تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1833510998
قیام گوهرشاد، اصلاحات فرهنگی از راه کشتار - پایگاه علمی خبری ایران ویج
واضح آرشیو وب فارسی:ایران ویج: قیام گوهرشاد، اصلاحات فرهنگی از راه کشتارReviewed by on Dec 24Rating: مقدمه قانون کشف حجاب قانون دیگری بود با عنوان "قانون متحدالشکل شدن البسه اتباع ایرانی در داخله ی مملکت" که در تاریخ ۶/۱۰/۱۳۰۷ ش. در مجلس شورای ملی تصویب شد و در تاریخ ۱/۱/۱۳۰۸ ش. به مرحله اجرا درآمد. این لباسِ متحدالشکل شامل این موارد…قیام گوهرشاد، اصلاحات فرهنگی از راه کشتار Reviewed by on Dec 24 Rating: مقدمه قانون کشف حجاب قانون دیگری بود با عنوان "قانون متحدالشکل شدن البسه اتباع ایرانی در داخله ی مملکت" که در تاریخ ۶/۱۰/۱۳۰۷ ش. در مجلس شورای ملی تصویب شد و در تاریخ ۱/۱/۱۳۰۸ ش. به مرحله اجرا درآمد. این لباسِ متحدالشکل شامل این موارد بود: کلاه پهلوی، همه نوع لباس کوتاه شامل نیم تنه، پیرهن و شلوار و امتناع از بستن شال. این قانون برای کل مملکت لازم الاجرا بود و بدین وسیله تنوع لباس های محلی از بین می رفت و این در حالی بود که نمی دانستند اختلاف پوشش مردم ساکن در نواحی مختلف کشور زائیده تفاوت در آب و هوا و سنن ساکنان آن نواحی است. ابوالمجد حجتی در کتاب خاطرات خود درباره این عمل دوره رضاشاه می گوید: «لباس ایرانی اعم از چادر، عبا و قبا در عمل برای بسیاری از خانواده ها نوعی ستارالعیوب بود. فقر و نداری اشخاص را می پوشاند، حافظ شخصیت پدر به عنوان نان آور خانواده بود. جیب های قبا و پرِ شال نقش کیف دستی و خرید را بازی می کرد و بیگانگی مشاوران رضاشاه با نحوه زندگی اکثریت مردم ایران موجب اتخاذ چنان سیاستی شده بود.»[1] مقدمات واقعه هر چند دستگاه فرهنگی رضاشاه خواستار تغییر پوشش و الغای حجاب زنان بود و این مضمون را شخص شاه نیز دنبال می کرد اما ضربه آخر برای سرعت بخشیدن به این روند، سفر شاه پهلوی در سال ۱۳۱۳ ش. به ترکیه بود. ترکیه نوین که با رهبری مصطفی کمال پاشا، معروف به آتاتورک، خلافت عثمانی را الغاء کرده و با حرکتی نرم و پیوسته به جنگ مذهب و نمادهایش رفته بود نظر رضاشاه را به خود جلب کرد. در این سفر مشاهده وضعیت ترکیه و زنان آن بدون حجاب اسلامی باعث مصمم شدن شاه در برچیدن حجاب در ایران شد. با توجه به اعتقادات مردم به قوانین شرعی اسلام و نوع پوشش و حجاب زنان که قرن ها در این سرزمین ریشه داشت، دستگاه پهلوی اول به خوبی می دانست که برای عملی کردن قانون کشف حجاب راه سختی در پیش دارد و باید منتظر عکس العمل شدید مردم متدین و علما و روحانیون باشد. بنابراین سعی دستگاه بر این بود که در مواقع مختلف و با اجرای محدود این کار عکس العمل مردم را محک بزند. یکی از این موارد که پیش از واقعه گوهرشاد و قبل از اجرای گسترده و رسمی قانون کشف حجاب اتفاق افتاد در شهر شیراز بود. در سال ۱۳۱۳ ش. و در مدرسه شاهپور شیراز جشنی با حضور علی اصغر حکمت، وزیر معارف برگزار شد. در پایان جشن عده ای از دختران جوان روی سن رفته و روبنده (برقع) خود را کنار زده و شروع به رقصیدن کردند. حاضرین به اعتراض مجلس را ترک کردند و روز بعد مردم در مسجد وکیل جمع شدند تا تکلیف خود را مشخص کنند. سیدحسام الدین فالی از روحانیون مبارز، بالای منبر رفته و از این حرکت انتقاد کرد. واکنش دستگاه سریع بود و وی را دستگیر کردند. [۲] چندی بعد جشن دیگری در میدان جلالیه تهران با حضور محمدعلی فروغی برگزار شد که در آن دختران طبقات اعیان و کارمندان دولت بدون حجاب حضور داشتند! در این جشن فروغی تاکید کرد که: «امر همایونی است و باید کشف حجاب صورت گیرد و ما به شدت علیه مخالفین رفتار خواهیم کرد.»[3] پیش به سوی فاجعه همزمان با اجباری شدن کلاه بین المللی (شاپو) به جای کلاه پهلوی، زمزمه های حجاب زدایی در جامعه بالا گرفت. یکی از شهرهایی که نسبت به این خبرها واکنش شدیدی داشت شهر مشهد بود. مشهد به عنوان مدفن امام هشتم شیعیان (ع) یکی از شهرهای مهم و مذهبی کشور و پایگاه علما، روحانیون و متدینین بود. در پی فرمان تعویض کلاه و فعالیت های حکومت برای عملی کردنی کشفِ حجاب، سخنرانی ها و تجمعاتی در مشهد برپا شد. کم کم روحانیون جمع شده و جلسات مخفیانه ای برپا کردند. در یکی از این جلسات قرار بر این شد که آیت الله حاج حسین قمی برای مذاکره درباره این امر به تهران برود. اما وی پس از رسیدن به تهران و چند روز اقامت در مسجد باغ سراج الملک در شهر ری، بدون این که موفق به دیدار با شاه شود و درخواست های خود را به گوش او برساند، ممنوع الملاقات شده و محل اقامتش توسط ماموران دولت محاصره شد. در نهایت نیز رضاشاه حاضر به ملاقات با وی و شنیدن درخواست هایش نشد. در سمت دیگر مردم و روحانیون که چند روزی بود در مراسمات سخنرانی بر ضد سیاست های فرهنگی رضاشاه در مسجد گوهرشاد تجمع می کردند با شنیدن این خبر دچار التهاب شده و فضای اجتماع در مسجد دگرگون شد. پخش خبر در سطح شهر نیز موجی از خروش مردمی به راه انداخت و تعداد زیادی از مردم به مسجد گوهرشاد آمدند. شهربانی مشهد در اقدامی تحریک برانگیز بنا به دستور رضاشاه گروهی از حامیان آیت الله قمی چون شیخ غلامرضا طبسی و شیخ شمس نیشابوری را که از واعظان مشهور خراسان بودند، دستگیر نمود. روحانیون با صدور اعلامیه ای از مردم خواستند در برابر قانون هولناک کشف حجاب و دیگر اقدامات ضد دینی رضاشاه خاموش نمانده و اعتراض کنند. مردم به منظور اطاعت از علما و حمایت از عقاید دینی خود از سطح شهر مشهد و روستاهای اطراف به سمت مسجد گوهرشاد آمدند. نواب احتشام رضوی، سرکشیک پنجم آستان قدس رضوی سه روز متوالی برای مردم منبر رفته و سخنرانی می کرد.[۴] از طرف دیگر شیخ محمدتقی بهلول که از اولین قدم های آغاز پروژه کشف حجاب در حال مبارزه و روشن گری علیه آن بوده، وقتی از گرفتاری آیت الله قمی با خبر می شود در روز چهارشنبه ۱۸ تیر شهر قائن را ترک کرده و صبح پنج شنبه ۱۹ تیر وارد مشهد شده و به حرم رضوی رفت. به دلیل سوابق قبلی وی مامورین با آگاه شدن از ورودش به حرم وی رادستگیر می کنند، اما به دلیل ترس از واکنش مردم او را به شهربانی منتقل نمی کنند بلکه در یکی از اطاق های صحن کهنه بازداشت می کنند. با ورود بهلول تجمع اعتراضی وارد مرحله جدیدی می شود. چرا که مردم با آگاهی از حضور و بازداشت او در حرم جلوی محل توقیف او تجمع کرده و به تحریک نواب احتشام رضوی، به محل بازداشتِ بهلول حمله کرده و او را آزاد می کنند.[۵] بهلول نیز پس از آزادی بر روی منبر رفته و برای مردم سخنرانی کرده و طی سخنانی پر شور به کشف حجاب حمله می کند. روز جمعه بیستم تیرماه ۱۳۱۴ ش. مصادف بود با سالروز به توپ بستن حرم امام رضا (ع) به وسیله روس ها در سال ۱۳۳۰ ه.ق که مردم مشهد آن را عاشورای ثانی نامیده بودند و همه ساله به یاد این بی حرمتی نسبت به بارگاه مقدس امام هشتم شیعیان مراسمی برگزار می کردند.[۶] پس از رسیدن دستور رضاشاه نظامیان به حالت آماده باش درآمده و سعی کردند تا با مسلط شدن بر مواضع حساسِ اطراف حرم جلوی ورود مردم به داخل حرم و مسجد گوهرشاد را بگیرند. بالاخره بین سربازان و مردم جنگ درگرفت. سربازان با سرنیزه و قنداقِ تفنگ و مردم نیز با هر چه به دستشان می رسید به جنگ پرداختند. پس از مقابله مردم، سربازان نیز از اسلحه خود استفاده کردند. وقتی یکی از افسران به این دلیل که نمی خواست به روی مردم آتش بگشاید خودکشی کرد و افسر دیگری را یک سرباز کشت، به سربازان فرمان عقب نشینی داده شد. در این روز ۲۲ نفر کشته و عده ای زخمی شدند و سرانجام با مذاکراتی که بین قوای دولتی و شیخ بهلول و مردم انجام شد مصالحه موقتی پدید آمد. اما بعد معلوم شد که این مصالحه تنها برای تجهیز و آمادگی قوای دولتی برای سرکوب گسترده مردم بود.[۷] عوامل حکومت خراسان از جمله پاکروان استاندار خراسان و روسای نظمیه به همراه سرلشکر ایرج مطبوعی فرمانده لشکر شرق به مشورت با تهران پرداختند، رضاشاه که از این واقعه به شدت نگران بود به فرمانده لشکر شرق و دیگر مقامات حکومت خراسان اعلام کرد که تعلل در این واقعه، مساوی با سقوط حکومت است و فرمان سرکوب را صادر کرد. لشکر شرق به فرماندهی سرتیپ مطبوعی مأمور محاصره و شلیک به سوی تظاهرکنندگان شدند. سرتیپ مطبوعی این واقعه را چنین روایت می کند: « من در منزلم بودم که به من اطلاع دادند که استاندار (فتح الله پاکروان) و رئیس شهربانی به دیدن من آمده اند. آن ها از من به عنوان فرمانده لشکر نظر خواستند و از من خواستند که به محل آستان قدس سرباز بفرستم تا شورش مردم را بخوابانند… من و استاندار و رئیس شهربانی هر کدام جداگانه جریان امر را به تهران گزارش کردیم و از تهران منتظر دستور ماندیم… در جواب تلگراف من، از دفتر مخصوص شاه جواب آمد. این جواب با نهایت تغیّر و فحاشی بود… به من دستور داده شده بود که فوراً عده ای نظامی در اختیار استاندار قرار بدهم.»[8] بالاخره دستور از تهران می رسد که باید غائله خاتمه یابد. سران قوا در خراسان با این تصور که شب هنگام مسجد خلوت و تعداد متحصنین کم است تصمیم گرفتند با تمام نیرو حرم را محاصره کرده و متحصنین را دستگیر و بیرون ببرند و هم چنین افراد دخیل در ماجرا را نیز دستگیر نمایند. اما در بامداد یکشنبه ۲۲ تیر ۱۳۱۴ ش. برخلاف انتظار، متحصنین بسیاری –بین ۱۵ تا ۲۰ هزار نفر- در درون مسجد و صحن آن حضور داشتند. مامورین درها را می بندند تا کسی نتواند خارج شود و بر روی بام ها نیز مسلسل کار می گذارند. مردم که با بسته شدن درها مواجه می شوند با کلنگ شروع به شکستن درها کرده و از مسجد خارج می شوند. در اینجا دستور تیراندازی صادر شده و مردم در بیرون و درون مسجد کشته می شوند. آمار کشته شدگان واقعه متفاوت است اما تعداد را تا دو هزار نفر نیز گفته اند. احمد بهار به تاریخ ۷/۳/۱۳۲۱ ش. تعداد کشته ها را ۱۷۵۰ نفر ذکر کرده و علیرضا بایگان نیز که از شاهدان واقعه بوده، عدد ۱۶۷۰ را تایید کرده است.[۹] جنازه ها را در ۵۶ کامیون ریخته به خارج از شهر برده و در باغ خونی مشهد دفن کردند. پس از این واقعه تحقیقاتی در مورد علل و عوامل و افراد محرک در ماجرا انجام می شود و در پایان به دلیل اختلافات بین پاکروان و اسدی و سوءظن های شاه به وی، نائب التولیه آستان، محمدولی خان اسدی سپر بلا شده و به جرم خیانت اعدام می گردد. اعدام اسدی معادل فاجعه خونین مسجد گوهرشاد برای رعب و وحشت مردم تاثیر داشت و مردم دانستند که قرب به شاه هم در مقام غضب او یا پیشرفت مقصود او هیچ گونه تاثیری ندارد.[۱۰] فرهنگ متجدد سرکوب کشتار بیرحمانه در مسجد گوهرشاد نه تنها باعث خاموش شدن هرگونه صدای مخالفی در مشهد شد، بلکه باعث گردید تا صداهای اعتراضی در دیگر نقاط کشور نیز در جو رعب و وحشتی که در پی این واقعه پدید آمد ساکت شوند چند ماه بعد دولت قانون کشف حجاب را در ۱۷ دی ماه ۱۳۱۴ ش. عملی کرد. سیاست گذاران فرهنگی دوره رضاشاه تلاش داشتند با سرعت هر چه بیشتر کشور را به سوی تجدد پیش ببرند و ایده آلشان مثل سخن معروف سیدحسن تقی زاده بود که می گفت: «باید از فرق سر تا ناخن پا فرنگی شد». آن ها در این راه از هیچ کوششی فروگذار نکردند. رضاشاه نیز که با حمایت های هم اینان بر روی کار آمده بود و به شخصه عنصر فرهنگی و باسوادی نبود، ابزار مناسبی بود که هرگونه مقاومتی را در این راه ولو با خشونت سرکوب کند. در نتیجه این کار به تدریج مقاومت مردم، متدینین، روحانیت و علما در مقابل این اعمال درهم شکست و نمادها و مناسک مذهبی یک به یک ممنوع و از صحنه حذف شدند. جامعه در ظاهر به سرعت روند تجدد مورد نظر روشنفکران غربگرا را طی کرد و هرچه بیشتر به ظواهر غربی تشبه جست. اما با وجود سرکوب خشن و خونین، مردم در خفا به سنت های دینی خود پایبند بودن و همین که در شهریور بیست دیکتاتور از کشور فرار کرد و جو رعب و وحشت حکومت او از بین رفت، دوباره مردم با علاقه بسیار تمامی این سنت ها و فرهنگ دینی را در سطح جامعه زنده کردند. سرلشکر فتح الله پاکروان، استاندار وقت خراسان. وی که در ابتدا طرفدار متانت و عدم کاربرد زور در اجرای قانون کشف حجاب بود در نهایت به جایی رسید که زنان باحجاب را در درون خانه هایشان نیز تهدید به مجازات کرد! در پی اعدام اسدی نائب التولیه آستانِ قدس وی با حفظ سمت تولیت حرم را به دست گرفت و تا سال ۱۳۲۰ ش. در این دو سمت بود. بعد از شهریور ۲۰ و در جریان محاکمه سرانِ حکومت رضاشاه مدتی به اتهام قتل اسدی و شهادت مدرس زندانی بود که با اعمال نفوذ، بی گناه شناخته و آزاد شد! مسجد گوهر شاد واقع در جنوب حرم امام هشتم (ع)، یکی از شاهکارهای معماری ایرانی- اسلامی با کاشی کاری های بدیع و چشم نواز که توسط گوهرشاد آغا همسر شاهرخ تیموری در قرن نهم هجری ساخته شد. این مسجد شاهد حوادث بسیاری بوده است؛ از جمله به توپ بسته شدن مجموعه حرم شریف رضوی توسط روس ها در سال ۱۳۳۰ ه.ق که در آن به مسجد نیز صدماتی وارد شد تا واقعه قیام گوهرشاد که در صحن مسجد کشتار بزرگی رخ داد. محمد ولی خان اسدی، کسی که معتقد بود مقام تولیت آستان قدس رضوی شایسته شخص شاه است و خود را نائب التولیه می نامید. در جریان تعویض کلاه و کشف حجاب اعتقاد داشت که در مشهد به دلیل بافت مذهبی باید آرام تر و حساب شده تر از سایر نقاط کشور عمل کرد. حتی گفته می شود که او بعضاً روحانیون را به اعتراض تشویق می کرده تا نظر خود را به مرکز اثبات نماید، اما در نهایت نمی خواسته کار به کشتار برسد. در پایان تمام تقصیرات را به گردن او انداختند و به جرم خیانت اعدام شد! سرتیپ ایرج مطبوعی، فرمانده لشکر خراسان و فرمانده میدانی کشتارِ گوهر شاد. پس از شهریور ۱۳۲۰ به جرم فرار محاکمه و بازنشسته شد اما بعدها دوباره به خدمت فرا خوانده شد. ۶ دوره به عنوان سناتور انتصابی در مجلس سنا حضور داشت. پس از انقلاب و در سال ۱۳۵۸ محاکمه و به جرم کشتار مسجد گوهرشاد اعدام شد. محمد علی فروغی (ذکاء الملک)، لیبرال طرفدار شدتِ عمل در قضیه کشف حجاب و نخست وزیر وقت. در جریان بازرسی خانه اسدی (پدرِ دامادش) نامه ای از او پیدا شد که در آن رضاشاه را با شعر مولوی به شیر نر خونخواره تشبیه کرده بود! این نامه و نسبت سببی وی با اسدی و شفاعت از وی باعث بدبینی شاه به او شد و در نتیجه از نخست وزیری برکنار و تا پایان سلطنت رضاشاه خانه نشین شد. هرچند او از سایر هم کارانِ بلندپایه اش خوش شانس تر بود و زندگیش را نباخت! آیت الله سید حسین قمی برای اعتراض به اقدامات ضد اسلامی رضاشاه از مشهد به تهران آمد اما موفق به دیدار شاه نشد. در عوض ممنوع الملاقات شد و محل اقامتش توسط مامورین دولتی محاصره شد. خبر توقیف وی یکی از محرکه های اصلی قیام گوهرشاد بود. رضاشاه او را به عراق تبعید کرد. پس از سقوط پهلوی اول به ایران برگشت و دنباله اعتراضات خود بر علیه کشف حجاب و اقدامات ضد فرهنگی دولت را گرفت و با پشتیبانی مردمی موفق می شود حکومت را به قبول پیشنهاداتش وادارد. شیخ محمدتقی بهلول که همه جا در حال مبارزه با اقدامات ضد فرهنگی پهلوی اول بود به سرعت خود را به مشهد رساند. بازداشت و توقیف او در حرم امام رضا (ع) باعث هیجان مردم شد و با تلاش آن ها آزاد شد و در صحن مسجد به سخنرانی پرداخت. وی که دید کار بالا گرفته و مردم به دلیل توقیف آیت الله قمی در تب و تابند و کوچکترین نرمشی فاتحه مظاهر دینی و حجاب بانوان را خواهد خواند و آیت الله قمی را تنها در بند رها خواهد ساخت از مردم خواست که پایمردی کنند تا حکومت به درخواست هایشان گردن نهد. اما او فکر نمی کرد که دولت با این شدت عمل دست به کشتار مردم بزند! پی نوشت: [۱] ابوالمجد حجتی، عبور از عهد پهلوی: در گیر و دار دو فرهنگ مشاهدات و خاطرات، سیمای فرهنگ، ۱۳۸۵ [۲] عبد المجید معادیخواه و دیگران، کشف حجاب، مطالعات و پژوهش های سیاسی، سوم، ۱۳۸۸، ص ۱۲ [۳] همان، ص ۱۲ [۴] کشفِ حجاب از کشفِ حجاب، مجموعه مقالات، آهنگ قلم،۱۳۸۷، ص ۱۹۷ [۵] همان، ص ۱۹۸ [۶] همان، ص۱۹۹ [۷] همان، ص۲۰۰ [۸] محمدعلی شوشتری. خاطرات سیاسی محمدعلی شوشتری، خفیه نویس رضاشاه پهلوی. به اهتمام : غلامحسین میرزاصالح. تهران، کویر، ۱۳۷۹. ص ۶۶ [۹] کشفِ حجاب از کشفِ حجاب، مجموعه مقالات، آهنگ قلم،۱۳۸۷، ص ۲۰۲ [۱۰] محسن صدر، خاطرات صدر الاشرف، وحید، ۱۳۶۴، ۳۲۷ منابع: ۱- عبد المجید معادیخواه و دیگران، کشف حجاب، مطالعات و پژوهش های سیاسی، سوم، ۱۳۸۸ ۲- محمدعلی شوشتری. خاطرات سیاسی محمدعلی شوشتری، خفیه نویس رضاشاه پهلوی. به اهتمام : غلامحسین میرزاصالح. تهران، کویر، ۱۳۷۹ ۳- ابوالمجد حجتی، عبور از عهد پهلوی: در گیر و دار دو فرهنگ مشاهدات و خاطرات، سیمای فرهنگ، ۱۳۸۵ ۴- محسن صدر، خاطرات صدر الاشرف، وحید، ۱۳۶۴ ۵- کشفِ حجاب از کشفِ حجاب، مجموعه مقالات، آهنگ قلم،۱۳۸۷ پایگاه هادی انتهای متن/
شنبه ، ۴دی۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایران ویج]
[مشاهده در: www.iranvij.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 34]
-
گوناگون
پربازدیدترینها