جـلفـا بـايـد سـبز بـماند

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: جـلفـا بـايـد سـبز بـماند
در پي چاپ مطلبي در تاريخ 19/2/87 در مورد توسعه محدوده منطقه آزاد ارس در شهرستان جلفا ، يكي از خوانندگان روزنامه اطلاعات كه در منطقه مذكور، بررسي‌هاي زيست‌محيطي انجام داده است، گزارشي را براي روزنامه فرستاده كه تقديم مي‌شود:

يك تيم مطالعاتي براي انجام مطالعات زيست‌محيطي يكي از پروژه‌هاي عمراني منطقه جلفا در استان آذربايجان شرقي، بررسي‌هاي ميداني گسترده‌اي را آغاز كرد و با مراجعه به تك‌تك روستاها و آبادي‌هاي منطقه، گفتگو با محيط‌بانان مناطق تحت مديريت سازمان محيط‌زيست و بازديدهاي مكرر، حساسيت‌هاي فعلي محيط‌زيست محدوده مطالعاتي را شناسايي كردند. حتي در اين راستا بازديد هوايي از منطقه به عمل آوردند.

مطالعات محيط زيست‌ مذكور با توجه به گستردگي طرح، حساسيت‌هاي منطقه، لزوم بررسي‌هاي دقيق و همه جانبه و مشكلات و موانع موجود در كار، پس از گذشت زماني بيش از 2 سال، منجر به ارائه نقشه‌اي با عنوان «سيماي طرح مورد تأييد مطالعات محيط‌زيست» شد.

قابل ذكر است كه شهرستان جلفا با وجود اكوسيستم‌هاي حساس زيست محيطي از وضعيت منحصر به فردي در كشور برخوردار است، به طوري كه منطقه حفاظت شده مراكان با بيش از 40 سال سابقه حفاظت قانوني يكي از قديمي‌ترين مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محيط‌زيست كشور است كه با وسعتي حدود 103 هزار هكتار در غرب، جنوب و جنوب غرب شهر جلفا(در حوزه شهرستان‌هاي خوي و ماكو) قرار دارد.

همچنين پناهگاه حيات‌وحش كيامكي با وسعتي حدود 96 هزار هكتار در شرق جلفا واقع شده است. ناحيه بينابيني دو منطقه ياد شده نيز به وسعت تقريبي 58 هزار هكتار از سال 1363 با عنوان منطقه شكار ممنوع «يكانات» تحت مديريت سازمان محيط‌زيست است.

هرچند در حال حاضر، به دليل توسعه انواع فعاليت‌ها، از منطقه شكار ممنوع «يكانات» تنها يك نام و چند تابلوي پراكنده و بعضاً زنگ‌زده باقي مانده است، اما تفكر پشتيبان و حامي انتخاب اين ناحيه به عنوان يك منطقه شكار ممنوع همچنان قابل تقدير و احترام است. در واقع منطقه شكار ممنوع يكانات، كريدور زيستگاهي بسيار مهم و ناحيه بافر (سپر حفاظتي) مناطق مراكان و كيامكي است و مسير مهاجرت و ييلاق و قشلاق پستانداران شاخص به ويژه قوچ و ميش ارمني به شمار مي‌رود.

قوچ و ميش ارمني نه تنها براساس معيارهاي ملي در زمره گونه‌هاي حمايت شده قرار دارند، بلكه براساس معيارهاي جهاني آي‌يو سي ان (انجمن بين‌المللي حفاظت از طبيعت و منابع طبيعي) از گونه‌هاي آسيب‌پذير محسوب مي‌شود و در طبقه‌بندي سي‌آي‌تي‌اس (كنوانسيون تجارت بين‌المللي در محيط‌هاي در معرض خطر) در ضميمه II قرار مي‌گيرد.

يكي از موضوعات مورد توجه در مطالعات زيست محيطي انجام شده، تداخل و هم‌پوشاني بخش‌هايي از اراضي طرح در حاشيه رودخانه ارس با اراضي منطقه آزاد ارس بود. نقشه دريافتي از محدوده منطقه آزاد تجاري ـ صنعتي ارس(كه در طول مطالعات تغيير كرد)، نشان از تداخل دو منطقه داشت.

اين موضوع در يك مذاكره حضوري با معاونت وقت سازمان منطقه آزاد ارس مورد بحث قرار گرفت و نقشه تهيه شده از تداخل ارائه شد.

حاصل اين گفتگو بسيار نگران‌كننده بود. صحبت‌ها حاكي از اجراي طرح‌هاي صنعتي مختلف سبك و سنگين و حتي احداث فرودگاه در منطقه بود.

نو بودن علم محيط‌زيست كشور در مقايسه با كشورهاي پيشرفته، كارشناسان ارزياب اثرات زيست محيطي طرح‌هاي عمراني را با مشكلات عديده‌اي مواجه كرده است.

آنها از يك سو بايد كار خود را براساس آخرين اصول و روش‌هاي علمي ارائه دهند و از سوي ديگر بايد قادر به تشريح، توضيح و به نوعي آموزش مراحل كار خود به كارشناساني با تخصص‌هاي غير محيط‌زيستي باشند و در مقام دفاع از آن نيز برآيند.

هر كارشناسي مي‌داند كه آموزش هر موضوع تخصصي به افراد غيرمتخصص آن رشته كاري بس دشوار است، اما كارشناسان محيط‌زيست خصوصاً ارزيابان كه هميشه مورد سؤال قرار مي‌گيرند، بايد اين موضوع را بخشي از حرفه خود تلقي كنند.

متأسفانه گاه افراد غيرمتخصص در مورد وضعيت آتي محيط‌زيست منطقه اظهارنظر مي‌كنند كه خود جاي تأمل دارد. به عنوان مثال (در روزنامه اطلاعات پنج‌شنبه مورخ 19/2/87 ) پيشنهاد داده شد كه منطقه حفاظت شده مراكان به منطقه شكار ممنوع تنزل يابد تا بتوان طرح‌هاي كشاورزي در آن اجرا كرد.

چگونه است كه طرح‌هاي كشاورزي نه به مطالعات خاك‌شناسي نياز دارد، نه هيدرولوژي و هيدروژئولوژي و نه مطالعات اجتماعي و محيط‌زيست و تنها تبديل يك منطقه حفاظت شده به منطقه شكار ممنوع مي‌تواند مجوز تغيير كاربري را صادر كند؟

جالب‌تر آن است كه مديريت عامل سازمان منطقه آزاد ارس نيز درخواست بازنگري و كوچك شدن مناطق حفاظت شده جلفا را به سازمان محيط زيست داده است.

البته بازنگري محدوده‌هاي مناطق حفاظت شده مراكان و پناهگاه حيات‌وحش كيامكي مورد تأييد كارشناسان محيط‌زيست است، اما نه در راستاي محدوديت بلكه در جهت توسعه آنها. چرا كه تعيين اين حدود مربوط به 40 سال پيش است و با نيازهاي آن دوران مطابقت دارد.

در آن زمان چه در سطح جهاني و چه در سطح كشور، بشر هنوز با مسائلي از جمله رشد جمعيت و عواقب ناشي از آن مانند تخريب منابع طبيعي، اشغال زيستگاه‌ها، شكار بي‌رويه، در معرض تهديد قرار گرفتن گونه‌هاي گياهي و جانوري، آلودگي منابع آب، خاك و هوا، گرم شدن زمين، نابودي لايه ازن و … به شدت امروز مواجه نبود.

از اين رو در اين دوران حفظ و توسعه مناطق تحت حفاظت به عنوان يك ابزار مديريتي مؤثر، بيشتر موردنياز است.

بنابراين پيشنهاد مي‌شود، منطقه بينابيني شكار ممنوع يكانات به منظور داشتن عملكردي بهتر به عنوان سپر حفاظتي و يكپارچه كردن طرح‌هاي مديريتي، به مناطق كيامكي و مراكان ملحق شود.

ناگفته نماند كه منطقه جلفا به علت داشتن چشم‌اندازها و مناظر بسيار زيباي طبيعي در كنار آثار تاريخي مانند كليساي سنت استپانوس، داراي پتانسيل بالاي گردشگري است كه در صورت مديريت صحيح و رعايت اصول توسعه پايدار، مي‌توان ضمن حفظ ارزش‌هاي طبيعي منطقه، آينده روشني براي آن متصور بود. همچنان كه در حال حاضر تابلوي پروژه احداث هتل چهار ستاره ارس در نزديكي جلفا و در حاشيه منطقه مراكان به چشم مي‌خورد. مشاهده اين تابلو نشان‌دهنده تضادها، اختلاف سليقه‌ها و نوعي بلاتكليفي در مديريت منطقه است و مشخص نيست جلفا قرار است به منطقه صنعتي تبديل شود و يا به يك قطب توريستي كشور.

صحبت آخر آن است كه در صورت توسعه مراكز صنعتي، كشاورزي و احداث سد و … در درون منطقه حفاظت شده مراكان و پناهگاه حيات وحش كيامكي كه در شرايط فعلي نيز با مشكلات و كمبودهاي عديده‌اي روبرو هستند، بايد از هم‌اكنون با ناديده گرفتن مسئوليت‌ها در قبال خود و آيندگان، با محيط‌زيست جلفا و ويژگي‌هاي انحصاري آن خداحافظي كرد.

فرحناز سبزواري ـ كارشناس ارشد محيط‌زيست

سه شنبه 28 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 358]