگاه به اصول و مبانی خدشه وارد نمی کند و در آن، فقط راجع به پیشبرد این هدف بر حسب شرایط متفاوت یک جامعه، صحبت شده است. تولید به مثابه نظام حیات جمعی شاید بزرگ ترین نوآوری معرفتی که فردریک لیست در این کتاب صورت داده این است که مخاطبان خود را راهنمایی می کند به اینکه به مساله تولید به مثابه یک نظام حیات جمعی نگاه کنند و نه فقط یک امر صرفا اقتصادی. او نشان می دهد که تولیدگرایی در ساختار نهایی که منظور از آن، ترکیبی از سازه های ذهنی، نظام قاعده گذاری و نظام توزیع منافع است، در درجه اول یک بلوغ فکری را به نمایش می گذارد. آن بلوغ فکری نیز عبارت است از اینکه فرهنگ، امنیت ملی، آسایش اجتماعی و کیفیت زندگی تابعی از بنیه تولیدی کشورها است و وقتی که می گوید به تولید به مثابه یک نظام حیات جمعی نگاه کنید یعنی عنصر گوهری در این تولید محوری، مجال دادن به خلاقیت است و فرقی نمی کند که این خلاقیت در عرصه اندیشه باشد یا سیاست یا ترتیبات اجتماعی یا در بنگاه های تولیدی زیرا زیرسیستم های اجتماعی آیینه یکدیگرند و قانون حاکم بر آنها نیز قانون ظروف مرتبطه است. اصل در این است که خلاقیت باید تبلیغ شود. از جنبه دینی اگر بخواهیم به این مساله نگاه کنیم به این معنا است که خلاقیت، آن عنصر محوری خداگونگی انسان است و بنابراین، هر کسی که با هر توجیهی در برابر خلاقیت ایستادگی می کند به تعبیری که آیت الله شهید بهشتی مطرح می کنند در برابر مشیت خداوند ایستادگی می کند. از جنبه مادی، آن طور که در ادبیات توسعه صورت بندی شده، گفته می شود که اگر خلاقیت در هر جامعه ای دچار اختلال شود، این مساله نیروی محرکه ایجاد اختلال در جامعه می شود به اعتبار اینکه بحران کمیابی را تشدید می کند. شکل تجسد یافته این مساله در حیطه اقتصاد، خیلی راحت تر قابل مشاهده و درک است. در آنجا بحث بر سر این است که جمعیت از سویی به شکلی غیرمتعارف افزایش پیدا می کند و مهم ترین ویژگی نظام تولید صنعتی مدرن همین است که دایما تقاضاهای جدید خلق می کند و اگر این تقاضاهای جدید پاسخ های مناسب دریافت نکند، یعنی این مناسبات به گونه ای سامان یابد که بحران کمیابی تشدید شود الگوی مسلط مناسبات اجتماعی در همه عرصه های حیات جمعی، الگوی مبتنی بر ستیز و حذف خواهد شد. یعنی شیوه ای که ما در اقتصاد به آن، شیوه رقابت شومپیتری می گوییم جای خود را به شیوه گانگستری برای دستیابی به مایحتاج می دهد. در تئوری های جدید این مساله را اینگونه صورت بندی کرده اند که از دل آن ساختارهای نهادی ای که خلاقیت را ترویج می کند سازمان های اقتصادی از قبیل جنرال موتورز وجه غالب را پیدا می کنند و در آنجاهایی که خلاقیت- در هر حیطه ای- سرکوب می شود و با تشدید بحران کمیابی، دستیابی به منابع و امکانات از طریق حذف و با خشونت امکان پذیر شده و در نتیجه همه مناسبات نیز بر این روش مبتنی می شود. شکل تلطیف یافته اقتصادی این مساله را می توانید به وضوح در اقتصادهای رانتی مشاهده کنید. در آنجا و در سطح نظری گفته می شود که اگر این نهادهای گروه دوم مسلط باشند، آنگاه شکل و شمایل سازمان های اقتصادی ای که پدید می آیند دیگر جنرال موتورز نیست بلکه از گونه مافیا خواهد بود. وقتی به مافیا نگاه می کنید بسیار شفاف می بینید که این تعبیر همان قدر که اقتصادی است، همان قدر نیز فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است. خلاقیت کلید اصلی بقای بشر از نظر فردریک لیست وقتی می گوییم جنرال موتورز نیز وضعیت به همین گونه است، یعنی موج اول انقلاب صنعتی از دل آن فضایی که ایجاد شد و خلاقیت در اندیشه بشری بسط پیدا کرد، حاصل شده است. بنابراین، هر کسی با هر انگیزه ای در هر حیطه ای، هزینه فرصت خلاقیت را بالا ببرد در واقع، گور خود را می کند. در اینجا منظور آن آزادی های مشروع قانونی تضمین کننده پایداری چه در حیطه اقتصاد و چه در حیطه های دیگر نیست. در واقع، بحث ما کاملا بدیهی است که قرار نیست در ربع اول قرن بیست و یکم، دوباره از نو آتش کشف کنیم و چرخ چاه اختراع کنیم بلکه همه کم و بیش بر میراثی که به لحاظ اندیشه ای در اختیار جوامع بشری است، توافق و با شیوه های مبتنی بر حذف در اندیشه نیز آشنایی دارند. این مساله یعنی اینکه تولید و خلاقیت کلید اصلی بقا و بالندگی جامعه بشری است، این فهم در هر جایی که هویت جمعی پیدا کرده است، آنها نجات پیدا کرده اند. این به این معنا نیست که مشکل ندارند بحث این است که می توانند به شیوه های خردورزانه بهترین راه حل ها را پیدا کنند. وقتی که جنبش وال استریت شروع شد، کسانی در ایران آن را پایان کار امریکا و کسانی پایان کار سرمایه داری تلقی کردند و برخی حتی از این فراتر رفتند. شخصا در آن زمان در مصاحبه ای این نکته را مطرح کردم که از ١٩٧٠ تا آن زمان، به روایت صندوق بین المللی پول، آنها ١٢٤ بحران مشابه وال استریت را پشت سر گذاشته بودند بنابراین، همان گونه که خود آنها مطرح می کنند متخصص مواجهه با این بحران ها شده اند. بنابراین، گفته بودم که این بحث ها مبنایی ندارد و آنها مساله را جمع و جور خواهند کرد و ما به لحاظ تاریخی در ادبیات توسعه، می گوییم که همیشه پس از یک موج انقلابی تحولات فنآورانه، چالش های توزیعی موضوعیت پیدا می کنند و آن جنبش یک درصد در مقابل ٩٩ درصد نیز در واقع یکی از چالش های توزیعی مربوط به عصر دانایی است. ماموریت های فکر فلسفی ما به شدت نیازمند به این هستیم که پدیده انقلاب دانایی و شتاب بی سابقه تاریخ را آنگونه که هست بشناسیم. واقعیت این است که آنچه تا به امروز مشاهده می شود به طرز حیرت انگیزی مایوس کننده است. برای من کتاب مرحوم عبدالهادی حائری، بسیار الهام بخش است، به این دلیل که آن مرحوم یک گزارش خارق العاده و از جهاتی منحصر به فرد از نحوه مواجهه ایرانیان با موج اول انقلاب صنعتی را روایت کرده و در آن دو نکته وجود دارد. یکی اینکه در طرز رو به رو شدن با مسائل جدید گویی هیچ تغییری اتفاق نیفتاده است. ایشان در آن گزارش ممتاز، واکنش های روحانیان، روشنفکران، حکومتگران و هر کسی در هر سطحی گوشه ای از صلاحیت نخبگی دارد را بررسی کرده و واقعا تکان دهنده و عبرت آموز است. بحث بر سر این است که در آن زمان تغییرات در بنیه تولیدی به صورت درصدی اتفاق می افتاد. در اثر انقلاب دانایی، این تغییرات خصلت نمایی پیدا کرده است. مساله بسیار تعیین کننده این است که در حال حاضر نیز درست مثل همان برخوردی که در آن زمان می شد که کاملا جنبه انتزاعی، تک بعدی و تک ساحتی داشته، نسبت به هر تحولی که پیش می آید عینا همان واکنش ها وجود دارد. در چنین شرایطی ما به اعتبار آن وجه اندیشه ای انقلاب دانایی، به دو گروه از خردها در یک ابعاد بی سابقه تاریخی نیاز پیدا می کنیم. من یک گروه از آن خردها را فکر فلسفی نام گذاشته ام و منظور همان چیزی است که دکتر کاویانی در «اصلاحات از کجا باید آغاز شود» مطرح می کند و می گوید ما خیلی زود تحت تاثیر قرار می گیریم و خیلی زود دیدگاه خود را تغییر می دهیم چرا که بنیان های اندیشه ای مستحکم که با ضابطه فکر کنیم و بعد ابراز نظر کنیم را نداریم و به نظر من ماموریت فکر فلسفی این است که چنین توانایی اندیشه ای را ایجاد کند. یک محور دیگر قضیه نگاه بین رشته ای یا فرا رشته ای است. در واقع، گفته می شود که انقلاب دانایی به لحاظ پارادایمی، آن قله تجسد یافته نگاه کوانتومی را در برابر نگاه نیوتونی به نمایش می گذارد. یعنی چون همه چیز دیگر خصلت ترکیبی پیدا می کند، با نگرش های تک ساحتی تقریبا دیگر در هیچ زمینه ای نمی توان به یک شناخت قابل اعتنا دست پیدا کرد و می دانید که اگر بنا باشد نگاه بین رشته ای جدی گرفته شود قبل از هر چیز ما باید ادب گفت وگو را فرا گرفته باشیم و بتوانیم برخوردهای غیرمطلق گرایانه با حیطه های تخصصی خود داشته باشیم. انقلاب دانایی به مثابه سقوط یک بهمن انقلاب دانایی به هیچ شکلی هیچ ریشه ای در مناسبات کنونی ما ندارد. ما در خلق این دستاوردها تقریبا سهمی بسیار نزدیک به صفر داریم. اما این پدیده مثل یک بهمن بر سر ما فرود خواهد آمد کما اینکه پیامدهای موج اول و دوم انقلاب صنعتی نیز در شرایط زمانی خود همین کارکرد را برای ما داشت. بر اساس برآوردهای شخصی من، ما هنوز از زیر بار آن ناآمادگی در ربع پایانی قرن هجدهم و هزینه هایی که بابت آن پرداخته ایم، کمر راست نکرده ایم. بنابراین، اگر واقعا مساله آنگونه که هست و در ابعادی که اهمیت دارد مورد شناسایی قرار بگیرد، به این واقعیت می رسیم که در عصر شتاب تاریخ به لحاظ معرفتی، این ایده که گذشته چراغ راه آینده است تا حدودی منزلت خود را از دست می دهد زیرا بسیاری از پدیده ها خصلت نوظهور پیدا می کنند. بنابراین، گفته می شود که ترکیب خردمندانه گذشته نگری و آینده نگری راه نجات است. خلاصه بحث من این است که اهمیت نگاه به آینده برای فهم عالمانه بایسته های کنونی، به طرز بی سابقه ای افزایش پیدا کرده و این نگاه از دریچه انقلاب دانایی، با همه پیامدها و لوازم خود و با همه تحولاتی که در عرصه معرفت بشری ایجاد کرده یک ضرورت حیاتی و تمدن ساز است.
یکشنبه ، ۵دی۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اقتصاد آنلاین]
[مشاهده در: www.eghtesadonline.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 17]
-
گوناگون
پربازدیدترینها