محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1844080749
علل رقابت همه جانبه عربستان با ایران-محمدرضا عرفانیان
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: علل رقابت همه جانبه عربستان با ایران-محمدرضا عرفانیان تهران- ایرنا- عربستان سعودی به عنوان یکی ازکشورهای مطرح خاورمیانه از چهار دهه پیش و بویژه از یک دهه گذشته وارد تقابل جدی با ایران شده که گاه شدت رویارویی تا مرز یک تخاصم و برخورد مستقیم پیش رفته است.
رفتار ریاض در قبال تهران طی نزدیک به چهار دهه گذشته موجب شده است که برخی کانون های سیاسی ، تحلیلی و خبری جهان این نوع تقابل را نشات گرفته از اختلافات مذهبی بدانند و برخی نیز صراحتا از رویارویی و تخاصم "شیعه و سنی" سخن به میان آورند. آیا فضای تقابل و تخاصمی که بین عربستان و ایران بوجود آمده واقعا ریشه های مذهبی دارد؟ اگر چنین است چرا در گذشته این تقابل مذهبی وجود نداشت و یا حداقل چنین پررنگ نبود؟ بر این اساس به نظر می رسد که علل و ریشه های تخاصم عربستان با ایران را باید در زوایای دیگری جستجو کرد. بنابراین به منظور تحلیل دقیق و صحیح تقابل و رویارویی عربستان با ایران ، لازم است که پیشینه روابط تهران و ریاض مورد مداقه و بررسی قرار گیرد و سیر تحولات بوجود آمده در این روابط در طول زمان بدقت موشکافی شود. عربستان سعودی به عنوان یک نظام سیاسی، کمتر از یک قرن پیش از درون ویرانه های امپراتوری عثمانی سربرآورد. این کشور بویژه با آغاز دهه 1950 میلادی تلاش کرد تا در عرصه منطقه ای نقش بیشتری برعهده بگیرد. با آغاز دهه 1960 میلادی ، عربستان سعودی موفق شد یکی از دو عامل ایجاد توازن در منطقه خاورمیانه باشد. براساس سیاست های واشنگتن در خاورمیانه ، "عربستان" و "ایران دوران پهلوی" دو عامل ایجاد توازن در منطقه محسوب می شدند و علاوه بر این هر دو دولت تهران و ریاض درآن زمان به عنوان دو سد در برابر نفوذ اتحاد جماهیر شوروی در منطقه نیز بودند. براین اساس و بخاطر نزدیکی و همگونی سیاستهای ریاض و تهران با واشنتگن ، ایران و عربستان در آن زمان اختلاف چندانی با یکدیگر نداشتند . با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 هجری شمسی (1979 میلادی) به رهبری امام خمینی(ره) ، شرایط ژئوپلتیک منطقه به ناگاه فروریخت. ایران اسلامی به خاطر حمایت گسترده آمریکا از رژیم پهلوی در سرکوب مردم ایران از یک سو و نیز در حمایت از مظلومان جهان و بویژه در حمایت از مردم مظلوم فلسطین از سوی دیگر مواضع تندی در قبال سیاست های واشنگتن اتخاذ کرد. این رویداد موجب شد که واشنگتن با از دست دادن یکی از استوانه های اعمال نفوذ خود در خاورمیانه، بیش از پیش به عربستان سعودی معطوف شود. آمریکا که مهمترین پایگاه و متحد خود را در خاورمیانه از دست داده بود، تلاش کرد حداقل ریاض را در کنار خود نگهدارد. نزدیک شدن واشنگتن به ریاض از یک سو و تقابل تهران و آمریکا از سوی دیگر موجب شد که ایران وعربستان در بسیاری از مناسبات منطقه ای و بین المللی رویاروی یکدیگر قرار گیرند. براین اساس روابط تهران و ریاض طی چهار دهه گذشته ، همواره با تنش ها و اختلافاتی همراه بوده است ، ولی عربستان سعودی از یک دهه پیش مواضع تندتری علیه جمهوری اسلامی ایران اتخاذ کرده و حتی در برخی موارد وارد محدوده تهدیدات نظامی شده است. در این نوشته تلاش شده است تا رفتار سیاسی عربستان سعودی طی یک دهه گذشته و دلایل تخاصم ریاض با تهران در این دوره مورد واکاوی و بررسی قرار گیرد. عربستان و رقابت منطقه ای؛ تلاش عربستان سعودی طی یک دهه گذشته برای افزایش "قدرت" و "حوزه نفوذ " خود در خاورمیانه از جمله بحث های سیاسی مهم در خاورمیانه و حتی در سطح بین المللی بوده است. "قدرت" ، مفهومی است که بر روی دو محور زمان و مکان قرار می گیرد. بنابراین برای ارزیابی و سنجش "صاحب قدرت" که می تواند شخص ، کشور و یا هر عامل دیگری باشد ، لازم است که مختصات زمانی و مکانی آن مورد بررسی قرار گیرد. منظور از مختصات زمانی در قدرت یعنی اینکه برای مثال یک کشور در طول زمان به لحاظ کسب قدرت چگونه حرکتی بر روی محور زمان داشته است . آیا در جهت مثبت حرکت کرده و یا تحرکی منفی داشته است. همچنین منظور از محور مکانی قدرت یعنی اینکه کشورمورد نظر در رقابت با سایر کشورها چگونه جایگاهی بدست آورده است. می توان نتیجه گرفت که بی تحرکی و سکون بر روی این دو محور، به منزله تنزل جایگاه یک کشور در مختصات منطقه ای است. بنابراین چندان غیرطبیعی نیست که کشورهای همطراز در یک منطقه ، بویژه اگر تداخل منافع مشترک داشته باشند به سوی رویارویی و تخاصم کشیده شوند. براین اساس روشن می شود که چرا ایران ، عراق و عربستان سعودی به عنوان سه قدرت منطقه ای از دهه 1960 میلادی وارد یک رقابت و کشاکش نزدیک شدند. با این وجود از سال 2003 میلادی به خاطر تحولات عمده ناشی از حضور نظامی آمریکا در عراق و تغییر نقشه ژئوپلتیک منطقه ، این رقابت شکل دیگری به خود گرفت. حضور نظامی آمریکا در عراق موجب بی ثباتی ، تزلزل ساختار نظامی ، سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی این کشور شد و عملا محور بغداد از رقابت های ژئوپلتیک خاورمیانه حذف گردید. حذف یک رقیب در نگاه اول باید موجب خرسندی دیگر رقبا می شد ولی این رویداد عملا نارضایتی و حتی خشم محور ریاض را به دنبال داشت؛ زیرا عربستان سعودی به این باور رسیده بود که با حذف عراق به عنوان یک قدرت رقیب ازمعادلات خاورمیانه ، ایران قویتر شده و دست بالا را در منطقه بدست آورده است ؛ همچنین ریاض معتقد است که حوزه نفوذ عراق تا حدودی در کنترل و اختیار ایران قرار گرفته است . عربستان سعودی بر اساس این نتیجه گیری ها از یک دهه پیش خود را در تنگنایی بزرگ می بیند ، بنابراین تلاش می کند که با بهره گیری از تمامی راهکارها و ابزار موجود مانند اهرم های سیاسی، تبلیغات رسانه ای ، فشارهای اقتصادی ، عملیات نظامی ، خلق وحمایت از گروههای تندرو تکفیری وتروریستی و حتی بهره گیری از اهرم حج ، از حوزه نفوذ جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه بکاهد. تلاش دیپلماتیک محور ریاض بویژه از یک دهه پیش برای مانع تراشی در مسیر گفتگوهای هسته ای ایران با غرب که حتی تا تشویق کشورهای غربی و رژیم صهیونیستی برای حمله نظامی به ایران پیش رفت، در همین راستا قابل ارزیابی است. بازی با قیمت نفت و ایجاد شوک اقتصادی و تلاش برای کاهش صادرات نفت ایران از دیگر اقدامات محور ریاض برای در تنگنا قرار دادن ایران ارزیابی می شود. اهداف عربستان یا ریشه های تقابل با ایران ؛ برخی کانون های سیاسی غرب و منطقه و برخی رسانه های بزرگ جهانی تلاش می کنند تخاصم همه جانبه محور ریاض با تهران را تماما ناشی از اختلافات مذهبی ارزیابی کنند و از آن با عنوان جنگ یا رویارویی شیعه و سنی یاد می کنند . حتی این کانونها برای اثبات مدعای خود به صف آرایی کشورهای سنی مذهب در برابر کشورهای شیعه اشاره می کنند و تا آنجا پیش می روند که از اتحادی بین کشورهای شیعه تحت عنوان "هلال شیعی" یاد می کنند ؛ ولی واقعیت این است که رقابتهای ژئوپلتیک علت اصلی و اساسی تقابل عربستان سعودی با ایران است؛ زیرا اختلاف مذهبی ایران و عربستان ، پدیده دیرین است . بنابراین اگر قرار بود این اختلاف عامل تخاصم جدی باشد ، باید این تقابل دهه ها قبل آغاز می شد و نه پس از تغییرات ژئوپلتیک اخیر در منطقه خاورمیانه . واقعیت آن است که تقابل و تخاصم ایران و عربستان بویژه طی سه دهه گذشته ناشی از رقابتهای ژئوپلتیک و نگاه متفاوت دو طرف به مقوله "امنیت" است. عربستان سعودی مایل است : - رهبری جهان اسلام را بدست گیرد. - رهبری جهان عرب را در اختیار داشته باشد. - نقش محوری در صادرات و کنترل بهای نفت داشته باشد. - علاوه بر محورهای بالا ، ریاض نگاهی کاملا متفاوت با تهران نسبت به مساله "امنیت" در خاورمیانه دارد. - سال 1991 میلادی ، نقطه عطفی در تغییر دکترین نظامی و امنیتی عربستان سعودی بود. در این سال صدام حسین کویت را به اشغال نظامی خود درآورد. این رویداد موجب شد که ریاض خود را در برابر خطر عظیمی ببیند که توانایی مقابله و دفع آن را ندارد؛ لذا بلافاصله با تقاضای واشنگتن برای اعزام نیروهای نظامی آمریکا به عربستان سعودی موافقت کرد. گرچه عربستان سعودی پیش از دهه 1990 میلادی نیز یکی از متحدان آمریکا در خاورمیانه بود ولی پس از سال 1991 به لحاظ امنیتی و سیاستهای امنیتی نیز به محور واشنگتن بیش از گذشته وابسته شد و دکترین امنیتی ریاض در خاورمیانه تغییر محسوسی یافت. از دیدگاه ایران امنیت خاورمیانه و بویژه خلیج فارس باید توسط کشورهای حاضر در منطقه تامین و حفظ شود. ایران حضور هیچ کشور خارجی را در خاورمیانه به بهانه تامین امنیت نمی پذیرد ؛ در حالی که عربستان سعودی بویژه پس از اشغال کویت توسط صدام حسین و مداخله نظامی آمریکا در این زمینه، هیچ مشکلی با حضور نیروهای خارجی و فرامنطقه ای در خاورمیانه و حوزه خلیج فارس ندارد و حتی از آن استقبال می کند. از دیدگاه ایران حضور نیروهای بیگانه و فرا آتلانتیک در خاورمیانه و خلیج فارس ، به منزله مخدوش شدن استقلال کشورهای منطقه ، عاملی برای بی ثباتی و مداخله مستقیم بیگانه است و در نتیجه حضور نیروهای بیگانه در منطقه عاملی "ضد امنیتی" تلقی می شود. در حالی که عربستان سعودی، حضور نیروهای نظامی فرامنطقه ای در خاورمیانه و خلیج فارس را نه تنها عامل پایداری حکومت خود می داند بلکه آن را ضامن امنیت و ثبات منطقه توصیف می کند. براین اساس کاملا روشن است که تقابل ریاض با تهران ناشی از رقابتهای ژئوپلیتیک ، ژئواستراتژیک و امنیتی است و در این راستا اختلافات مذهبی برای عربستان سعودی یک ابزار و تاکتیک است و نه هدف و استراتژی . ابزارهای عربستان برای تقابل با ایران؛ همانگونه که گفته شد ریشه های اختلاف عربستان بیشتر از آنکه مذهبی باشد کاملا نشات گرفته از رقابتهای سیاسی و ژئوپلتیک است و ریاض برای کسب تفوق همه جانبه در خاورمیانه نسبت به ایران، همواره از همه ابزارهای ممکن حتی دامن زدن به اختلاف مذهبی سود جسته است. - تلاش گسترده دیپلماتیک و بهره گیری از لابی های سیاسی - بازی با قیمت نفت با هدف ایجاد شوک های اقتصادی - استفاده از اختلافات مذهبی - بهره گیری از تبلیغات رسانه ای - ایجاد گروههای تکفیری و تروریستی و حمایت از آنان - ایجاد تشکل های سیاسی و نظامی که مستقیم یا غیر مستقیم در برابر ایران قرار گیرند. برای مثال عربستان سعودی 25 ماه مه 1981 میلادی با هدف آنچه که آن را مقابله با خطر انقلاب اسلامی نامید ، شورای همکاری خلیج فارس را تشکیل داد و طی سه دهه عملا تلاش کرده است که این مجموعه را به تشکلی علیه ایران تبدیل کند. همچنین عربستان در 25 مارس 2015 میلادی برابر با 6 فروردین 1394 اعلام کرد در راس یک ائتلاف از کشورهای منطقه ، یک حمله هوایی گسترده علیه یمن را آغاز کرده است در این عملیات که با عنوان "طوفان قاطعیت" آغاز شد هواپیماهای پنج کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس (عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر، کویت و بحرین) به همراه مراکش، مصر، اردن و سودان در این حمله مشارکت داشتند و سومالی نیز اجازه استفاده از پایگاه های نظامی خود برای حمله را داد. از پاکستان نیز برای پیوستن به ائتلاف دعوت شد اما آنها حاضر به مشارکت نشدند. از دید کارشناسان سیاسی و نظامی ، گرچه این ائتلاف برای حمله به یمن تشکیل شد ولی هدف آن صف آرایی در برابر ایران بود. دشواریهای پیش روی ریاض عربستان سعودی براساس طرحی گسترده و با بهره گیری از ابزارهای متعدد در تلاش برای دستیابی به اهداف استراتژیک خود در خاورمیانه و جهان عرب است ؛ اما ریاض در این مسیر با دشواریهایی مواجه است که این دشواریها نه تنها می تواند اهداف را دور از دسترس نگهدارد ،بلکه ممکن است نظام سیاسی عربستان سعودی را با مخاطره جدی روبرو کند. عمده ترین دشواریهایی که عربستان در این مسیر پیش رو دارد ، ابزارهایی است که به آنها متوسل شده است. 1 - استفاده از ابزار نفت به منزله شمشیر دولبه ای است که اقتصاد عربستان را نیز نشانه گرفته است. بازی با قیمت نفت موجب شد که اقتصاد عربستان بعد از شش دهه ، برای اولین بار با کسری بودجه مواجه شود. تداوم این روند می تواند عربستان را که در جبهه های مختلف سیاسی و نظامی درگیر است بشدت تحت فشار قرار دهد. 2- ساختار نظامی ارتش عربستان متکی بر خریدهای هنگفت تسلیحاتی است. ارتش این کشور چون متکی به تولیدات داخلی و نیروهای بومی نیست در یک بازه زمانی طولانی علاوه بر اینکه نظام اقتصادی عربستان را تحت فشار قرار خواهد داد ، در میدانهای درگیری مانند یمن نیزکارایی لازم را ندارد. تعداد کل نیروهای نظامی عربستان به 225 هزار نفر می رسد. با وجود اینکه عربستان مزایای بسیار بالایی در اختیار نیروهای ارتش قرار می دهد ولی عمدتا شهروندان این کشور حاضر به حضور در ارتش و انتخاب زندگی نظامی نیستند. به همین علت ارتش عربستان بشدت به لحاظ نیروهای بومی در تنگنا قرار دارد . برخی آمار حکایت از آن دارد که اکثریت با تعداد زیادی از نیروهای نظامی عربستان را افراد غیربومی و شهروندان کشورهای جنوب آسیا تشکیل می دهند. نیروهای غیربومی هیچگاه برای درگیری های جدی و بلند مدت مطمئن نیستند. 3- گرچه عربستان در راستای فعالیت های منطقه ای خود ، از گروههای تکفیری و تندرو حمایت می کند ولی ممکن است که این گروهها بخشی از عرصه فعالیت خود را به عربستان منتقل کنند. 4- استفاده از اختلافات مذهبی نیز از جمله ابزارهای بسیار نامطمئنی است که ریاض به آن دست یازیده است. حدود 20 درصد از جمعیت عربستان را شیعیان تشکیل می دهند که عمدتا در مناطق نفت خیر این کشور زندگی می کنند. بنابراین بهره گیری از اختلافات مذهبی نمی تواند همواره به نفع ریاض باشد. 5 – عربستان در داخل نیز با شرایط شکننده ای مواجه است. ساختار سیاسی کهنه ، رقابتهای درون خاندان سلطنتی و شیوه حکومت قبیله ای که مبتنی بر حکومت یک قبیله بر تمام کشور است از جمله موانع حرکت عربستان بسوی اهداف خود محسوب می شود. 6- با این وجود عمده ترین مشکل عربستان می تواند در کنترل بازی هایی باشد که طراحی و اجرا می کند. به بیان دیگر گرچه طی بویژه سه دهه گذشته ریاض تلاش کرده است که با طراحی سناریوهای مختلف در منطقه، حوزه نفوذ خود را گسترش دهد ولی ممکن است همواره نتواند کنترل این بازیها را تا انتها در اختیار داشته باشد. 7- عربستان سعودی به رغم تکیه بر دلارهای نفتی، لابی های دیپلماتیک و ابزارهای متعدد براساس یک ساختار پیشا مدرن حرکت می کند ؛ بنابراین فاقد قدرت اقناع افکار عمومی داخل و خارج این کشور است. این وضعیت بزرگترین پاشنه آشیل ریاض محسوب می شود. خاورم ** 1583 **1859
06/04/1395
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 85]
-
سیاسی
پربازدیدترینها