واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: منافع كودتا براي اردوغان
جمعهشب گذشته نه تنها مردم تركيه بلكه مردم ديگر كشورها دچار شك شدند. در حالي كه نزديك به دو دهه از آخرين كودتا در تركيه ميگذرد...
نویسنده : دكتر سيدنعمتالله عبدالرحيمزاده
جمعهشب گذشته نه تنها مردم تركيه بلكه مردم ديگر كشورها دچار شك شدند. در حالي كه نزديك به دو دهه از آخرين كودتا در تركيه ميگذرد، حضور سنگين نظاميان در دو شهر اصلي تركيه و صداي گلولهها در شامگاه 15 ژوئيه خبر از وقوع كودتايي ديگر ميداد اما برخلاف چهار كودتاي قبلي در اين كشور، اين يكي موفق از آب درنيامد و تنها دو سه ساعت لازم بود تا كودتاچيان شكست بخورند. خبر كودتا در منطقه پرالتهاب خاورميانه و يك سال پس از تنش داخلي در تركيه به طور طبيعي شكبرانگيز است و نافرجام ماندن كودتا آن هم طي چند ساعت باعث تشديد اين شك ميشود و پرسشهاي زيادي را به وجود ميآورد. در حالي كه واكنش سياستمداران به اين كودتا بيشتر در لواي حمايت از دولت تركيه است، تحليلگران سعي در پاسخ به اين پرسشها دارند و توجه آنان حول سه محور اساسي از چرايي وقوع كودتا، علل شكست زودهنگام و پيامدهاي آن است.
قبل از هر چيز بايد گفت كه تركيه با تجربه چهار كودتا آمادگي وقوع كودتاي ديگري را داشت و به همين دليل هم بود كه رجب طيب اردوغان در زمان نخست وزيري پروژه مشهور به ارگنه كن را به كار بست تا با پاكسازي ارتش خيالش بابت حضور عناصر مليگرا و سكولار در ارتش راحت شود. گفته ميشود كه اين پروژه و دستگيري و محاكمه صدها نظامي در ردههاي مختلف ارتش تركيه باعث شد تا حزب عدالت و توسعه به رهبري اردوغان قدرت را طي 5/1 دهه گذشته در دست داشته باشد، بدون اينكه بابت وقوع كودتا و تهديدي از سوي ارتش نگراني داشته باشد. اين تصفيه جداي از نگاه ويژه اردوغان و دستگاه اطلاعاتي او به ارتش است كه توانسته فرماندهان مورد اعتماد خود را بر ارتش مسلط كند. با وجود اين، احتمال كودتا از سوي ارتش هيچگاه منتفي نشده، بهخصوص اينكه اردوغان براي جنگ با كردها مجبور شد برخي از عناصر پاكسازي شده را دوباره به ارتش بازگرداند و همين نيز احتمال كودتا را تقويت ميكرد. جنگ با كردها در يك سال گذشته و نارضايتي ارتشيها از آن عامل ديگري براي وقوع يك كودتا بود چرا كه نظاميان در اين جنگ تلفات توجيهناپذيري داشتند و نبايد سقوط دو سه هفته قبل هليكوپتر ارتش تركيه در منطقه آلوجرا از استان گيرسون را فراموش كرد كه حامل فرماندهان عاليرتبه نظامي بود. از طرف ديگر، چرخشهاي سريع سياسي اردوغان نميتوانست از سوي نظاميان بيپاسخ بماند، هر چند كه رهبران سياسي مخالف اردوغان موافق اين چرخشها باشند. حضور خلبان سرنگونكننده سوخوي روسي در صف كودتاچيان نشانهاي از اين پاسخ نظاميان به اردوغان است كه نميتوانستند سرعت چرخش سياسي او را جذب و هضم كنند. به اين مجموعه بايد هزينههايي را اضافه كرد كه ماجراجوييهاي چند سال اخير اردوغان بر جامعه تركيه تحميل كرده، چنان كه كودتاچيان در بيانيه خود و با وارد كردن اتهاماتي به اردوغان اشارهاي به ماجراجوييهاي او داشتند. يكي از بزرگترين ماجراجوييهاي اردوغان در سوريه بود كه از ابتداي جنگ داخلي در سال 2011 خود را درگير آن كرده بود اما ارتش و حتي فرماندهان دستچين شده او هم موافق اين ماجراجويي نبودند و گاه مخالفت خود را براي مداخله نظامي در سوريه به او گوشزد ميكردند. با توجه به اين عوامل نميشد گفت كه ارتش تركيه به سكوت خود در برابر اردوغان ادامه بدهد، چنان كه در روزهاي قبل از 15 ژوئيه گمانهزنيهايي از وقوع كودتا در رسانههاي تركيه مطرح شده بود.
با وجود اين زمينهها اما آنچه در شامگاه 15 ژوئيه اتفاق افتاد در قد و قامت يك كودتا و مشابه كودتاهاي قبلي ارتش تركيه نبود. چنانكه وسلي كلارك، فرمانده عاليرتبه سابق ناتو سه دليل از عدم دستگيري رئيسجمهور، نبود نيروي كافي براي كودتا و عدمقطع شبكههاي اينترنتي و به خصوص شبكههاي اجتماعي را برميشمرد تا بگويد كه از همان لحظات اول معلوم بود كودتا موفق نخواهد شد. در واقع، آنچه در شامگاه جمعه اتفاق افتاد بيشتر شبيه نمايشي از يك كودتا بود تا يك كودتاي واقعي مشابه آنچه ژنرال كنعان اورن، فرمانده پيشين ارتش تركيه در سال 1980 انجام داد. اين موضوع باعث تقويت طرح احتمالاتي از دست پنهان اردوغان در شامگاه 15 ژوئيه شده اما حتي اگر اين احتمالات هم ناديده گرفته و گفته شود كه او با تكيه بر حمايت مردمي توانست كودتا را شكست دهد، يك نتيجه از اين شامگاه به دست آمده است. اردوغان حالا خود را نسبت به قبل از كودتا قويتر ميبيند و با خيال راحتتر دست به تصفيه گسترده در ارتش و دستگاه قضايي ميزند تا عناصر رقيب ديرين خود به نام فتحالله گولن را از اين دو بخش حذف كند و حتي سراغ امريكا رود تا با استفاده از فضاي تبليغاتي بعد كودتا گولن را به چنگ بياورد. او نه تنها پاي خود را در دو نهاد نظامي و قضايي تركيه مستحكم ميكند حتي شرايط به نحوي به نفع او تغيير كرده كه ميتواند با خيالي راحتتر چرخشهاي سياسي خود را انجام دهد. اين دستاوردها جداي از افزايش اقبال عمومي بعد از كودتاست كه همزمان با انفعال قابل توجه احزاب مخالف شده است. در مجموع ميتوان گفت كه اردوغان در شامگاه 15 ژوئيه تنها براي چند ساعت دچار دردسر شد اما همين دردسر چنان منافعي براي وي داشته كه به او تضمين داده تا بتواند قدرت خود را به طرز چشمگيري تقويت كند و حتي مطمئنتر از گذشته به سوي هدف اصلي خود از تغيير نظام سياسي تركيه از پارلماني به رياستي حركت كند.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۲۷ تير ۱۳۹۵ - ۲۰:۵۴
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 39]