واضح آرشیو وب فارسی:کشاورزنیوز: به نظر می رسد آرمان های عظیم و باشکوه برای حل مسئله کم آبی، برای میلیون هانفر از ساکنان شهرهای خشک مرکزی ایران که با خشک سالی دست وپنجه نرم می کنند بسیار جذاب است. طرح های آرمان گرایانه انتقال آب در پاسخ به فراخوان رئیس جمهور روحانی ارائه شده اند. انتقال آب شیرین شده از دریای خزر و خلیج فارس و دریای عمان به فلات مرکزی ایران از شناخته شده ترین این طرح هاست.؛کشاورزنیوز – به نظر می رسد آرمان های عظیم و باشکوه برای حل مسئله کم آبی، برای میلیون هانفر از ساکنان شهرهای خشک مرکزی ایران که با خشک سالی دست وپنجه نرم می کنند بسیار جذاب است. طرح های آرمان گرایانه انتقال آب در پاسخ به فراخوان رئیس جمهور روحانی ارائه شده اند. انتقال آب شیرین شده از دریای خزر و خلیج فارس و دریای عمان به فلات مرکزی ایران از شناخته شده ترین این طرح هاست. محمدرضا خباز، استاندار سمنان؛ استانی که بین نوار ساحلی پرآب دریای خزر و کویر مرکزی ایران محصور است، از حامیان پروپاقرص انتقال آب دریای خزر، به عنوان راه حلی پایدار است. او ماه گذشته اعلام کرد: برای تأمین تقاضای آب مورد نیاز فلات مرکزی ایران از جمله سمنان گزینه دیگری وجود ندارد. طرح انتقال آب از دریای خزر در سال ٢٠١٢ در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد مطرح ولی با روی کارآمدن حسن روحانی در سال ٢٠١٣ به خاطر نگرانی ها و نظرات سازمان حفاظت از محیط زیست کنار گذاشته شد تا اینکه دوباره در دستور کار قرار گرفت و اکنون در مرحله برنامه ریزی قرار دارد. ۴۶٠کیلومتر لوله گذاری همراه با ایستگاه های پمپاژ برای غلبه بر اختلاف ارتفاع ٢٠٠٠ متری رشته کوه های البرز از جمله تأسیسات اجرائی این طرح است. این پروژه، انتقال آب را به شهرهای قم، کاشان و اصفهان و سپس به سمت شمال شرقی- استان خراسان- ممکن می کند. اجتناب از جیره بندی آب در شهرها، مقابله با تهدیدهای ناشی از بحران کمبود آب در مناطق بی بضاعت کشاورزی و جلوگیری از نابودی محیط زیست در مقصد، دلایل اصلی موافقان برای توجیه آن است. انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان از دیگر طرح های بلندپروازانه با هدف تأمین مطمئن آب آشامیدنی برای ۴٧ میلیون نفر در ١۶ استان است. در اسفندماه سال ١٣٩۴ رئیس جمهور روحانی از اختصاص بودجه ۴٠٠ میلیون دلاری برای آغاز مقدمات این طرح خبر داد. حمیدرضا جانباز، مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، توضیحاتی راجع به این کلان طرح شامل پروژه های مختلف و مراحل اجرائی آن که اغلب در مرحله طرح و برنامه قرار دارد ارائه کرد. ولی برخی از این پروژه ها مانند انتقال آب از دریای عمان به شمالی ترین نقطه سیستان وبلوچستان به مرحله عمل درآمده است. بااین حال هم زمان که عملیات اجرائی این طرح ها آغاز می شود، این سؤال همچنان باقی می ماند که آیا ارسال آب شیرین شده از صدها کیلومتر دورتر، تنها راه مطمئن و پایدار برای مقابله با کم آبی کلان شهرها و دشت های خشک است؟ متخصصان منابع آب به این سؤال پاسخ منفی می دهند. استدلال آنها بر دو جنبه اقتصادی و زیست محیطی تکیه می کند. برخی از اهالی دانشگاه و فعالان محیط زیست خواهان توقف و کنارگذاشتن این طرح ها به دلیل پیامدهای احتمالی آن نظیر جنگل زدایی، نابودی زادبوم ها و تنوع زیستی در جنگل های هیرکانی و اکوسیستم های جلگه و کوهپایه های رشته کوه البرز و همچنین دریای خزر، هستند. آنها همچنین نگرانند که این طرح به عنوان الگویی توسط آذربایجان، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان، چهار کشور همسایه دریای خزر، مورد استفاده قرار بگیرد. همچنین برخی از مخالفان می گویند که طرح های انتقال آب خلاف اصل ۵٠ قانون اساسی ایران است که حفظ محیط زیست را وظیفه ای عمومی دانسته و هرگونه فعالیت اقتصادی و عمرانی را که موجب آلودگی یا باعث ایجاد صدمات جبران ناپذیر به محیط زیست شود، ممنوع کرده است. دوگانگی دو مقوله مدیریت آب و حفظ محیط زیست موضوعی جدید نیست اما رشد فزاینده ای پیدا کرده است. مسئله کمبود آب در ایران ناشی از ترکیب چند عامل مختلف مانند رشد بی رویه و نبود توازن در توزیع مکانی جمعیت، کشاورزی ناکارآمد، سوءمدیریت و عطش توسعه است. با تنها ٢۵٠ میلی متر باران در سال، کمتر از یک سوم میانگین جهانی، ایران عموما سرزمینی خشک است. برای دهه ها این کشور، شیفته راه حل های عظیم و مهندسی برای ذخیره و تأمین مطمئن آب همچون احداث سد و تونل های انتقال بوده است. بااین حال ایران باید بیاموزد انتقال میان حوضه ای از یک منطقه جغرافیایی به منطقه دیگر و در مسافت های طولانی، راه حل جامع و کاملی برای مسئله آب نیست. در چند دهه، مجموعه ای از طرح های انتقال آب از سرشاخه های رودخانه کارون، جریان طبیعی زاینده رود را به بیش از دو برابر رساند، ذخیره ای بزرگ از آب های سطحی برای قطب استراتژیک اجتماعی-سیاسی در مرکز ایران. ولی این تأمین آب، در عمل مشوق توسعه لجام گسیخته و ترغیب مردم به مهاجرت به این قطب مرکزی بوده است. درعین حال از پیامدهای این طرح، بازگشت کم آبی تنها چند سال پس از پایان هر پروژه بود درحالی که در پایین دست، تالاب گاوخونی با کاهش آورد آب و عدم امکان حفظ مناسب زیست بوم های آبی مواجه است. به طورکلی و از دیدگاه درازمدت، پروژه های تأمین آب زاینده رود نه تنها وضعیت را بهبود نبخشیده که آن را بدتر هم کرده است. راهکارهای افتخارآمیز سازه ای سابق، امروزه به عنوان دلیل مهمی برای خشک شدن دریاچه ارومیه، بزرگ ترین دریاچه آب شور در خاورمیانه و نیز از عوامل ایجاد گردوغبار و ریزگرد در مناطق غرب و جنوب غربی ایران به شمار می آید. علاوه بر این، کاهش ذخایر آب های زیرزمینی نشانی روشن از مدیریت ناپایدار و غیرمطمئن و وقوع «ورشکستگی آبی» در سطح کشور در اثر استحصال بیش ازحد از آبخوان های تجدیدپذیر طبیعی بوده است. ابعاد عظیم طرح های انتقال آب در دست اجرا، به این معنی است که هرگونه اشتباه محاسباتی می تواند اثرات دائمی و عمیقی بر جا بگذارد. تردیدها درباره این کلان طرح ها به واسطه تجربه های ناموفق پیشین تشدید می شود. به عنوان مثال سد گتوند در استان خوزستان در بستر نمکی احداث شد که آب مخزن پشت سد را بیش از مقدار مجاز برای استفاده شور می کند. فاز مطالعاتی پروژه قادر به تشخیص این نکته نبود که وضعیت زمین شناسی، اجازه ذخیره آب مناسب برای آبیاری را در این محل نمی دهد. مجموعه ای از ملاحظات و فشارهای واقعی بر حکومت برای تأمین مطمئن آب و تشویق به توسعه صنعت و کشاورزی در استان های مرکزی به مدیریت منابع آب اهمیت بخشیده است. در سطح جهانی نیز، حکومت های مشابه با وضعیت ایران، مانند چین و برزیل، به دنبال طرح های مبتنی بر انتقال آب رفته اند. ولی هنوز می توان با اجرای مجموعه ای از راهبردهای مدیریت آب از تبعات کم آبی کاست، پیش از آنکه کشور با پیامدهای دشوار طرح های افراطی و پرهزینه منابع روبه رو شود. اصلاح قیمت آب، ایجاد مشوق ها و محرک های حفظ محیط زیست، بهبود روش ها و فناوری کشاورزی، نگهداشت و جمع آوری هرزآب های سطحی، کاهش هدرروی آب در شبکه های فرسوده توزیع آب، ایجاد محدودیت در استحصال آب از منابع زیرزمینی و تصفیه و بازیافت فاضلاب از جمله این راهکارهاست. در مجموع باید گفت انتقال بین حوضه ای آب شیرین روشی کمترپذیرفته شده است که تنها به عنوان آخرین راهکار می تواند به کار گرفته شود. ترجمه: محمدرضا جعفری
جمعه ، ۱۴خرداد۱۳۹۵
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: کشاورزنیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 47]