واضح آرشیو وب فارسی:اقتصاد آنلاین: اقتصاد دانش بنیان در ایران در طول چند سال اخیر مورد توجه قرار گرفته است و بسیار درباره آن گفته ایم و شنیده ایم. لزوم توجه به اقتصاد دانش بنیان افزون بر این در بیانات مقام معظم رهبری هم مورد توجه قرار گرفته است. اقتصاد دانش بنیان اما به واقع چیست و چرا در شرایط کنونی مطلوب قرار گرفته است؟بسیاری می دانند کالاهای صنعتی و کالاهایی که در تولید آنها از فناوری های نوین بهره گرفته شده است، کالاهای دانش بنیان کالاهایی هستند که ارزش افزوده بالاتری دارند و کشورهایی که دستی بر آتش تولید آنها دارند، درآمدهای صادراتی بالاتر، تولید ناخالص داخلی بالاتر و رفاه بالاتری دارند. البته این تنها کالاهای فیزیکی نیستند که می توانند دانش بنیان باشند بلکه بخش بزرگی از کسب و کارهای دانش بنیان در حوزه هایی مانند فناوری اطلاعات پا می گیرند و به پیش می روند. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تعادل، از جمله کشورهایی که تولیدات دانش بنیان و به اصطلاح های تک (High-tech) دارند، می توان به ژاپن، آلمان و امریکا اشاره کرد که اتفاقا هر سه در میان ثروتمندترین کشورهای جهان جای دارند. این موضوع از این جهت حایز اهمیت است که هر چند برخی کشورها مانند فنلاند، سوییس و نروژ، درآمدهای سرانه یی بالاتر از درآمد سرانه شهروندان ژاپنی یا آلمانی دارند، این ثروت را مرهون تولید کالاهای دانش بنیان یا های تک نیستند و به تولیداتی مانند فروش نفت، فروش چوب و فروش تولیداتی که در آنها مزیت نسبی دارند، مانند ساعت، وابسته اند. ایران نیز در طول سال های گذشته به اهمیت اقتصاد دانش بنیان به منزله راهی برای جدایی اقتصاد از ناف نفت پی برده است و تلاش ها برای پیگیری اقتصاد غیر نفتی کلید خورده اند. افزون بر سرمایه گذاری ها در بخش هایی که می توانند صادرات غیر نفتی به دنبال داشته باشند، حالا چند سالی است که تلاش ها برای تولید محصولات دانش بنیان هم آغاز شده است. برای سنجش وضعیت ایران از نظر اقتصاد دانش بنیان، به شاخص های آماری رجوع می کنیم که به صورت عمومی در دسترس هستند. برخی از این شاخص ها عبارتند از: تعداد دانشجویانی که در رشته های فنی، علوم پایه و پزشکی تحصیل می کنند، تعداد پژوهشگران به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت و صادرات کالاها و محصولات های تک. های تک های ایرانی بنا به داده های بانک جهانی، صادرات کالاهای های تک در جهان، در آستانه سال 2014 میلادی به حدود 2.147 تریلیون دلار رسیده بود و نرخ رشد صادرات این دسته از کالاها هم نشان می داد که روند صعودی ایجاد شده احتمالا تداوم خواهد داشت. صادرات کالاهای های تک در سال 1999، حدود 987 میلیارد دلار بوده و در طول 14 سال گذشته، حدودا دوبرابر شده است. ایران در سال 1997 تنها حدود 2.5 میلیون دلار صادرات های تک داشته است در حالی که در سال 2010، صادرات این کالاها از مبدا ایران به 584 میلیون دلار رسیده و در واقع 233برابر شده است. این در حالی است که به عنوان مثال، کشوری مانند ژاپن در سال 2010، حدود 95میلیارد دلار صادرات های تک داشته است، یعنی تقریبا 162 برابر بیشتر از ایران. ترکیه در سال 2010، حدود 1.7میلیارد دلار صادرات های تک داشته که این رقم در سال 2015 به 2.3 میلیارد دلار رسیده است. هر چند ایران در زمینه صادرات محصولات های تک در جایی نایستاده که باید اما با توجه به رشد ثبت شرکت های دانش بنیان از یک سو و پیوستن موج بزرگی از فارغ التحصیلان رشته های فنی و مهندسی، علوم پایه و پزشکی به بازار کار در سال های پیش رو و افزایش توجه ها به تولید و صادرات این قبیل کالاها، می توان امیدوار بود وضعیت ایران در این بخش بهبود پیدا کند و این البته امری ناممکن نیست. دانشجویان ایرانی چه رشته ای می خوانند؟ دانشجویان کشورهای مختلف در گرایش به رشته های گوناگون مانند هم عمل نمی کنند. در برخی کشورهای توجه به رشته های فنی و مهندسی بالاتر از کشورها دیگر است و برخی رشته های علوم انسانی به دلیل بر آمدن از زمینه فرهنگی-تمدنی مغرب زمین در کشورهای غربی طرفداران بیشتری دارند. به عنوان نمونه دانشجویان چینی، روسی، امریکایی، هندی و ایرانی در سال های گذشته اقبال بیشتری به رشته های فنی و مهندسی داشته اند و اتفاقا این گروه، واجد رشته هایی است که بیشترین سهم را در اقتصاد دانش بنیان دارند. آمارهای «پرتال داده های ایران» که دانشگاه سیراکیوز آنها را منتشر می کند، نشان می دهد در سال تحصیلی 1393-1392، حدود 1.5میلیون نفر در دانشگاه های ایران (اعم از دولتی و آزاد) مشغول به تحصیل در رشته های فنی و مهندسی بوده اند. در همین سال، حدود 290هزار دانشجو نیز در رشته های علوم پایه تحصیل می کرده اند و تعداد دانشجویان رشته های علوم پزشکی نیز 248هزار نفر بوده است. تعداد کل دانشجویان در دانشگاه های ایران در این سال تقریبا 4.8میلیون نفر بوده و این بدان معنی است که حدود 40درصد از دانشجویان ایرانی در سال تحصیلی 1393-1392 در رشته هایی تحصیل می کردند که می تواند محمل تولید کالا و خدمات دانش بنیان باشد. این سال تحصیلی اتفاقا از این جهت نمونه خوبی است، چرا که در این سال ها به دلایل جمعیت شناختی و نیز به دلیل سرمایه گذاری های دولت های قبلی، نظام آموزش عالی در کشور شاهد نوعی تورم کمی بود. در واقع، جمعیت حدودا 5میلیون نفری حاضر در دانشگاه ها در طول آن سال ها، اوج جمعیتی بوده است که تا امروز و احتمالا تا آینده یی دور در دانشگاه حاضر بوده اند. پژوهشگران مشغول کارند تعداد پژوهشگران حوزه های مختلف به نسبت کل جمعیت در یک کشور یکی دیگر از شاخص هایی است که می تواند برای سنجش وضعیت تولیدات علمی در آینده کاربست داشته باشد. داده های بانک جهانی نشان می دهد، متوسط تعداد پژوهشگران در بخش تحقیق و توسعه (R&D) به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت در جهان، 1270 نفر بوده است. به عبارت دیگر، در کشورهای جهان در سال 2010، به طور متوسط 1270نفر به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت به فعالیت های پژوهشی اشتغال داشته اند. ایران در سال 2010 به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت تنها 738 پژوهشگر فعال در زمینه تحقیق و توسعه داشته است. تعداد پژوهشگران فعال در زمینه تحقیق و توسعه در ترکیه در همین سال تقریبا مشابه ایران بوده است: 890 نفر. با این حال، به دلیل در دسترس نبودن آمارهای تازه تر، نمی توان در مورد تداوم روندها در این دو کشور به مقایسه یی دست زد. بر اساس داده های بانک جهانی در سال 2012، حدود 2.17درصد از تولید ناخالص داخلی(GDP) جهان خرج تحقیق و توسعه شده است. این میزان در مقایسه با سال 1996، رشد بسیاری داشته است. در این سال تنها 1.99 درصد از تولید ناخالص جهانی به تحقیق و توسعه اختصاص داشت. کشورهای اروپایی در زمینه پژوهش در بخش تحقیق و توسعه سرآمد جهان هستند. اتریش 4359 پژوهشگر به ازای هر یک میلیون نفر جمعیتش دارد. کانادا 4649 پژوهشگر، دانمارک 6744 پژوهشگر و فنلاند 7717 پژوهشگر، یعنی چیزی در حدود 10 برابر بیشتر از ایران. چینی ها به این مشهور ند که بیشترین سرمایه گذاری را در زمینه تحقیق و توسعه دارند اما داده های بانک جهانی نشان می دهد آنها در سال 2012، به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت خود 903پژوهشگر داشته اند که هر چند سرانه بالایی نیست، در مورد کشوری با 1.3میلیارد نفر جمعیت، احتمالا نشان دهنده حضور بیشترین تعداد پژوهشگران بخش تحقیق و توسعه در این کشور است.
دوشنبه ، ۱شهریور۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اقتصاد آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 32]