واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: در سالهای اخیر، تلاشهای متعددی برای انجام پروژههای مغزنگاری (Brain-Mapping) صورت گرفته است. هر کدام از آن پروژهها اهداف و مقاصد خاص خود را داشتند، اما اکنون برای اولین بار، محققان دست به دست هم دادهاند تا یک تلاش جهانی برای رسیدن به درک بهتری از مغز را رقم بزنند.
در سالهای اخیر، تلاشهای متعددی برای انجام پروژههای مغزنگاری (Brain-Mapping) صورت گرفته است. هر کدام از آن پروژهها اهداف و مقاصد خاص خود را داشتند، اما اکنون برای اولین بار، محققان دست به دست هم دادهاند تا یک تلاش جهانی برای رسیدن به درک بهتری از مغز را رقم بزنند. مقامات آمریکایی آغاز طرح مغزنگاری را 29 شهریور امسال در گردهمایی اعضای اصلی سازمان ملل در نیویورک اعلام کردند. جزئیات طرح، ازجمله این که کدام آژانس آمریکایی هدایت پروژه را بر عهده خواهد داشت و محل تامین هزینهها، هنوز نامعلوم است. با این حال، در جلسهای همزمان با جلسه سازمان ملل، به میزبانی بنیاد ملی علوم در دانشگاه راکفلر، دانشمندان به بررسی نتایج موجود از تحقیقات گذشته پرداختند تا ببینند کدام را میتوان در خدمت این پروژه جدید به کار بست. بازخوردهای این جلسه هم نگرشهایی مثبت به تقویت شناخت بهتر مغز انسان را دربرگرفت و هم نگرانیهایی مبنی بر اتلاف منابع مالی برای هماهنگی پروژههای موجود و ایجاد بیتوجهی نسبت به برخی دیگر بود. با این حال میتوان حس کرد خوشبینیها نسبت به این طرح به بدبینیها میچربد. یکی از اهداف اصلی این طرح، خلق ابزاری همهجانبه برای تهیه نقشه مغز یا مغزنگاری است. هماکنون ابزارهای خوشآتیهای ساخته شده، اما مشکل اینجاست که هر آزمایشگاهی مایل است دستگاههای خاص خود را بسازد و آزمایشها را نیز به سبک و سیاق خود اجرا کند. همین مساله، همکاری یا تبادل اطلاعات با گروههای تحقیقاتی را سخت میکند. در جلسه راکفلر، فیزیکدان مایکل روکس با اشاره به این که انقلاب صنعتی پس از جایگزینی شرکتهای یکسویه با شرکتهایی پا گرفت که از قطعات مشترک بهره میبردند، به این اشاره کرد که ما هنوز در عصر علوم صنعتی اعصاب قرار داریم و هر کس به تعبیری به «سس مخصوص خود» تکیه کرده است. ایده ساخت رصدخانه ملی مغز یکی دیگر از ایدههای مطرح شده در جلسه، ساخت یک رصدخانه ملی مغز، با ابزارهایی همچون میکروسکوپهای قوی و منابع پردازشی پیشرفته است که دانشمندان سراسر جهان به آن دسترسی داشته باشند. ایده یک منبع اشتراک اطلاعات ابری، مشابه منبع ژنومِ جینبنک (GenBank) با تشویق دانشمندان مواجه شد. البته تنظیم اطلاعات، به خاطر متفاوت بودن الگوی تحقیقاتی آزمایشگاههای مختلف، سخت مینماید، اما جاشوآ وُگِلستاین، عصبپژوهی از دانشگاه جانز هاپکینز بالتیمور، پیشنهاد یک ایستگاه مغزی بینالمللی را میدهد که به طور خودکار، اطلاعات حاصل از اسکنهای مغز انسان یا ژن حیوانی را به فرمتهای استاندارد و متعارف و قابل استفاده تبدیل کند تا افراد بیشتری قادر به تحلیل آنها باشند. در مقابل بسیاری معتقدند نظارت و جهتدهی اینچنینی به خساراتی منجر خواهد شد. برنامههای کنونی تحقیقات مغزی، هر کدام هدفی مجزا را دنبال میکنند. برای مثال، ژاپن و چین سرمایهگذاری عظیمی روی نخستیان کردهاند، در حالی که آمریکا بنا به دلایل اخلاقی از این مورد دوری میکند. پروژه پرچمدارانه اتحادیه اروپا، موسوم به Human Brain Project (یا پروژه مغز انسانی) روی فهم مسائل بنیادی چگونگی عملکرد مغز تمرکز داشته و کانادا نیز عمدتا به خلق فناوریهای مفید پزشکی گرایش دارد. اختلاف بر سر اختراع دوباره چرخ نگرانی دیگری که در جلسه راکفلر به سردستگی آمریکا ابراز شد، احساس نادیده انگاشته شدن برخی منابع موجود بود. برنامه 9 ساله CBRAIN که در کانادا در دست توسعه است، یک منبع غنی از اطلاعات و متدهاست که همین حالا هم در 22 کشور و Human Brain Project به آن استناد میشود. یکی از دانشمندان حاضر در جلسه، پروژه جدید را مانند CBRAIN تلقی کرده و با تشبیه این پروژه به اختراع مجدد چرخ، اعتراض خود را اعلام کرده است.افراد دیگر، جا ماندن کشورهای در حال توسعه از این طرح را مایه نگرانی میدانند. به عقیده آنان، اگر لازمه شرکت در این طرح برای هر کشور، سرمایهگذاری 300 میلیون دلاری (حدود 1080 میلیارد تومانی) باشد و همه نتوانند در آن شرکت کنند، دیگر نمیتوان اسم آن را بینالمللی گذاشت. با این که کشورهای در حال توسعه معمولا قادر نیستند مغز مارموسِتها (گونههایی از میمونهای جهان نو، نخستیانی که متعلق به آمریکای جنوبی و مرکزی و بخشهایی از مکزیکو هستند، شامل 22 گونه) را پابهپای ژاپن تشریح کنند، باز هم میتوانند از راههای دیگر در دهکهای عقبتر این قافله حضور داشته باشند؛ مثلا با ارائه منابعی مانند بیماران و ارگانیسمهای نمونه یا تلاش برای تولید فناوریهای بهصرفهتر. البته گفته شده که مقصود اصلی گردهمایی راکفلر، رسیدن به یک تسلط کلی روی فناوریها و طرحهای موجود بوده و تاکید شده که جلسات آینده، با روشن شدن اعضای حقیقی دخیل در طرح، منسجمتر و دقیقتر انجام خواهد شد. در کل، دانشمندان امیدوارند این طرح جهانی بتواند مغزنگاری را به طرح بعدی ارتقا دهد. جوامع علمی امیدوارند با قیاس کمی و کیفی آنچه تا کنون انجام شده به یک اجماع در خور رسیده و بتوانند برای آینده طرحی جامع و بدون نقص بریزند. منبع: Nature مترجم: سیاوش شهبازی
یکشنبه 9 آبان 1395 ساعت 05:00
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 113]